Klimaatactivisme: De noodzaak van radicale acties

Wouter Mouton is klimaatactivist. Hij is gespecialiseerd in (licht) verstorende acties tijdens sportevenementen en kleeft zich wel eens vast aan een schilderij, tot grote ontzetting van menig kunstminnaar. Zo wil hij mensen bewust maken van de ernst van de klimaat- en milieucrisis. Mouton is lid van Extinction Rebellion. Zijn vastberadenheid en onconventionele aanpak maken hem een interessante stem in de strijd voor een duurzame toekomst. Wij laten hem graag aan het woord.

Ik ben Wouter, en mijn bezorgdheid over de klimaatcrisis heeft me tot activisme gedreven. Een van mijn grote inspiratiebronnen is Greta Thunberg, de 15-jarige scholiere die in 2018 Fridays For Future oprichtte en in 2019 een wereldwijde beweging ontketende om aandacht te vragen voor het klimaat. Haar moedige woorden en weloverwogen acties, die soms op het randje van het legale balanceerden, hebben me diep geraakt.

Is het illegaal om te spijbelen voor het klimaat? Formeel gezien wel. Maar is het moreel juist om actie te ondernemen tegen de dreigende vernietiging van onze planeet? Daarover is geen discussie mogelijk. Wat illegaal is kan perfect legitiem zijn.

De IPCC-rapporten zijn duidelijk: de mens is verantwoordelijk voor de systematische vernietiging van het leven op aarde. En onze tijd is bijna op.

Klimaatprotest richt zich vanzelfsprekend op de vervuilende industrieën en degenen die dit mee in stand houden: lobbygroepen, politici, banken, investeerders en mediabedrijven. Al decennia lang voeren we actie, met wisselend succes. Het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 en rechtszaken tegen overheden en bedrijven zijn belangrijke successen, maar het is duidelijk dat dit niet genoeg is. Zelfs als we de ecologische crisis reduceren tot de klimaatcrisis, en die op zijn beurt tot CO2-reductie, schieten we nog steeds hopeloos tekort. De IPCC-rapporten zijn duidelijk: de mens is verantwoordelijk voor de systematische vernietiging van het leven op aarde. En onze tijd is bijna op.

Een maatschappij is nooit statisch, maar voortdurend in beweging. Wetten en regels worden beïnvloed door de actualiteit: oorlog, pandemieën, sociale druk, economische belangen, politieke polarisering… Maar protest speelt altijd een rol in verandering, op elk niveau. Van kind tot ouder, van werknemer tot werkgever, van burger tot overheid. Machtsverhoudingen creëren onvermijdelijk spanningen want ze zijn vaak onevenwichtig. Protest is het instrument van wie de machtsverhoudingen wil verstoren en het status quo wil doorbreken.

De rechtvaardiging van protest tegen de klimaatcrisis is evident. De VN waarschuwt voor een “code rood voor de mensheid”: door de ecologische multicrises (biodiversiteitsverlies, opwarming en verzuring van de oceanen, broeikasgassen…) verslechteren de levensvoorwaarden op aarde met de dag. Wij zijn de schuldigen, met onze collectieve en tragische onmacht om hier iets aan te doen.

Een voordeel van de klimaatcrisis is de duidelijkheid: het draait om broeikasgassen en een limiet die we niet mogen overschrijden. Die limiet is 1,5 graden opwarming ten opzichte van 1850, en die halen we waarschijnlijk binnen 5 jaar. Het grote probleem is dat klimaatverandering onomkeerbaar lijkt, dus het is nu of nooit.

Voor ons, die gemiddeld 80 jaar worden, lijkt het met die verandering nogal mee te vallen. Maar geologisch gezien zitten we in een achtbaan zonder zichtbaar einde. Voor de aarde zijn hoge CO2-concentraties geen nieuwigheid, maar voor de mensheid betekenen ze een onbekende en onberekenbare toekomst, radicaal anders dan de omstandigheden waarin we als soort evolueerden.

Dagelijks plegen bedrijven ecocide. Leefwerelden worden vernietigd, soorten sterven uit, enkel omdat het economisch interessant is.

Het is duidelijk dat wij als mensheid voor de grootste uitdaging ooit staan. Dat inzicht, en het getreuzel van onze politici, leidt bij velen tot een dringende behoefte aan protest en activisme. En gezien de ernst van de zaak mag dat best intens zijn. De grenzen van legitiem protest zijn voer voor discussie. Acties van Extinction Rebellion of mezelf zijn weloverwogen, maar vaak verstorend. Altijd vreedzaam, maar vaak met juridische, financiële en sociale gevolgen.

Gevolgen die ik zelf mocht ondervinden. Straatblokkades, parcoursbetreding tijdens de ronde van Vlaanderen, bekerfinale voetbal en mezelf vastkleven bij schilderijen blijven niet zonder gevolgen. Meer dan me lief is kwam ik hierdoor in contact met het gerecht. Een Nederlandse rechter achtte het bijvoorbeeld gerechtvaardigd om ons 3 weken op te sluiten naar aanleiding van de ‘het meisje met de parel’-actie.

Museumacties zijn controversieel, er is immers geen directe link met de klimaatcrisis. Er is zeer weinig begrip van buitenstaanders. Als activist word je belachelijk gemaakt, bedreigd en geïntimideerd. Enkele maanden geleden kreeg ik bijvoorbeeld een kogelbrief in de bus. Eerder werd ook al mijn arm gebroken bij een schermutseling met de politie waardoor ik 3 maanden niet kon werken.

De geschiedenis leert dat verstorend protest bijna per definitie oncomfortabel en onpopulair is en je jezelf op sociaal gebied deels buitenspel zet. De grote troost is het gevoel dat je het juiste doet, ook al heb je er verder geen persoonlijk voordeel bij.

Moeten we overgaan tot geweld als ultieme redmiddel? Over fysiek geweld tegen personen ben ik categoriek: dat is nooit legitiem. Maar materiële doelen zijn er in overvloed: tankstations, SUV’s, banken… Dagelijks plegen bedrijven ecocide. Leefwerelden worden vernietigd, soorten sterven uit, enkel omdat het economisch interessant is vanuit kapitalistisch standpunt. Materiële sabotage en vernieling van infrastructuur is hierdoor perfect te verantwoorden.

De drempel om dit te doen lijkt hoog, maar de alternatieven zijn schaars. Als we niets doen, stevenen we af op een onomkeerbare ramp. Bovendien geeft actievoeren op gelijk welke manier energie en verbondenheid. Het is voor mij de beste manier om om te gaan met de deprimerende druk van de ecologische crises. Ik raad het iedereen aan.