Aleida Guevara: “Solidariteit is het mooiste woord dat er bestaat.”
Aleida Guevara is dochter van Ernersto “Ché” Guevara. ‘Zoals de meeste Cubanen’, lacht Aleida. Net als haar vader wijdt ze haar leven, behalve aan de revolutie, aan de gezondheidszorg. Ze werkt als kinderarts in een hospitaal in Havana. MO* sprak met haar tijdens een recent bezoek aan België, toen ze deelnam aan het solidariteitsfestival Manifiesta.
Onlangs werden 500.000 Cubaanse ambtenaren ontslagen. Er is heel wat aan het verschuiven in Cuba, alsof men wil terugkomen op een aantal principes van de revolutie.
A****leida Guevara: Hun ontslag vormt een onderdeel van een heel programma. Met de val van de Muur en de implosie van het socialistische kamp, heeft Cuba een heel moeilijke periode gekend, wat wij de “Speciale Periode” noemde. Niettegenstaande die economische problemen hebben we weerstand geboden. We openden de toeristische sector, trokken buitenlands kapitaal aan en namen nog een aantal andere maatregelen.
Tijdens al die jaren heeft de staat mensen op posten gehouden, om hen de zekerheid van een salaris te geven, zodat ze een waardig leven konden leiden. Maar veel van die mensen zijn vandaag economisch niet meer nodig en de staat hoeft zich daar dan ook niet langer mee te belasten.
De mensen die hun baan verliezen, kunnen nu andere beroepen gaan uitoefenen, die voortaan ook legaal erkend worden door de staat, zoals producten op straat verkopen. Maar er wordt wel op toegezien dat de basisnoden van de bevolking - gezondheid en onderwijs- nooit in het gedrang komen.
De clandestiene, informele economie wordt op die manier gelegaliseerd.
Aleida Guevara: Gedeeltelijk wel, bestaande praktijken worden geformaliseerd. Er wordt een arbeidscontract opgemaakt en de sociale zekerheid wordt geregeld. De lonen worden ook transparanter op die manier.
Is dit ook een maatregel om de staat af te slanken? Zoveel staatsbedienden kost handenvol geld.
Aleida Guevara: Dat speelt ook mee. De Cubaanse revolutie is een laboratorium, zo heb je er maar één op de wereld. Het gebeurt vaak dat er zich een situatie voordoet die bepaalde maatregelen vereist. Maar later blijken die niet langer nodig en dat moeten we die opnieuw herzien.
We hadden leerkrachten die met pensioen waren, en die vandaag terug worden uitgenodigd om kinderen bij te werken in de klas. Vele oudere leerkrachten zien daar wel wat in. Zij krijgen hun pensioen en nog een vergoeding boven op. Ze krijgen het economisch beter, terwijl ook de kwaliteit van het onderwijs verbetert. Maar om dit te kunnen doen, moet er weer elders bespaard worden.
Cuba kampt ook met een ernstige woningnood.
Aleida Guevara: Dat heeft verschillende redenen. In 2008 hebben we drie orkanen over ons gekregen die een ravage aangericht hebben. Maar ook de bevolking groeit. Bovendien kampen we met een handelsblokkade vanuit de VS die nu al decennia aanhoudt. We vroegen na de orkanen aan de VS om van hen materiaal te mogen kopen, bijvoorbeeld elektriciteitskabels. Maar ze wilden die aan ons niet verkopen!
Biedt bijvoorbeeld Venezuela dan geen uitweg?
Aleida Guevara: We hebben inderdaad in Venezuela en elders kabels gekocht, maar in de VS waren die veel goedkoper, en de VS liggen dichter bij. Er wonen nog altijd mensen in tenten en opvangcentra. Wij willen vooral geen snelle gebouwtjes neerzetten want die worden bij de volgende cycloon weer weggeblazen. De blokkade speelt ons ook ernstig parten bijvoorbeeld om aan medicijnen te komen.
Onlangs had ik een medicijn nodig voor een kind dat op sterven lag. Het patent was in handen van de VS en dus wilde niemand ons het medicijn verkopen. Via vrienden zijn we er toch aangeraakt. Cuba heeft zelf een medicijn voor HIV patiënten ontwikkeld. We hebben dat gratis aan de VN gegeven voor Afrika maar op de internationale markt verkopen we dat. Maar de VS verbieden dat een bedrijf dat direct van ons koopt. Als ze weten wie van ons dit medicijn koopt, straffen ze dat bedrijf met sancties.
Is de relatie met de VS niet verbeterd met Obama?
Aleida Guevara: We hoopten daar aanvankelijk op maar dat is niet zo geëvolueerd. We hadden hoop dat hij als president toch stappen zou zetten. Hij zou de vrijlating van de vijf Cubanen die in de VS nu al jarenlang vastzitten, kunnen op gang brengen. Obama kan ook de blokkade afzwakken, niet wegnemen want dat moet in de senaat gestemd worden.
Hij is wel teruggekeerd naar de maatregelen van Clinton, -die ook onder George Bush verstrengd waren- en heeft opnieuw het bezoek aan Cuba van Cubanen die in de VS wonen, versoepeld. Maar het is wel verboden voor mensen van de VS om vrij naar Cuba te reizen. En dit land gaat er prat op het meest vrije land van de wereld te zijn.
Zou Cuba niet overspoeld worden als de blokkade wordt opgeheven?
Aleida Guevara: Als dat de eerste jaren van de revolutie zou gebeurd zijn, misschien wel maar vandaag weten we wel waarvoor we kiezen. We hebben nu al heel die toeristische sector in ons land. Het volk is daar klaar voor. Uiteraard denkt niet iedereen hetzelfde in een gemeenschap van 11,5 miljoen mensen, en niet iedereen is helemaal gelijk. Altijd zal je iemand hebben die meer heeft en iemand die minder heeft.
Hoe hanteren jullie die verschillen?
Aleida Guevara: Opvoeding is de enige manier om daar goed mee om te gaan. Alleen een opgevoed volk is een vrij volk, want alleen dan weet je wat je hebt en wat je wil en hoe je dat kan verkrijgen. Bovendien is er in Cuba iets wat alles overtreft en dat is de menselijke solidariteit. Die krijgen we er van kinds af aan mee in de school. Daarom heeft Cuba nu 36 000 gezondheidswerkers actief in 76 landen in het buitenland.
In plaatsen waar gewone dokters niet komen, gaan wij. Dat geeft ons als volk een groot gevoel. Wij weten ook dat Cuba problemen heeft, dat er zaken moeilijk lopen. Maar we zijn wel in staat om anderen te helpen en omwille van dat gevoel krijgen ze ons niet klein.
Hoe geven jullie een plaats aan de frustraties die toch veel mensen voelen?
Aleida Guevara: Sommige zaken krijgen stilaan een oplossing. Aan huisvesting wordt gewerkt. Het stadsverkeer moeten we nog aanpakken. Heel veel mensen dromen van een eigen auto. Dat is voor Cuba onmogelijk. Aan dat verlangen kan je tegemoet komen door een goed functionerend netwerk van openbaar vervoer dat mensen geen stress geeft omdat ze niet op tijd op werk gaan komen.
We hebben drieduizend bussen besteld in China. Maar ook de straten moeten gerepareerd worden want die zitten vol gaten. Daarvoor moet je petroleum aanschaffen. Met Venezuela hebben we een aantal contracten om het wegennetwerk te verbeteren. We zullen de komende jaren ook nog moeten werken aan een verhoging van het salaris.
Sommigen noemen het socialisme een anachronisme in de wereld van vandaag.
Aleida Guevara: Dat is een misvatting. Het kapitalisme, dat meer dan tweehonderd jaar oud is, is niet in staat geweest de problemen van het grootste deel van de mensheid op te lossen. Twintig procent van de mensheid leeft goed, tachtig procent niet. Ik geloof dat het socialisme een alternatief kan zijn, maar wij willen niemand iets opleggen.
Wij kunnen wel tonen hoe wij het doen. Cuba staat andere landen bij, terwijl het zelf een derdewereldland is met ernstige economische problemen. Hoe is het mogelijk dat andere landen die veel rijker zijn, niet in staat zijn dit te doen? Wij zijn niet beter dan anderen, maar wij zijn wel socialistisch en dat is het verschil.
Wat is voor u het socialisme van de 21ste eeuw?
Aleida Guevara: Het is een aanpassing aan een gewijzigde historische en economische mondiale situatie. Het socialisme moet flexibel zijn, het mag geen dogma zijn. Een aantal basisprincipes moeten overeind blijven: de grote productiemiddelen moeten in handen van het volk zijn en het volk moet eigenaar zijn van zijn producten; geen enkele multinational mag zich die rijkdom toe-eigenen.
Het volk heeft het recht zich die toe te eigenen, om op die manier ook zijn basisnoden te vervullen: voeding, huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs. Met wat dan rest, kunnen we handel drijven maar zonder dat iemand ons uitbuit. Als we dat in de praktijk brengen in het Zuiden, zou dat heel wat kunnen veranderen voor de landen van de eerste wereld.
Als wij een eerlijke prijs zouden krijgen voor wat we produceren, als onze petroleum aan de juiste prijs zou betaald worden, dan zou het leven in de eerste wereld er heel anders uit zien. Maar jullie moeten er zich wel van bewust zijn dat die ongelijke handel niet langer kan blijven bestaan.
Een groot deel van de wereld balanceert op de overleving. Europa heeft een groot probleem van migratie. De enige manier om dat probleem aan te pakken is met economische en sociale projecten in de landen waar die mensen vandaan komen.
De komende jaren gaan er nog heel wat problemen naar boven komen want de volkeren uit het Zuiden ontwaken en willen behandeld worden met dezelfde waardigheid en dezelfde rechten als de twintig procent welgestelde mensen.
Wat betekent de Bolivariaanse Alliantie van de Amerika’s (ALBA) voor jullie?
Aleida Guevara: Het is het meest belovende project voor de toekomst van Latijns-Amerika en het bewijst dat ons continent autonoom kan zijn. ALBA betekent een gezamenlijke culturele en economische ontwikkeling, zonder de culturele eigenheid van elk land te verliezen. Als de twee grote giganten - Argentinië en Brazilië- nog zouden aansluiten, zou het project onomkeerbaar zijn.
Brazilië bij de ALBA is een brug te ver?
Aleida Guevara: Als het van MST ( de beweging van landloze boeren in Brazilië) afhangt, kan dit best wel. En ik denk dat MST de toekomst is van Brazilië. Een mens leeft van de hoop.