Barclays zet geldtransfers naar Somalië op de helling

De Barclays bank staat sinds juni onder druk om de rekeningen van enkele Somalische money transfer bedrijven niet te sluiten. De Somalische diaspora stuurt via deze diensten jaarlijks tot twee miljard euro naar het Oost-Afrikaanse land. Meer dan twee vijfde van de bevolking is afhankelijk van deze opgestuurde sommen geld.

Geld naar Somalië

Money service businesses (MSB) zijn bedrijven die geldoverdrachtdiensten aanbieden over de grenzen heen. Ze zijn een populaire manier voor de Somalische diaspora om geld te sturen naar hun familie in hun land van herkomst. Door het gebrek aan financiële instellingen in Somalië, zijn de MSBs voor de Somalische diaspora de enige manier om dit geld op te sturen. De 1,5 miljoen Somaliërs die buiten Somalië zelf wonen sturen jaarlijks tot twee miljard euro op via deze bedrijven. Deze som is groter dan de hoeveelheid ontwikkelingshulp die het land krijgt.

Barclays is de laatste Britse bank die zijn diensten aanbiedt aan MSBs. De financiële sector keerde zich in de laatste jaren tegen deze bedrijven, omwille van striktere financiële wetten in Groot-Brittannië en de VS. Beide landen proberen de financiële sector strenger te reguleren om witwaspraktijken tegen te gaan. Vorig jaar kreeg de Britse HSBC bank in de VS een boete van 1,4 miljard euro. De bank werd schuldig bevonden aan witwaspraktijken, het overtreden van sancties voorzien tegen transacties met schurkenstaten ( “rogue states”) en transacties met terroristische groeperingen en drugkartels.

De banken menen dat de MSBs niet genoeg doen om de steun aan groeperingen als Al Shahaab tegen te gaan. De kans dat andere banken een gelijkaardige boete krijgen als HSBC betekent voor deze banken dat er meer risico verbonden is aan de MSB sector. Bijgevolg verkiezen de banken zich terug te trekken uit de sector.

Internationale wetgeving

De schuld ligt echter niet enkel bij de banken. In 2012 publiceerde de Humanitarian Policy Group (HPG) een rapport over antiterrorismewetgeving en ontwikkelingshulp. Hierin legden ze een duidelijke link tussen de internationale verspreiding van deze wetgeving en een verminderde steun aan landen zoals Somalië. In 2008 keurde de VN Veiligheidsraad sancties tegen Al Shahaab goed. Deze sancties verbieden het verlenen van hulp of het leveren van middelen aan de groepering. In maart 2010 werd een humanitaire uitzondering toegevoegd, maar deze was enkel van toepassing op VN organisaties of organisaties die werken in partnerschap met de VN. Bovendien was deze uitzondering niet verplicht/ Zo heeft de VS wel de sancties opgenomen in hun wetgeving, maar niet de uitzondering. Het land veroorzaakte furore toen het miljoenen aan voedselhulp opschortte omdat het in handen van Al Shahaab zou kunnen belanden.

De sancties maken het moeilijk voor hulporganisaties om een aanwezigheid te behouden in Somalië. Het zuiden van Somalië werd tussen 2009 en 2011 bestuurd door Al Shahaab, waardoor het leveren van hulp niet enkel moeilijk was door de houding van Al Shahaab – zij stonden tijdelijk geen humanitaire organisaties op hun grondgebied toe –, maar ook door de internationale wetgeving. Tussen 2008 en 2011 halveerde de humanitaire hulp aan Somalië dan ook. De organisaties die opereerden in Somalië hadden ook te maken met een grotere overhead, omdat ze een hele reeks nieuwe controles moesten invoeren om te verzekeren dat ze absoluut geen steun boden aan Al Shahaab. De organisaties gebruiken vaak MSBs om geld over te brengen naar hun lokale afdelingen in Somalië.

Barclays en de MSBs

De nefaste invloed van de antiterrorismewetgeving treft nu indirect ook de vele Somaliërs die geld vanuit het buitenland willen sturen naar hun landgenoten. Remittances, - het geld dat migranten sturen naar hun land van oorsprong - zijn van levensbelang voor vele ontwikkelingslanden. Uit onderzoek blijkt dat het geld dat deze landen op deze manier binnenkrijgen vaak de totale hoeveelheid formele hulp overstijgt. Dit is nergens meer het geval dan in Somalië. Maar liefst twee vijfde van de bevolking is afhankelijk van het geld dat hun familieleden opsturen vanuit landen zoals de VS, Groot-Brittannië en Canada.
Vorig jaar zou het land zo €2,32 miljard binnengehaald hebben – goed voor één derde van het BNP. Hiervan zou €116 miljoen uit Groot-Brittannië komen. Barclays heeft nu 250 MSBs tot 12 augustus gegeven om een andere bank te zoeken – ondanks het feit dat zij de laatste Britse bank waren die bereid was hun diensten te verlenen aan de MSBs. Diaspora uit andere landen uit de Hoorn van Afrika gebruiken dezelfde MSBs als de Somaliërs en komen nu ook in de problemen.

Barclays probeert de zaak te minimaliseren. Volgens de bank zouden 90 procent van alle remittances via grote spelers als Western Union gaan en niet via de MSBs die ze nu op straat zetten. Western Union, MoneyGram en andere grote spelers vermijden de Somalische markt echter, omdat deze te instabiel zou zijn. Western Union heeft zo slechts één bureau in Somalië. Er wordt nu gevreesd dat de Somalische diaspora zich nu zal wenden tot illegale manieren om hun geld bij hun familie te krijgen. In een opiniestuk in The Guardian vertelt Nadifa Mohamed hoe haar vader voor het ontstaan van de MSBs geld stuurde naar zijn familie in Somalië. Eén persoon werd naar Somalië gestuurd met een aktetas vol geld en ging dan persoonlijk bij elke familie langs. Indien geld verloren ging of gestolen werd, was er weinig aan te doen. Teruggrijpen naar deze methode zou nefast zijn voor de Somaliërs – die een veel minder betrouwbare en veel tragere methode zouden moeten gebruiken – en voor de internationale gemeenschap – omdat er nog minder transparantie en verantwoording zou zijn.

In reactie op de beslissing van Barclays werd een petitie geleverd aan Britse premier David Cameron, waarin gevraagd wordt in te grijpen. Ze hopen tenminste dat Barclays bereid zou zijn de deadline met twaalf maanden uit te stellen. 25.500 mensen, inclusief Olympische kampioen van Somalische afkomst Mo Farah, ondertekenden de petitie.