Belgische ngo’s bespioneerd door Colombiaanse inlichtingendienst

De verontwaardiging was groot toen Raül Romeva i Rueda, Spaans europarlementslid van de Groene fractie, uitpakte met het nieuws dat de Colombiaanse geheime dienst DAS (Departamento Administrativo de Seguridad ) actief is tot in het Europese Parlement.
Hij deed dat op de zitting van 21 april in Straatsburg, tijdens een debat over de EU-strategie voor Latijns-Amerika, enkele weken voor de top EU-Latijns-Amerika in Madrid, waar de ondertekening van een handelsakkoord tussen de EU en Colombia op het programma stond.
De DAS, aldus Romeva, houdt mensenrechtenorganisaties en ngo’s in EU- en VN-instellingen, journalisten en iedereen die kritiek heeft op de regering in het oog. De informatie wordt verzameld via spionage, afluisterpraktijken en e-mailcontrole. Oppositieleden van het regime worden vervolgd en gecriminaliseerd, getuigenissen vervalst en lastercampagnes opgezet om ngo’s in verband te brengen met de Colombiaanse FARC guerrilla.

Emotionele destabilisering

De activiteiten waar Romeva naar verwijst, maken deel uit van de zogenaamde Operación Europa van de DAS. MO* vond nog meer doelwitten van de DAS in België.
Luis Guillermo Pérez, die in Brussel woont en werkt, weet maar al te goed wat Operación Europa betekent. Pérez is algemeen secretaris van de Internationale Federatie voor Mensenrechten FIDH en lid van de Colombiaanse mensenrechten-ngo Colectivo de Abogados José Alvear Restrepo. In die hoedanigheid is hij een van de doelwitten van de inlichtingendienst. In oktober vorig jaar werd er in zijn huis ingebroken en werden zijn drie computers en externe harde schijf gestolen. Luis Guillermo Pérez: ‘Ik heb geen bewijs dat de Colombiaanse inlichtingendienst hierachter zat, maar het is wel bijzonder, want verder werd er niets ontvreemd. ’

Pérez staat ook op de lijsten van de DAS, wat is gebleken uit een onderhoud met vice-president Santos, die zijn mond voorbijpraatte in een ontmoeting met Pérez in Genève, en uit een persoonlijke ontmoeting met de huidige directeur van de DAS, Felipe Muñoz, die naar aanleiding van de nieuwste onthullingen eind maart speciaal naar Brussel is afgereisd. Pérez heeft in Colombia via het gerecht zijn dossier bij de DAS opgevraagd.
Volgens de nieuwe directeur behoren deze praktijken nu tot het verleden, maar Pérez betwijfelt dat. Toen hij eind april naar Mexico vertrok, kreeg zijn moeder, die ook in Brussel woont, telefoon vanuit Colombia: ‘De president laat weten dat hij vertrekt, dus dat uw zoon terug kan keren naar zijn land. En hoe is het inmiddels met zijn zoon?’ Pérez: ‘Dat is de typische strategie: ze willen laten zien dat ze je weten te vinden en in hun macht hebben. En in die praktijk van emotionele destabilisering betrekken ze ook je familie. Ik zie niet dat er iets veranderd is met de nieuwe directeur.’

Ook Broederlijk Delen, Oxfam Solidariteit en Oidhaco (Oficina Internacional de Derechos Humanos Acción Colombia, met zetel in Brussel) worden in de documenten van de DAS met name genoemd. Men geeft bijvoorbeeld opdracht te onderzoeken ‘of de medewerkster van Broederlijk Delen andere dan professionele relaties zou hebben met werknemers van de Colombiaanse partnerorganisaties’ en te verhinderen dat een projectaanvraag van Broederlijk Delen bij de EU voor het Colectivo de Abogados zou worden goedgekeurd. Zowel Pérez als Broederlijk Delen had een onderhoud met de DAS-directeur in Brussel.

De vuile oorlog van de DAS

Sinds 2009 lopen er aanklachten tegen de DAS omdat die haar boekje te buiten gaat met illegaal afluisteren, tot de rechters van het Hoog Gerechtshof toe, lastercampagnes en zelfs medeplichtigheid in moordzaken. In februari van dit jaar stelde de journalist Hollman Morris in een van zijn reportages in het tv-programma Contravía president Uribe verantwoordelijk voor de criminele klopjachten van de DAS in de periode 2002-2005. Noguera zit momenteel in de gevangenis, beschuldigd van hulp aan de paramilitairen bij het vermoorden van vakbondsleiders en oppositieleden.

Maar na 2005 werd het niet veel beter. Begin april arresteerde het Hoog Gerechtshof de voortvluchtige Gian Carlo Auque, ex-secretaris-generaal van de DAS, samen met zes andere topfiguren van de dienst. Bij die gelegenheid zijn een hele reeks officiële documenten in beslag genomen. Daaruit blijkt dat er een operatie “Europa” was opgezet, waarvan de strategie bestaat in infiltratie van het Europese juridische systeem, meer bepaald het destabiliseren van het Subcomité voor de Mensenrechten van het Europees Parlement, het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten van de VN en de Inter-Amerikaanse Raad voor de Mensenrechten.
De zaak is op 15 april aan het rollen gebracht door de Colombiaanse journalist Juan Gossaín van RCN-Radio, die de documenten in handen had gekregen en er paragrafen uit voorlas op de radio.

‘Enkele Europese regeringen –waaronder de Duitse– hebben de Colombiaanse inlichtingendienst uitgenodigd om hier te komen leren hoe je burgers bespioneert’

EU-handelsakkoord
Romeva en de EU-parlementsleden Catherine Gréze en Ulrike Lunacek hebben bij de Europese Commissie en de Europese Raad aangedrongen om de Colombiaanse president Uribe om uitleg te vragen. De DAS hangt immers rechtstreeks af van de president. Uribe ontkent echter in alle toonaarden. Volgens het scheidende staatshoofd is het allemaal het werk van de oppositie, nu de presidentsverkiezingen –op 30 mei is de eerste ronde– eraan komen. Uribe verschuilt zich achter de nieuwe directeur van de dienst.
De vraag is echter wat voor repurcussies het voorval heeft voor de EU. Terwijl de Unie altijd zo trots uitpakt met haar mensenrechtenbeleid, schijnt het huidige voorval geen bezwaar. Eind april is er een delegatie van de Spaanse Partido Popular naar Colombia gereisd om de plooien glad te strijken en de gemoederen te bedaren. De VS heeft naar aanleiding van de onthullingen van half april alle steun aan de DAS afgebroken.

Volgens Luis Guillermo Pérez tolereert Europa een schemerzone die dergelijke activiteiten zelfs in de hand werkt. Pérez: ‘Enkele Europese regeringen –waaronder de Duitse– hebben de Colombiaanse inlichtingendienst uitgenodigd om hier te komen leren hoe je burgers bespioneert. De DAS is in Duitsland op stage geweest, maar ook in Brussel en in andere Europese landen. Het kan niet dat de Belgische inlichtingendiensten hier niet van op de hoogte zijn.’ En de reden van een en ander?
Perez: ‘Er zijn heel veel belangen in het spel. Op de eerste plaats de commerciële belangen. Maar ook drie Colombiaanse groeperingen staan op de lijst van terroristische netwerken: de Farc, het ELN en de paramilitairen van AUC. Europa wil dus ook wel weten of er Europese burgers zijn die contacten hebben met deze groepen, vandaar dat een en ander door de vingers wordt gezien.

Was de Staatsveiligheid op de hoogte van de activiteiten van de DAS in België, en hoe zal de dienst optreden nu de affaire aan het licht is gekomen? Administrateur-generaal Alain Winants: ‘Daar kunnen we niet op antwoorden. Wel kan ik u melden dat DAS-medewerkers geen stage hebben gelopen bij onze dienst.’
Dit artikel verschijnt in MO*75, juni 2010