Beschuldigingen tegen paus zijn maar topje van ijsberg

Het protest van groepen als Curas en la Opción por los Pobres (Pastoors voor de Armen), Cristianos para el Tercer Milenio (Christenen voor het Derde Millennium) en Colectivo Teología de la Liberación (Collectieve Bevrijdingstheologie) klinkt steeds luider.

Ze beschuldigen de Argentijnse bisschoppenconferentie ervan de rol van de Kerk tijdens de laatste dictatuur (1976-1983) te minimaliseren.

Bisschoppen vragen vergiffenis

“Het is nodig om het debat te openen, om uit te klaren wat er gebeurd is zodat de waarheid aan het licht komt”, zegt onderzoeker Claudia Touris van de Universiteit van Buenos Aires en coördinator van Relig-Ar, een werkgroep die de relatie tussen Kerk en samenleving onderzoekt.

De discussie draait vooral rond een document dat de bisschoppenconferentie in november gepubliceerd heeft. Daarin vraagt ze vergiffenis “aan wie we misleid zouden hebben of niet naar behoren gesteund zouden hebben” tijdens de dictatuur. De bisschoppen beloven ook “een vollediger studie” om de waarheid te achterhalen.

De tekst veroordeelt de misdaden van het “staatsterrorisme” maar plaatst die op dezelfde lijn met “het guerrillageweld”, een interpretatie die wordt afgewezen door de opposanten van het dictatoriale regime.

Communie voor Videla

Voor Cristianos para el Tercer Milenio voldoet de tekst niet omdat hij de afspraken tussen sommige prelaten en de dictatuur ontkent. Volgens de ondertekenaars, allemaal leken, moet men onder meer de militaire kapelaans om opheldering vragen.

Curas en Opción por los Pobres noemt het schandalig dat priester Christian Von Wernich, die veroordeeld is voor mensenrechtenschendingen, niet uit zijn priesterambt was gezet en dat de veroordeelde dictator Jorge Videla, die nog steeds geen spijt heeft betuigd, de communie mag blijven ontvangen.

De priestergroep neemt het ook niet dat de bisschoppenconferentie een van de ondertekenaars uit zijn parochie heeft gezet. De leden van Curas en Opción por los Pobres zijn in arme wijken actief.

Volgens Touris hebben veel Argentijnse katholieken het document van de bisschoppenconferentie als lauw ervaren.

Communistische infiltratie

Een eenduidige houding ten aanzien van de dictatuur was er destijds niet, zegt Touris. Daarom leunden sommige bisschoppen ideologisch aan bij de militairen omdat die “een vermeende communistische infiltratie” tegengingen.

Maar er waren ook bisschoppen die aan de kant van de vervolgden stonden, zegt Touris. En tientallen priesters, nonnen, seminaristen en leken zijn ontvoerd of vermoord, of ze moesten in ballingschap gaan.

Twee bisschoppen worden als martelaars beschouwd omdat ze zich tegen de dictatuur hebben verzet. Enrique Angelelli kwam in 1976 bij een auto-ongeval, waarvan ondertussen vaststaat dat het moord was. Ook Carlos Ponce de León kwam in 1977 om in een verdacht ongeval.

Paus niet medeplichtig

Jorge Bergoglio, de nieuwe paus, was destijds provinciaal overste van de jezuïeten in zijn land. Twee priesters van zijn orde, die in arme wijken werkten, zijn toen ontvoerd. Sommigen zeggen dat Bergoglio aan de basis lag van de ontvoeringen, anderen zeggen dat hij hen toen net gered heeft.

Volgens Touris zette de internationale leiding van de jezuïeten de priesters ertoe aan een politiek en sociaal engagement op te nemen in Latijns-Amerika. Maar in Argentinië nam de orde een meer traditionele houding aan: Bergoglio vroeg zijn meest geëngageerde priesters hun sociale taken op te geven en zo de repressie te vermijden.

Mensenrechtenactivist en Nobelprijswinnaar Adolfo Pérez Esquivel, een actief katholiek, zegt dat “er bij de Katholieke Kerk geen homogene houding was” ten aanzien van het regime en dat er “ontegenzeglijk medeplichtigheid was bij een goed deel van de kerkelijke hiërarchie.” Maar Bergoglio, zegt Esquivel, “was geen medeplichtige van de dictatuur.”

“Het ontbrak hem wel aan moed om op de moeilijkste momenten onze strijd voor mensenrechten te steunen”, zegt Esquivel in een communiqué van zijn organisatie Servicio Paz y Justicia-Argentina.