De steenrijke Bidzina Ivanisjvili won de Georgische parlementsverkiezingen en wordt zo mogelijk de nieuwe eerste minister van het land. Over Ivanisjvili hangt een zweem van geheimzinnigheid, maar MO* schetste begin november 2011 al onderstaand portret van deze zakenman, weldoener en enigma.
‘Hij heeft zebra’s in zijn tuin’, ‘de hele herinrichting van het Rustavelitheater was op zijn kosten’, ‘hij trok naar Rusland, noemde zich Boris Ivanov en werd rijk’, ‘zijn kinderen zijn albino’s’: Georgië’s rijkste man gaat schuil achter een mist van geruchten en speculatie. Bidzina Ivanisjvili verwierf ettelijke miljarden door zijn activiteiten in de mijnbouw en banksector na de implosie van het communistische systeem. Daarmee betaalde hij ondermeer voor de bouw van de imposante Samebakathedraal, die ’s avonds helverlicht boven Tbilisi uittorent. Dat hij achter die sponsoring zat kwam pas enkele jaren later aan het licht, over de zakenman is bijzonder weinig geweten en hij houdt zich gewoonlijk ver van het publieke leven.
Begin oktober 2011 kwam daar verandering in. De Groep Kartu, zijn conglomeraat dat een liefdagdigheidsorganisatie en een bank omvat, zond de mededeling rond dat Ivanisjvili van plan was een partij op te richten en zich kandidaat te stellen voor de parlementsverkiezingen volgend voorjaar. Het bericht sloeg in als een bom.
Bank en burgerschap
Enkele dagen nadat Bidzina Ivanisjvili zijn politieke ambities bekendmaakte, werd zijn Georgische staatsburgerschap ingetrokken. De reden daarvoor was dat de oligarch, die een oer-Georgische familienaam draagt, ook een Russisch en Frans paspoort had en de grondwet geen meervoudige nationaliteiten toelaat. Dat feit was echter geen probleem in 2004, toen kersvers president Saakasjvili hem met zijn handtekening officieel tot Georgiër maakte.
Die president was de hoofdrolspeler in de Rozenrevolutie, die het land democratie en veiligheid beloofde te brengen. Het is tegen hem dat Ivanisjvili nu stelling neemt. Hij noemt Saakasjvili’s bewind ‘een façade van democratie’, en beschuldigt hem ervan de oorlog met Rusland van augustus 2008 uitgelokt te hebben en de vrijheid van de Georgiërs te beperken.
Vervolgens werd midden oktober een gepantserde transportbus van Cartubank, eigendom van Ivanisjvili, door de politie tot stilstand gebracht en confisqueerden ze de twee miljoen dollar en één miljoen euro die deze aan boord had, op verdenking van witwaspraktijken. De dag erop stelde de Nationale Bank van Georgië een onderzoek in binnen de kantoren van Cartu. Een bitse uitwisseling van officiële verklaringen volgde, waarin Ivanisjvili’s bank de NBG ervan beschuldigt ‘een politieke wraakactie’ uit te voeren, terwijl de centrale bank riposteert dat haar onderzoek legitiem is in verband met ‘verschillende recente incidenten’, zoals het ontslag van enkele Cartu-topmanagers, en sussend zegt een lening voor de miljoenen valuta te willen toekennen indien de bank in liquiditeitsproblemen zou komen. Hierbij moet opgemerkt worden dat het hoofd van de centrale bank Irakli Gilauri de broer is van Nika Gilauri, eerste minister en partijgenoot van president Saakasjvili.
Georgische droom?
Met zijn Georgische nationaliteit verloor Bidzina Ivanisjvili eveneens het recht om een politieke partij te beginnen. Hij paste zijn plannen aan en kondigde enkele dagen terug aan een ‘publieke beweging’ te zullen oprichten, die de naam Georgische Droom meekreeg. Het publieke karakter daarvan is nog niet echt duidelijk, voorlopig bestaat de beweging enkel uit Ivanisjvili zelf, ‘andere leden zullen in een later stadium bekend worden’. Ook is zijn communicatie grotendeels beperkt tot eenrichtingsverkeer, hij gaf slechts twee interviews en een uitzonderlijke persconferentie waarin hij vragen – min of meer – beantwoordde, hij brengt Georgië voornamelijk op de hoogte van zijn plannen via schriftelijke mededelingen. En een hiphopnummer dat zijn zoon, die inderdaad albino is, voor zijn vaders politieke plannen schreef.
Door velen werd Bidzina Ivanisjvili al in de armen gesloten als ‘de juiste man voor Georgië’. Mensen openen ‘solidariteitsrekeningen’ bij zijn Cartubank en er werd een petitie gelanceerd om hem zijn Georgische nationaliteit terug te geven. De wereld zoals hij die heeft gecreëerd in zijn geboortedorp Tsjorvila doet inderdaad dromen: hij bouwde er nieuwe scholen, een bioscoop, een voetbalstadion en liet er zowat elk huis renoveren; dankzij zijn geld is gezondheidszorg gratis in de regio en hij levert een aanzienlijke bijdrage aan elk huwelijk of begrafenis.
Maar om heel Georgië op die manier een welvarende toekomst te kopen, zijn zelfs de miljarden van Ivanisjvili niet voldoende. Daarnaast doen zijn vage en grootse stellingen autocratische trekjes vermoeden. Dat hij aan de macht komt lijdt geen enkele twijfel volgens hemzelf, ‘met een waarschijnlijkheid van negentig procent zullen we toetreden tot het parlement met een absolute meerderheid’. En net als de andere oligarchen die hun fortuin maakten in de chaotische jaren van de privatisering, is het bepaald onduidelijk hoe hij zijn enorme rijkdom verworven heeft. Ook zijn gebrek aan politieke ervaring doet de vraag rijzen of Ivanisjvili wel de messias is waarvoor hij in sommige kringen wordt aanzien. Hij wil zich bezighouden met de strijd tegen corruptie, de relaties met Rusland normaliseren en de economie herstructureren, en dat alles ‘binnen twee of drie jaar’, waarna hij weer uit de politiek zou stappen.
Acht jaar geleden werd Micheil Saakasjvili, de president die nu door een groot deel van de bevolking uitgespuwd wordt, met hetzelfde enthousiasme binnengehaald als redder van Georgië. Het lijkt er dus op dat de woelige geschiedenis van het land in de Kaukasus nog niet meteen tot bedaren gaat komen.