Eerste concrete stap EU tegen Israëlische nederzettingen
Roosmarijn Nelen
18 juli 2013
Nieuwe EU-richtlijnen zetten de financiering van Israëlische groepen op bezet Palestijns gebied gedeeltelijk stop. De beslissing van de Europese Commissie is een reflectie van een verstrengde attitude onder de lidstaten tegenover de aanhoudende uitbreiding van Israëlische nederzettingen op de bezette regio’s. Dinsdag 16 juli werd de beslissing aangekondigd. Israëlische eerste minister Benjamin Netanyahu reageerde dat hij zulke dictaten van buitenaf op zijn grenzen niet erkent.
In alle stilte stelde de Europese Commissie eind juni nieuwe richtlijnen op voor toekomstige overeenkomsten tussen Israël en de EU. Deze richtlijnen worden vrijdag 19 juli officieel gepubliceerd. De EU erkent het grondgebied dat Israël annexeerde na de oorlog van 1967 niet en beschouwt het als bezet. De lidstaten zijn vooral bezorgd over het feit dat hun financiering door Israël gebruikt kan worden voor het bouwen van illegale nederzettingen op Palestijns grondgebied.
Vanaf 2014 zullen Israëlische activiteiten in de bezette gebieden - de Golanhoogten, Westelijke Jordaanoever en Gazastrook - geen kandidaat zijn voor Europese leningen, beurzen of prijzen. De maatregel geldt voor bedrijven, universiteiten en andere organisaties. Om in aanmerking te komen voor samenwerking of financiering moet een verklaring worden ingediend die aantoont dat er geen rechtstreekse of onrechtstreekse linken bestaan met de bezette gebieden.
Een belangrijke beslissing
De EU erkent de soevereiniteit van Israël in de bezette gebieden niet. De EU is van mening dat de nederzettingen die Israël er bouwt tegen de internationale wetgeving indruisen. De richtlijnen werden door de Commissie opgesteld om deze mening in daden te kunnen omzetten: in de vorm van een EU-wetgeving die diferentiëert tussen de staat Israël en bezette gebieden. Maja Kocijancic, woordvoerster van de Hoge Vertegenwoordiger Catherine Ashton, stelt dat ‘het geen nieuwe benadering is van de positie van de EU. De richtlijnen brengen vooral duidelijkheid’.
Voor het eerst treedt de EU voorbij verklaringen of speeches en neemt ze een beslissing met ‘verrassend verstrekkende gevolgen’, zegt Paul Brennan op AlJazeera. ‘De beslissing beïnvloedt verschillende domeinen zoals economie, cultuur, de sportsector, de academische wereld en zelfs het toerisme’, legt hij uit. De handel tussen de twee wordt er niet door beperkt. Althans nog niet, gezien de groeiende vraag naar een label op producten die uit bezet gebied komen. Voor activiteiten op het door de EU erkende Israëlische grondgebied gaat de financiering gewoon door.
Felle reacties
De reactie van de Israëlische overheid was snel en kritisch: ‘Ik zou verwachten dat de landen die bezorgd zijn om de vrede en stabiliteit in de regio prioriteit zouden geven aan het oplossen van problemen die dringender zijn, zoals de Syrische burgeroorlog of het Iraanse nucleaire programma’, stelde Netanyahu. ‘We aanvaarden geen externe dictaten op onze grenzen. De grenskwestie is iets dat enkel beslist mag worden tijdens rechtstreekse onderhandelingen’, vervolgde hij.
De uitspraak van Netanyahu is een van de meer gematigde reacties vanuit Israël. Volgens een voormalige Israëlische ambtenaar, die op de website van het dagblad Haaretz niet bij naam genoemd wordt, zijn de richtlijnen een ‘financiële terreuraanval’. Volgens de Israëlische defensieminister Moshe Yaalon, ‘is het niet de eerste keer dat landen naar de regio refereren als bezet en zich hiernaar gedragen. We zullen blijven handelen naar ons eigen beleid en belangen in de Westelijke Jordaanoever.’
De Europese Commissie werpt op dat de EU wil dat ‘Israël een volledige rol kan spelen als partner in de European Neighbourhood Policy-programma’s. De EU wil zeker zijn dat men deze rol niet in vraag kan stellen. Daarom moet een onderscheid worden gemaakt tussen Israëlisch en bezet gebied’.
En in de toekomst?
Woensdag 17 juli werd de goedkeuring van nog eens 1.000 nederzettingen aangekondigd op de Westelijke Jordaanoever, ondanks het zesde bezoek van de Amerikaanse Staatssecretaris John Kerry deze week. Hij probeert sinds februari Israël en Palestina rond de onderhandelingstafel te krijgen. ‘Deze nieuwe nederzettingen worden aangekondigd in een ongeziene snelheid’, zegt de ngo Peace Now, ‘terwijl de nederzettingen een groot twistpunt zijn in de onderhandelingen met Palestina.’
De beslissing van de EU zorgde niet voor een ‘aardbeving’ in Jeruzalem zoals sommige media het omschrijven. Tzipi Livni, Israëlische minister van Justitie, waarschuwde eerder dat de EU sancties zou kunnen opleggen op Israëlische goederen. Ze waarschuwde dat ‘zo’n sanctie kan beginnen met de nederzettingen, maar het hierbij niet zal laten’.