Migratie - een verhaal van alle tijden
Stephanie Willems
28 februari 2013
Het Red Star Line Museum opent in Antwerpen op 28 september 2013 de deuren. Het museum vertelt het verhaal van de miljoenen gelukzoekers die vanaf het einde van de 19de eeuw naar Amerika migreerden, maar legt ook een link met migratie vandaag.
Tussen 1873 en 1934 reisden 2 miljoen Europeanen heen en weer tussen Antwerpen en Amerika. Onder hen 200.000 Belgen, veelal jonge mannen uit Oost- en West-Vlaanderen en Henegouwen, die op zoek gingen naar betere leefomstandigheden. In de 19de eeuw kende België immers een enorme bevolkingsgroei en had ons land te kampen met een landbouwcrisis. In 1845 mislukte in heel Europa immers de aardappeloogst.
De meeste landverhuizers kwamen echter uit Oost-Europa; Russische en Oostenrijks-Hongaarse joden die het opkomende antisemitische probeerden te ontvluchten. De Duits-Zwitserse Albert Einstein was één van die joden die besloot om zijn geboorteland de rug toe te keren, hoewel dat pas gebeurde nadat Hitler aan de macht kwam.
Antwerpen Centraal
Dankzij het spoorwegennetwerk was Antwerpen een zeer belangrijke emigratiehaven. Begin 20ste eeuw passeerden jaarlijks bijna 100.000 migranten de Antwerpse haven. Vanaf 1905 werden de avonturiers in de statige centrale hal van het pas afgewerkte Centraal Station opgewacht door agenten van scheepvaartmaatschappijen. De meesten hadden er op dat moment al een lange en vermoeiende treinreis opzitten. Alvorens hun tocht verder te zetten per boot, logeerden de reizigers in logementshuizen in de stationsbuurt. Voor ieders budget was er wel een hotel te vinden: van een armzalige slaapzaal tot een weelderige suite.
Ontluizing
Red Star Line kan gelden als een van de belangrijkste rederijen uit de Antwerpse én Belgische geschiedenis. Migranten konden zich in de kantoren in de Kammenstraat aanmelden. Inschepen gebeurde aan de Rijnkaai, net voor de bocht van de Schelde. In de gebouwen waar vandaag het museum gevestigd is, gebeurde onder andere de medische controle. De bagage werd gedesinfecteerd en de passagiers zelf werden ontluisd en streng gecontroleerd op trachoom, een oogziekte die ervoor kon zorgen dat je werd teruggestuurd. De ziekte werd op Ellis Island, het eindpunt van de reis, aanzien als zeer gevaarlijk en besmettelijk.
People on the move
Het Red Star Line Museum wil het verhaal vertellen van de beroemde rederij en van de migranten die de sprong waagden. Het museum wordt zo ingericht dat de bezoeker in de voetsporen van de reizigers kan treden; van een reisbureau in Warschau tot de aankomst op Ellis Island. Maar het museum wil meer doen dan ons onderdompelen in deze ongelofelijke geschiedenis. Onder de noemer ‘People on the move’ wil het eveneens de link leggen naar actuele migratieverhalen. Sinds 2010 toert het museum met de Transit Verhalenbus rond om deze verhalen te verzamelen. Op deze manier wordt de hedendaagse migratie in beeld gebracht en zogenoemde nieuwe Belgen betrokken bij het culturele leven van Antwerpen. Het museum werkt dan ook al een tijdje samen met scholen en opleidingen Nederlands voor anderstaligen. Er werden speciaal lespakketten ontwikkeld om migratie naar de klas te brengen. Migratieverhalen als bindmiddel tussen vroeger en nu, tussen wij en zij.