Ontdoping in de lift?

Ontdoping is geen wijdverspreid fenomeen, maar staat door de uitspraken van aartsbisschop André Léonard weer in de kijker. Officieel wordt ongeveer 80% van de Belgische bevolking als katholiek beschouwd, terwijl de kerkgang de laatste decennia sterk daalde. Sommigen voegen de daad bij het woord en eisen hun ontdoping op. De kerk wil geen cijfers geven.

Wie zich wil laten ontdopen, kan een brief schrijven naar zijn bisdom. Er wordt dan een kruisje achter je naam gezet in het doopregister. Dit kruisje symboliseert het protest, want de daad van de doop zelf kan niet ongedaan gemaakt worden.
In België heeft dit geen gevolgen voor je belastingsbrief, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland, waar er een zogenaamde ‘Kirchensteuer’ bestaat. De burgers kunnen daar zelf beslissen aan welke levensbeschouwelijke instelling ze hun geld schenken.

Corrupt instituut

Stephane is een jonge homo. In zijn prille tienerjaren nam hij al de beslissing om zich te distantiëren van de Kerk. ‘Als je een corrupt instituut steunt, word je zelf corrupt.’ Hij illustreert zijn principiële keuze met een mooi voorbeeld.
‘Ik zat dolgraag in de chiro, maar had het gevoel dat de Kerk mij constant zat te pesten met mijn zijn. Tijdens het jaarlijkse Christus Koning-feest bleef ik dus buiten in de kou staan tijdens de misviering.’
Stephane overwoog al langer om zich uit te schrijven. De anorexia-uitspraak van Léonard was voor hem de druppel. Hij benadrukt dat hij veel respect heeft voor de katholieken in zijn omgeving, maar heeft een lage dunk van de kerktop.

Leonarditis

‘Ik begrijp de afkeer van het Vaticaan erg goed’, zegt pater Jezuïet Luc Versteylen. ‘Ik denk dat mensen zich niet wegkeren van Jezus, maar wel van het gedachtegoed van Rome. We kunnen spreken van een soort ‘Leonarditis’ en dat heeft met geloof niet veel te maken. De verbiedende Kerk is een bange Kerk. Het zou een gunnende Kerk moeten zijn.’
Volgens Jezuïet Nikolaas Sintobin is er sprake van een communicatiestoornis tussen de Kerk en de maatschappij. ‘De uitspraken van de Kerk zijn veel genuanceerder dan hoe ze gebracht worden in de media.’

Vrije keuze

‘Ik vind ontdoping een vreemd gebruik omdat dopen een sacrament is en dat kan je in principe niet ongedaan maken’, zegt Sintobin. ‘Het kind moet de doop wel nog bevestigen door te kiezen voor de andere sacramenten zoals het vormsel. Je wordt geen Christen door geboorte of door de keuze van een ander. Je wordt Christen door een persoonlijke, vrije keuze.’

Patchwork-religie

Stephane zelf zegt ongelovig te zijn. Sintobin interpreteert de huidige secularisering eerder als een spirituele zoektocht van jongeren en denkt dat het atheïsme op de terugweg is. ‘Jongeren shoppen bij verschillende religies en maken hun eigen cocktail.’ Hij spreekt ook over seizoenskatholieken. Dat zijn mensen die enkel op belangrijke momenten in hun leven teruggrijpen naar hun geloof.
Versteylen respecteert de keuze van de ontdopers, maar pleit voor een positief ritueel dat in de plaats komt. ‘Welke ja komt na de nee? En welke vorm krijgt die ja? Laat wat je verwerpt achter je en ga voor wat je zelf kiest.’

(Ont)dopen: de cijfers die we wél hebben 
Ongeveer 60% van de pasgeborenen in België wordt gedoopt. Dit getal lag 40 jaar geleden nog boven de 90%. Het percentage is echter sterk afhankelijk van de regio waarin men leeft. Het doopcijfer ligt aanzienlijk lager in centrumsteden (41,8 %) en aanzienlijk hoger in landelijke gemeenten of verstedelijkte plattelandgemeenten (81,6%). In centrumsteden wordt dit cijfer ook beïnvloed door de relatief hoge nataliteit van de niet-autochtone bevolking.

Er worden geen landelijke cijfers bijgehouden over ontdoping. Ontdoping gebeurt per bisdom. We kunnen spreken over tientallen uitschrijvingen per jaar. Eenmaal per jaar roept Studiekring Vrij Onderzoek studenten op om zich te laten ontdopen. Deze ‘ontdopingsdag’ brengt het cijfer maar lichtjes omhoog (gemiddeld tussen de 30 en 100 uitschrijvingen).
 
Alle overgangsrituelen kennen de laatste 40 jaar een neerwaartse trend. Ook het aantal kerkelijke huwelijken en begrafenissen is drastisch omlaag gegaan. Amper 7% van de Belgische bevolking gaat nog wekelijks naar de mis.  (Bron: Religieuze praktijk in België:een statistische analyse, door Prof. Dr. Marc Hooghe en Drs. Sarah Botterman)