Snelle groei bedreigt Afrikaanse steden

Meer dan zeven miljard mensen leven er ondertussen op onze aarde. Volgens sommige analisten kunnen er nog wel een paar miljard bij, anderen vrezen dat we onze maximumcapaciteit al lang overschreden hebben. De ontwikkelingslanden zijn verantwoordelijk voor 95 % van de groei, met op kop landen als Niger en Oeganda.

Stedelijke uitdagingen

Deze snelle groei gaat gepaard met een al even snelle verstedelijking in Afrika. Het VN-programma voor Menselijke Nederzettingen dat sociale en duurzame stedenbouw moet bevorderen (UN-HABITAT), trekt aan de alarmbel met een rapport dat de situatie, de mogelijkheden en de gevaren voor de toekomst van de Afrikaanse steden onder de loep neemt.

Achim Steiner, uitvoerend directeur van UNEP, benadrukt in zijn voorwoord voor het rapport dat verstedelijking op zich geen probleem is, integendeel, ‘met een goede stadplanning kunnen duurzame steden een essentiële bijdrage leveren om de millenniumdoelstellingen te halen’. Joan Clos, uitvoerend directeur van UN-HABITAT voegt daaraan toe dat de Afrikaanse steden (waarin nu 40% van de bevolking woont) 80% van het BNP leveren.

Aan de andere kant zijn de omstandigheden in Afrikaanse steden de meest ongelijke ter wereld. Enorme sloppenwijken breiden zich steeds verder uit en als de bevolking in die steden verdrievoudigt de komende jaren, kan dat volgens het rapport een ramp worden en zal de situatie niet alleen de stabiliteit in de steden, maar hele naties bedreigen. Onder andere de toegang tot voedsel, water, huisvestiging en diensten wordt een gigantisch probleem.

Oplossingen?

Een oplossing zal niet voor de hand liggend, gemakkelijk of goedkoop zijn. De bevolkingsgroei drastisch inperken is onmogelijk, dus moeten we er alles aan doen opdat het toenemende aantal stadsbewoners goed opgevangen wordt. De betrokken landen moeten volgens de VN beter onderhandelen met buitenlandse overheden en bedrijven wat betreft de verkoop en het gebruik van hun landbouwgrond en water. Ze moeten, met de crisis van 2008 in hun achterhoofd, de mogelijke effecten van en oplossingen voor een stedelijk voedsel en watertekort onderzoeken.

Een andere suggestie die het rapport maakt is het spreiden van de economische activiteiten over verschillende steden door een aantal administratieve diensten te verplaatsen. Hierdoor zullen de grootste steden ontlast worden en zal de druk op het stedelijke landschap afnemen.

Om het probleem van de sloppenwijken aan te pakken, verwijst het rapport naar het goede voorbeeld van Egypte, Libië, Marokko en Tunesië die door een doortastend beleid het aantal sloppenwijkbewoners de laatste 20 jaar met de helft zag afnemen.

Joan Clos: ‘Geen Afrikaanse overheid kan het zich permitteren de snelle stedelijke transitie in het continent te negeren. Steden moeten prioritaire gebieden worden voor het beleid en er is nood aan veel grotere investeringen om te werken aan een geschikt bestuur, eerlijke dienstverlening, betaalbare huisvestiging en een betere verdeling van rijkdom.’

Extra uitdaging: het klimaat

Een extra uitdaging voor veel Afrikaanse steden is de verwachte klimaatverandering en haar impact op korte en langere termijn. ‘Extreme weersomstandigheden en permanente gevolgen zoals een stijging van het zeeniveau, een afname van bruikbaar grondwater en verwoestijning zullen ook de stedelijke uitdagingen groter maken’, aldus Steiner. Een steeds groter wordende groep klimaatvluchtelingen zal immers in de steden aankomen, en daarnaast zullen sommige steden zelf, of de landbouwzones die de steden van voedsel voorzien, bedreigd worden.

Enkele cijfers:

•    De snelheid van de groei tart alle verbeelding. Men verwacht 500 miljoen mensen extra in de komende 17 jaar en nog eens 500 miljoen tegen 2050;

•    1,3 miljard (60%) van hen zullen in steden wonen, dat is drie keer zoveel als vandaag. De bevolking van bijna alle steden in Sub-Sahara Afrika met meer dan een miljoen inwoners zal toenemen met 32% in de volgende tien jaar;

•    Momenteel is Cairo de grootste Afrikaanse stad met 11 miljoen inwoners, de VN verwacht dat Lagos Cairo over vijf jaar zal hebben voorbijgestoken (12.4 miljoen). In Kinshasa, dat tegen 2020 de tweede stad van Afrika zal worden, verwacht men 4 miljoen extra mensen, In Ouagadougou (momenteel 1.9 miljoen) een toename van 81%

•    70% van de stedelijke groei zal zich echter in kleinere steden voordoen. Hier zal je de echte stedelijke transitie van Afrika zien en daarom zijn publieke investeringen daar zo belangrijk;

•    Volgens cijfers die de VN eerder dit jaar vrijgaf leven momenteel 199.5 miljoen mensen in sloppenwijken in Sub-Sahara Afrika.