Spanje dwarsboomt 'Groen Utopia' in de Maghreb

Met een combinatie van thermische zonne-energie, fotovoltaïsche energie en windenergie in de Maghreb moet tegen 2050 zo’n 100 gigawatt opgewekt kunnen worden. Het project vroeg een aanvankelijke investering van 400 miljard euro.

In een studie die afgelopen zomer verscheen, voorspelt Desertec dat een geïntegreerd energiesysteem voor Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika, Europa de mogelijkheid geeft de CO2-uitstoot in de energiesector met 95 procent terug te dringen. Twintig procent van de energie zou uit de Maghreb kunnen komen en daarmee wordt 33 miljard euro per jaar bespaard.

Het Midden-Oosten en Noord-Afrika hebben ook baat bij de zonne-energie. Zij kunnen met hernieuwbare energie in de komende jaren een reductie van 50 procent van de CO2-uitstoot bereiken, ondanks een sterke groei van de vraag naar energie. De regio profiteert dan bovendien van een exportindustrie die jaarlijks 63 miljard euro opbrengt.

Drie jaar na de aankondiging van het project, is de euforie echter verdwenen en klinken er beschuldigingen van incompetentie en slecht bestuur.

Groot potentieel

Volgens DII is het potentieel aan hernieuwbare energie in Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika, veel groter dan de huidige vraag. Op grond van cijfers van Duitse onderzoeksinstituten en de Club van Rome, schat DII in het rapport dat op elke vierkante kilometer woestijngrond, jaarlijks 250 gigawatt elektriciteit “geoogst” kan worden met geconcentreerde zonne-energie, waarbij zonnestralen door middel van spiegels worden samengebracht op een klein oppervlak.

Elke vierkante kilometer kan zo een hoeveelheid zonne-energie opwekken die overeenkomt met 1,5 miljoen vaten ruwe olie. Een geconcentreerd zonne-energiecollectorveld met een oppervlakte van het Nassermeer in Egypte, dat zo’n 6000 vierkante kilometer meet, kan een hoeveelheid energie opwekken die overeenkomt met de volledige olieproductie in het Midden-Oosten.

Marokko, gastland van het proefproject, ziet dit het liefst zo snel mogelijk van start gaan. De onderneming is van groot belang voor de plaatselijke economie, vooral omdat er veel banen worden gecreëerd in de energiesector. In 2009 werden ‘groene netwerken’ opgezet in verschillende steden. Kleine bedrijven, meestal gerund door jonge professionals, moesten de infrastructuur voor het project ontwikkelen. “We hebben bedrijven opgezet en trainingen gegeven, maar er is nog niets van de grond gekomen”, zegt Abdellah Benjdi, directeur van een van de bedrijven.

Spanje

Op 7 november ontstonden de eerste grote problemen voor Desertec, tijdens de officiële presentatie in Berlijn van de eerste hernieuwbare energiecentrale in de Marokkaanse provincie Ouarzazate. Die energiecentrale moet in 2014 operationeel zijn. Hoewel de bouwplannen technisch gezien rond zijn, wachten ze op Spaanse goedkeuring. Spanje is de primaire partner in het project, die moet toestaan dat de opgewekte energie naar Europa wordt getransporteerd.

De Spaanse regering, die te kampen heeft met ernstige gevolgen van de wereldwijde economische crisis, heeft tot nu toe nog geen toestemming gegeven voor de centrale in Ouarzazate. En dat zal waarschijnlijk zo blijven, zo lang Spanje een netto-exporteur van elektriciteit naar Marokko is. Door een succesvol project in Ouarzazate, raakt Spanje een markt kwijt, zeggen experts.

Tot de DII-alliantie behoren ook de Deutsche Bank en het Spaanse netwerkbeheerder TSO Red Eléctrica. “We hebben het project in de afgelopen twee jaar uitgebreid besproken met Spaanse bedrijven, TSO Red Eléctrica en de Europese Commissie en het is uitvoerbaar”, zei ceo Paul van Son tijdens de presentatie in Berlijn. “Er zijn investeerders gevonden, er zijn startsubsidies beschikbaar en de industrie wil meedoen.”

Maar Spanje weigerde afgevaardigden te sturen naar de presentatie in Berlijn en weigerde tot nu toe het project in Marokko goed te keuren. Van Son is ervan overtuigd dat de andere partners in het project in staat zullen zijn Spanje te overtuigen. “De Spaanse overheid profiteert ook van dit project.”

Foute strategie

De Spaanse weigering is slechts één voorbeeld van de enorme politiek, technische en financiële hindernissen die het project moet overwinnen. Eind oktober trok de Duitse elektronicagigant Siemens, een van de initiatiefnemers van DII in 2009, zich terug uit de alliantie. Die stap werd alom gezien als een teken dat Desertec aan het mislukken is.

Volgens Friedrich Fuehr, lid van de Raad van Bestuur, volgt DII “een verkeerde strategie.” Fuehr zegt dat de belangrijkste taak van DII sinds 2009 het uitwerken van een politieke routekaart was, om internationale coördinatieproblemen te voorkomen en dringende vragen op het gebied van subsidies en belastingen op te lossen.

“Een coalitie met krachtige en capabele bedrijven zoals Deutsche Bank, UniCredit, RWE en SCHOTT Solar, had in staat moeten zijn binnen drie jaar het benodigde politiek raamwerk te formuleren dat nodig is om Desertec te laten slagen. Maar daar wachten we nog steeds op”, zegt Fuehr. “In plaats daarvan heeft DII zich vooral beziggehouden met het lanceren van één modelproject in Ouarzazate.”