De vooruitgang en verspreiding van informatie- en communicatietechnologieën veranderen de wereld rondom ons in een soms angstaanjagend tempo. De invloed van deze evolutie op de politieke realiteit vatten, is cruciaal voor wie de wereld van morgen wil begrijpen.
Taylor Owen, verbonden aan de beroemde Columbia Journalism School, stelt dat moderne democratieën voor een levensgroot dilemma staan.
Terwijl staten gebruik maken van de nieuwste technologieën om meer controle over hun burgers uit te oefenen, proberen individuen met dezelfde technologieën aan deze controle te ontsnappen.
De hamvraag is dan of de staat zich aanpast en aanvaardt dat hij morgen minder macht heeft dan wel repressief optreedt en evolueert richting surveillancestaat. Met aandacht voor, respectievelijk, digitale diplomatie en hightech wapentuig en bewaking hakken democratieën vandaag die knoop door. Taylor Owen beschrijft dit proces in Disruptive Power op een boeiende en leesbare manier.
Digitaal atoomwapen
Owen belicht verscheidene krachten die de huidige status-quo onder druk zetten. Hij heeft het onder andere over Anonymous: een niet-vastomlijnd en groeiend hackersverband dat zich op agressieve wijze mengt in politieke en maatschappelijke discussies in auto- en democratische staten.
Het komende decennium zal een strijd woeden voor het bouwen van quantumcomputers.
Zelfs de FBI, de Amerikaanse binnenlandse veiligheidsdienst, lijkt nog steeds niet opgewassen tegen hun guerrillatactieken.
Campagnes variëren van eenvoudige DDoS (Distributed Denial-of-Service)-aanvallen, waarbij sites overspoeld worden door verzoeken tot ze crashen, tot technisch gecompliceerdere acties.
Anonymous staat symbool voor de realiteit dat individuen en groepen vandaag effectiever kunnen zijn in hun verzet tegen de staat en op traditionele manieren nauwelijks nog te controleren, onderdrukken, en manipuleren zijn.
De hedendaagse cryptografie is gebaseerd op het verstoppen van data in gigantische combinaties van cijfers. Gigantische combinaties die een quantumcomputer in fracties van een seconde zou kunnen ontcijferen.
Christian Ditaputratama (CC BY-SA 2.0)
Hoewel Owen dit links laat liggen, vindt ook tussen staten onderling een geopolitieke technologische strijd plaats. Zo zal de komende tien jaar steeds openlijker een strijd woeden voor het bouwen van quantumcomputers. Deze nieuwegeneratiecomputers zouden de meest complexe problemen in een mum van tijd kunnen oplossen en het hele fundament van het internet en onze huidige ICT-systemen op de helling zetten.
Experts noemen de quantumcomputer nu al het digitale equivalent van een nucleair wapen.
De hedendaagse cryptografie, het versleutelen van bestanden en gegevens, is namelijk gebaseerd op het verstoppen van data in gigantische combinaties van cijfers. Gigantische combinaties die een quantumcomputer in fracties van een seconde zou kunnen ontcijferen.
De technologiegiganten IBM, Google en Microsoft zijn samen met starters, defensiebedrijven en universiteiten al aan de race begonnen. De technologie dreigt snel van enorm politiek en militair belang te worden. Experts noemen de quantumcomputer nu al het digitale equivalent van een nucleair wapen.
Onder andere de Nederlandse Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst waarschuwde onlangs voor de veiligheidsgevolgen die quantumcomputers met zullen meebrengen en het EU-programma Horizon 2020 gaf al 3,9 miljoen euro uit aan een onderzoeksconsortium om op zoek te gaan naar cryptografietechnieken die bestand zijn tegen de ongekende rekenkracht van quantumcomputers.
Impact op ontwikkeling
De bijna exclusieve focus van Owen op de impact van ICT op politieke macht in het Westen wordt in het academische Bits and Atoms opengebroken door meer aandacht voor het Zuiden.
De dominantie van het Westen in de literatuur over het samenspel van ICT en politiek valt trouwens nauwelijks te verdedigen. Hoewel technologische innovatie bijna uitsluitend uit onze contreien komt, zijn de politieke, economische en sociologische gevolgen van technologieën in landen in ontwikkeling en met een minder sterk uitgebouwd staatsbestel groter en interessanter.
Informatie- en communicatietechnologieën kunnen een grote rol spelen in het voorzien in collectieve goederen in gebieden waar de overheid het laat afweten.
Steven Livingston en Gregor Walter-Drop brachten voor Bits and Atoms een groep academici samen om de vraag te beantwoorden of de groei op het gebied van digitale technologieën het bestuursvacuüm kan vullen in landen met beperkte staatsmacht.
Hoewel vooral landen in het Zuiden onder de loep liggen, is het eenvoudig soortgelijke gebieden te vinden in het Westen.
De politiek verwaarloosde buurten in Washington DC, Kaapstad en Nairobi lijken onder andere door de toenemende ongelijkheid binnen landen steeds meer op elkaar.
Twee academici nemen je mee naar de Keniaanse sloppenwijk Kibera. Hier vullen informele spelers het beleidsvacuüm ontstaan door een gebrek aan middelen, incompetentie, of desinteresse van de staat.
Dat doen ze aan de hand van projecten die steunen op informatie- en communicatietechnologieën. Map Kibera is zo’n concreet project en had als doel het opstellen en openbaar maken van de eerste kaart van de grootste stedelijke sloppenwijk van Afrika.
De conclusie na het bestuderen van diverse gevallen is dat informatie- en communicatietechnologieën een grote rol kunnen spelen in het voorzien in collectieve goederen in gebieden waar de overheid het laat afweten, al ligt de sterkte vooral in bits – het verspreiden van informatie – en minder in atoms – het voorzien in fysieke noden.
(Een beetje) internet voor iedereen
Hoewel de auteurs van beide boeken vooral actoren op het internationale politieke toneel, individuen en moeilijker te beschrijven verbanden bestuderen, is ook aandacht voor het bedrijfsleven cruciaal. Bedrijven haasten zich namelijk momenteel richting het Zuiden.
Bedrijven haasten zich momenteel richting het Zuiden.
Facebooks Internet.org-initiatief is het voorbeeld bij uitstek. De socialemediagigant zette in 2013 een samenwerking op met zeven mobiele telefoniebedrijven om meer mensen wereldwijd online te krijgen.
Facebook is met zijn Internet.org-programma slechts één van de vier relevante spelers die internettoegang naar toekomstige klanten in het Zuiden willen brengen. Ook Google en anderen hebben plannen.
Facebook wil in een aantal partnerlanden de toegang tot het wereldwijde web uitbreiden door een gratis verbinding aan te bieden. Slechts een beperkt aantal sites en toepassingen zou op deze manier te bereiken zijn, waaronder Facebook, Wikipedia, en websites met informatie over banen, landbouw, gezondheidszorg en onderwijs.
In India kwam het project ondertussen al onder vuur te liggen en enkele starters trokken zich terug. Volgens tegenstanders zou Internet.org namelijk in strijd zijn met het principe van netneutraliteit. Dit principe stelt dat alle data op het internet gelijk moeten worden behandeld en staat ook in het Westen onder grote druk.
Disruptive Power: The Crisis of the State in the Digital Age door Taymor Owen is uitgegeven door Oxford University Press, 264 blzn. ISBN 9780199363865.
Bits and Atoms: Information and Communication Technology in Areas of Limited Statehood door Steven Livingston en Gregor Walter-Drop is uitgegeven door Oxford University Press, 208 blzn. ISBN 9780199941612.
Dit artikel verscheen eerder in het zomernummer van MO*. Abonneer je hier!