“‘Vrije pers mag niet buigen voor juridische intimidatie’
De onafhankelijke nieuwssite Apache wordt gedagvaard voor zijn berichtgeving over de manier waarop in de stad Antwerpen met vastgoed is omgesprongen. De claims van Joeri Dillen en Land Invest Group belopen samen 350.000 euro. De hele democratische samenleving moet duidelijk maken: No Pasaran!
Het recht op vrije meningsuiting en op een vrije pers is een van de fundamenten van de democratie die we koesteren en moeten verdedigen. Net veertig jaar geleden stelde het Europees Hof van de Mensenrechten al: ‘Het recht op vrije meningsuiting is niet alleen van toepassing op “informatie” of “ideeën” die verwelkomd worden, gezien worden als niet beledigend of met onverschilligheid onthaald worden. Het geldt ook voor zaken die de Staat of een deel van de bevolking beledigen, schokken of storen.’
Het volstaat met andere woorden niet dat een politiek of economisch machtige persoon of organisatie zich onterecht bejegend voelt, om laster en eerroof in te roepen.
Uiteraard staat daar de plicht van zorgvuldigheid tegenover. Van de vrije pers wordt verwacht dat ze haar berichtgeving baseert op degelijk onderzoek, dat ze woord en wederwoord hanteert, dat ze de feiten zo correct mogelijk weergeeft. En dat ze feiten van opinies scheidt. Want in opiniestukken is de pers zo vrij als elke burger van dit land: daarin mag met scherp geschoten worden, daarin mag eenzijdigheid beoefend worden, daarin mag zelfs beledigd worden.
Van autoritaire regimes weten we dat ze van de pers “respect” eisen voor de macht
Uiteraard is de manier waarop onze samenleving het recht op vrije meningsuiting en vrije berichtgeving georganiseerd heeft niet comfortabel voor wie politieke, economische of sociale macht heeft. Van autoritaire regimes weten we dat ze van de pers “respect” eisen voor de macht, wat in de feiten neerkomt op het verzwijgen van ongemakkelijke waarheden over interne conflicten, corruptie, nadelige consequenties van gevoerd beleid, enzovoort.
Maar de vrijheid van pers wordt niet alleen bedreigd door de Erdogans, Orbans en Maduri’s van deze wereld. Ook westerse elites houden hun echte daden en belangen liever verborgen achter de gordijnen van propaganda en communicatiestrategieën. Een samenleving die zich daarbij neerlegt, stagneert eerst en boert dan achteruit.
Want het is de vrees voor de openbaarheid die goed bestuur voortbrengt. En als die preventieve kracht van de media niet werkt, dan volstaat vaak één journalist of één medium met moed om de beerput open te gooien. En omdat elke complexe samenleving tientallen beerputjes heeft, is er ook een veelheid aan moedige media nodig om de democratie en de hoop op een rechtvaardige samenleving overeind te houden.
De commerciële concurrentie zorgde voor steeds minder “respect” voor de politici. De economische macht, daarentegen, bleef grotendeels buiten schot.
De politieke machthebbers in dit land hebben geleerd te leven met de cultuur van vrije media. Eerst gedoogden ze politiek verzuilde media –dat wil zeggen: elke partij had toen zijn eigen media, maar moest dus ook leven met de media van de concurrerende politieke of levensbeschouwelijke strekkingen.
Daarna werd de pers ook in Vlaanderen gecommercialiseerd. De politieke bandbreedte van de pers kromp tot een smalle consensus, maar de commerciële concurrentie zorgde wel voor steeds minder “respect” voor de politici. De economische macht, daarentegen, bleef en blijft grotendeels buiten schot.
Of erger: de groeiende rijkdom van een kleine economische elite zorgde ook in België voor toenemende politieke en maatschappelijke macht van de rich & famous.
Havenbaas Huts kocht zich bijvoorbeeld culturele legitimiteit met de tentoonstelling God en Geld in het Gentse Caemersklooster, een van de meest schaamteloos ideologische tentoonstellingen van de voorbije jaren waarin de hele geschiedenis van Vlaanderen gereconstrueerd wordt tot een lange mars naar het ondernemersschap dat door niemand minder dan Fernand Huts uitmuntend belichaamd wordt.
Trends produceerde vervolgens een speciale uitgave waarin dezelfde Huts, die overigens ook als rennaissancekoopman op de cover staat, zelf de gids mag spelen die alle getoonde werken van commentaar voorziet én op het einde ook een diepzinnig interview mag geven. Dat is allemaal de schaamte vér voorbij, maar zo heeft de macht het graag. Vrije pers, vrije musea en een vrije samenleving die allemaal dansen naar het pijpen van wie geld en macht heeft, en zich dus god in Vlaanderen waant.
Zo heeft de macht het graag: vrije pers, vrije musea en een vrije samenleving die allemaal dansen naar het pijpen van wie geld en macht heeft, en zich dus god in Vlaanderen waant.
De schadeclaims tegen Apache moeten in dit kader gelezen worden. Ze vormen zonder meer een brutale intimidatiepoging tegen een van de schaarse nieuwe onderzoeksmedia in Vlaanderen, en ze komen voort uit de politiek goed geconnecteerde zakenkringen die vrijheid van meningsuiting alleen tolereren indien ze entertainend is, niet als ze echt tot democratie dreigt te leiden.
Het is dan ook in het belang van alle democratische media én stromingen in Vlaanderen dat een luid en duidelijk No Pasaran geroepen wordt, zodat Joeri Dillen en Land Invest Group, maar ook alle andere rijken en machtigen beseffen dat transparantie ook voor hen geldt. Dat debat hoort bij democratie. En dat de vrijheid van de pers in het Vlaanderen van 2016 belangrijker is dan ooit.