Groenere legers hebben strategisch voordeel

De afgelopen jaren is er internationaal een tendens om ook de strijdkrachten groener te maken. Zonnepanelen, herlaadbare batterijen, efficiënter met energie omgaan, het helpt om de vijand te verslaan.

Veiligheid voorop

De belangrijkste reden voor de strijdkrachten om te vernieuwen is niet zozeer het milieu. Besparingen en veiligheid zijn de belangrijkste drijfveren.

De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en de bevoorrading brengt tijdens missies heel vaak een groot risico met zich mee. Zo zijn er bijvoorbeeld tussen 2003 en 2007 in Irak en Afghanistan 3000 Amerikaanse soldaten gewond of gedood geraakt terwijl zij water en/of  brandstof vervoerden. Gemiddeld is er in Ahganistan bij elke vierentwintig bevoorradingskonvooien, één slachtoffer.

Een vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen kan een directe impact hebben op dit probleem.

Zuinig en slim

Maar de vernieuwing zet zich ook in andere toepassingen door. Zo zijn er beter geïsoleerde tenten die in extreme klimaatomstandigheden brandstof besparen die anders gebruikt zou worden om de temperatuur te regelen. Daarnaast maken basissen gebruik van zonnepanelen en ook in het veld wordt zonne-energie gebruikt om apparatuur op te laden. Windturbines en herlaadbare batterijen helpen ook om het gebruik en de afhankelijkheid van onder andere gas en diesel te verminderen.

Een belangrijke vernieuwing in die zin is het micro-grid, een computer die in het kamp verbruik registreert en de stroom verdeelt naar behoefte en prioriteit.

De Verenigde Staten investeren de komende tien jaar zeven miljard dollar in de ontwikkeling van hernieuwbare energie en er worden afspraken gemaakt voor het leveren van zonne-energie voor de militaire basissen.

Ook met water wordt zuiniger omgegaan. Zo hebben de Verenigde Staten een douchewater-systeem ontwikkeld dat gebruikt water kan recycleren tot drinkwater dat voldoet aan de huidige kwaliteitsnormen. Geschat wordt dat één systeem twaalf miljoen liter water per jaar kan besparen.

De bekommernis is niet nieuw, al sinds 2011 is de Nato hiermee bezig. Bij de Nato-top in Chicago in 2012 en die in Wales in 2014, is er besloten om de verbetering van de energie-efficiëntie van de strijdkrachten expliciet als doel te stellen.

Volgens Alexander Mattelaer, professor Politieke Wetenschappen aan de VUB heeft het debat over duurzaamheid vaak een bredere strategische betekenis. Mattelaer: ‘Energieverbruik is vaak bepalend voor de omvang van de logistieke staart van militairen in operaties. Het is dus niet ondenkbeeldig om scenario’s voor te stellen waarbij in een conflict de meest zuinige krijgsmacht de bovenhand haalt omdat ze meer gevechts-output kan genereren en ondersteunen over verloop van een bepaalde tijdspanne.’ De afhankelijkheid van bevoorrading maakt een strijdmacht kwetsbaar, vandaar dat strijdkrachten proberen deze logistieke staart te verkleinen en te opereren met wat er aanwezig is.

Maar het is ook relevant in tijden van besparingen: het zet aan om efficiënter om te gaan met brandstoffen en energieverbruik. Professor Mattelaer haalt het voorbeeld aan van het Belgische leger. Dat kreeg de opdracht om in 2014 het jaarverbruik van gas en mazout met 20 procent te verminderen en het verbruik van water en elektriciteit  met 10 procent. Defensie laat in een reactie weten dat het hier om een besparingsmaatregel gaat. Binnen Defensie is er een studie gestart voor een structurele benadering voor energiebesparing. Gezien de omvang van het opzet, gaat het om een lange termijn visie.
Het ontwikkelen van zuinigere apparatuur werkt op drie niveau’s: het bespaart, het is in sommige gevallen veiliger en het is goed voor het milieu. Dat laatste heeft nog een aangename bijwerking: het levert goede PR op.

Go Green

Het energiegebruik van de strijdkrachten van de leden van de European Defence Agency (alle EU lidstaten behalve Denemarken) staat gelijk aan dat van een kleine EU natie. De Europese Commissie stelde in 2013 dat de strijdkrachten de grootste publieke gebruiker in de EU zijn van energie, aldus Daniel Fiott, professor Politieke Wetenschappen van de VUB.

In 2012 startte de European Defence Agency het ‘GO GREEN’ project waaraan zeven  leden deelnemen: Oostenrijk, Cyprus, Tsjechië, Duitsland, Griekenland en Luxenburg, en wat later voegde Roemenië zich hier ook bij. Het doel is strijdkrachten zelf de energie te laten genereren die ze nodig hebben.

Daarnaast is er het Consultation Forum for Sustainable Energy in the Defence and Security Sector, dat volgende week start. Dit is een project van twee jaar waaraan alle landen van EU meewerken. Hierin wordt gezocht naar de mogelijkheden van effiecient energiegebruik en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen.

Duurzaam kost ook geld

Het ontwikkelen van zuinigere installaties en systemen is niet enkel een besparingskwestie. Het vraagt tegelijk om investeringen. Verduurzaming hangt nauw samen met modernisering van materiaal en infrastructuur. “Überhaupt voldoende kunnen investeren in modernisering, dat is de grote prioriteit voor de meeste Europese strijdkrachten die in de meeste gevallen krap tot zeer krap bij kas zitten. Dit financiële keurslijf noopt hen natuurlijk tot het voorkeur geven aan energiezuinige producten,’ stelt Alexander Mattelaer.

In oktober vorig jaar stuurde de Amerikaanse ambassadrice Denise Campbell Bauer nog een open brief aan De Standaard met de boodschap dat België moet stoppen met besparen. Een maand eerder gaf Navo-secretaris generaal Jens Stoltenberg in het programma Terzake dezelfde boodschap, om te  stoppen met besparen en te gaan investeren.

Een andere groene droom voor het leger is bijvoorbeeld om zeewater te veranderen in brandstof voor schepen. De technologie bestaat, maar is momenteel nog lang niet rendabel. Er wordt geschat dat de technologie binnen tien jaar dat wel kan zijn. 

Er heerst echter twijfel of het proces niet meer kwaad dan goed doet. Een demonstatie in de V.S. waarbij een modelvliegtuigje vloog op zeewater, leverde de nodige scepsis op. Bij dat proces zouden net zo goed schadelijke broeikasgassen vrijkomen.