Meer comfort en een beter milieu dankzij ecodesign

Vorig jaar in november maakte de Europese Commissie een heel nieuw pakket van maatregelen bekend om de circulaire economie te stimuleren om zo het grondstoffengebruik drastisch naar beneden te brengen. Grondstoffen worden schaars en Europa is uitermate afhankelijk van grondstoffeninvoer uit verre landen, die ook steeds mondiger worden en hun eisen stellen. Grondstoffen efficiënter gebruiken en hergebruiken is dan ook de opdracht waar onze economie onmiskenbaar voor staat.

Ecodesign in volle ontwikkeling

Recycleren kennen we al en daar blinken we als Vlaming zelfs in uit. Nog beter is het de afvalberg te verminderen door het gebruik van grondstoffen drastisch in te krimpen. Ecodesign zet ontwerpers op weg om meer te doen met minder en zowel de impact van grondstoffen als van energie naar beneden te halen. Een instantie als Ovam heeft daar inmiddels haar corebusiness van gemaakt. Jan Verheyen van Ovam: ‘Als Openbare Afvalmaatschappij bekijken wij de hele productieketen, vanaf de ontginning van de grondstoffen, de CO2 uitstoot, tot het gebruik en de recycleerbaarheid van een product.’

Om die ontwerpers zichtbaarheid en een duw in de rug te geven, looft Ovam jaarlijks een Ecodesign Award uit, zowel voor studenten als voor professionelen. Vorige woensdag 13 januari vond in Bozar de uitreiking van de Ovam Ecodesign Award PRO voor professionals plaats en daarbij ging de hoofdprijs (4000 euro) naar Boonen Design Studio  en de buggy uitleendienst Buggybooker die Frédéric Boonen en Frank Verheijden op de markt brachten.

Buggybooker is sinds november vorig jaar op de markt en beantwoordt aan een reële behoefte. Steeds meer jonge gezinnen organiseren hun mobiliteit zonder eigen wagen maar dat is niet altijd even simpel met baby’s en kleuters. Buggybooker biedt daarom een uitleendienst aan van bij stations, autoparkings, politiekantoren, bibliotheken, musea of ondernemingen, die hiervoor een contract kunnen aangaan met het bedrijf. Buggybooker is tegelijk een online verhuurplatform waar gezinnen voor hun vertrek kunnen intekenen en reserveren.

Het idee is een drietal jaren geleden ontstaan. Om de buggy te optimaliseren volgens de noden van de gebruiker, werd er een proefproject opgezet met de stad Leuven, waarbij mensen hun opmerkingen kwijt konden over het ontwerp van de buggy. Ontwerper Designer Frédéric Boonen: ‘Elk onderdeel is wel zeven keer opnieuw getekend en uitgeprobeerd. Het is een heel stevig, veilig en duurzaam product geworden.’

Boonen Design Studio is in Limburg gevestigd, waar ook het hele productieproces verloopt in samenwerking met de beschutte werkplaatsen van Bewel.

Momenteel zijn er een honderdtal in circulatie maar het is de bedoeling dit jaar naar 500 te gaan, stelt Frank Verheijden. ‘Wij willen ons echt positioneren op de markt wanneer het gaat over duurzame gezinsmobiliteit. Momenteel zijn we in België aanwezig in Oostende, Gent, Leuven, Mechelen,  Hasselt, Mol, Herentals, Neerpelt, Centerparks. In Nederland hebben we buggy’s rollen in Eindhoven, Valkenswaard, Maastricht. Het begint te lopen.’

Frédéric Boonen: ‘We willen er nu ook een slim slot op maken, gekoppeld aan een interactief reclamepaneeltje dat je de weg kan wijzen naar het verhuurplatform en dat ons ook toelaat missende exemplaren te lokaliseren.’

Afvalparket

De Ovam Ecodesign award wordt uitgereikt aan twee categorieën: een prijs voor “product op de markt” (4000 euro), die naar Buggybooker ging, en een prijs voor “product in ontwikkeling “(2000 euro). Die ging naar Rubbish 2.0, een ontwerp van het parketbedrijf Nobel flooring uit Minderhout, dat gespecialiseerd is in eiken parket op berken laminaat. Die productie levert heel wat resthout op dat vaak verbrand wordt als biomassa, terwijl het gaat om een kostbare grondstof. Rubbish 2.0 is een parket gemaakt van de restplanken. Die worden op maat gezaagd, geschuurd en verlijmd tot balken. Deze balken worden een kwartslag gedraaid en opnieuw gezaagd tot dunne toplagen. Zo ontstaat een nieuw duurzaam product met een uniek effect en worden hopen afval vermeden.

Een vergelijkbaar initiatief is Resource Lab uit Turnhout. Dat innovatiepunt is verbonden aan het kringloopcentrum van Turnhout en verwerkt de niet verkoopbare houten spullen van de kringwinkel tot een nieuw product, in samenwerking met het Gentse architectencollectief de JIJ’s.  Resource Lab kreeg een speciale nominatie voor zijn Möbel Tafel, waarbij een eenvoudige multiplex plaat een “tafelkleed” en “tafelsokken” krijgt, vervaardigd uit zogenaamde “layercake”, een veellagig gerecycleerd materiaal.

Twee andere nominaties waren er nog voor de “shopcontroller” van het bedrijf Domotic Lounge- een slim en gebruiksvriendelijk beheerssysteem voor retailers om verlichting, verwarming, airco, toegang, … met een centrale toepassing te beheren. En voor Hoet Couture van Hoet NV, een brillenontwerpbedrijf dat 3 D laser-geprinte brillen uit titanium op de markt brengt. Bij de traditionele brillenproductie blijft gemiddeld 30 tot 40 procent onverkocht, wat een aanzienlijk verlies is aan grondstoffen en energie. Hoet Couture wil dit vermijden door 3D-printing: met deze techniek wordt een product laag per laag opgebouwd en worden poederdeeltjes met een laserstraal aan elkaar gesmolten, een proces dat zo goed als geen afval geeft. Het resultaat is een op maat gemaakte en gepersonaliseerde bril, waardoor een grote voorraad niet langer nodig is.

Slim en radicaal anders

3D printing is nog maar aan het begin van zijn ontwikkeling maar de mogelijkheden die zich aandienen, zijn revolutionair. Materialise uit Leuven, 25 jaar geleden opgericht door Wilfried Vancraen, is een pionier in 3D printing en de realisaties van het bedrijf die in Bozar getoond worden, geven een idee van het potentieel van deze technologie. Zo ontwikkelde Materialise de Wakati, een voedselbewaarsysteem dat ingezet wordt in Afrika.

Het is een soort superisolerende koelingstent, op basis van energie uit zonnepanelen, om groenten en fruit te bewaren. Zo’n installatie komt perfect tegemoet aan de noden want in ontwikkelingslanden gaat een groot deel van de oogst verloren door gebrek aan conserveringsmogelijkheden.

Materialise was een van de laureaten van de Henry Van de Velde Awards, die Design Vlaanderen jaarlijks organiseert en die tegelijk met de Ovam Awards werd uitgereikt.

De Henry Van de Velde Awards belonen uitvindingen niet op hun esthetische waarde maar omdat ze een oplossing bieden voor een nood met een product dat beter is dan wat al op de markt is, gaande van huisraad over meubels tot slimme toepassingen.

De collectie Eco- en Henry Van de Velde Design Awards is niet alleen boeiend maar ook geestverruimend. Het geeft een idee van de verschillende  aspecten van ons dagelijks leven - manier van leven, eten, wonen, aankoopgedrag,- die vatbaar zijn voor verbetering zowel op op milieuvlak als op vlak van kwaliteit en comfort. Laat die transitie naar een grondstofarme samenleving maar komen, waar wachten we nog op?  

De tentoonstelling van de winnende ontwerpen van de Henry Van de Velde Awards & Labels en de Ecodesign Award & Nominaties is nog te bezichtigen in Bozar, Brussel tot 20 maart.