“‘Blog do Brasil 1: Kamperen tussen kogels en kunst’
Begin deze week arriveerde ik in Barraco#55, een centrum voor onderzoek en culturele uitwisseling, gelegen in een favela in het noorden van Rio de Janeiro. Plan was hier tijdens de WK-weken te wonen en werken, maar mijn doortocht in de favela had iets van de Algerijnse passage op het WK: dik 90 minuten na aankomst droop ik met de staart tussen de benen weer af.
De voorbije dagen waren er vuurgevechten tussen drugstrafiekanten en militaire politie, vlak voor onze deur. Niemand kon na valavond de straat op, dus ik verhokte voorlopig naar een andere wijk. Vandaag keer ik terug naar Barraco#55 om er alsnog mijn slaapmat op het dak van de tentoonstellingsruimte uit te rollen.
Drugshandel
Van alle inwoners in Rio de Janeiro, woont het grootste deel in favela’s. Dat zijn geen sloppenwijken in de stadsrand, maar grote informele buurten, lukraak verspreid door Rio. De meeste enfavelado’s wonen niet in golfplaten hutten, wel in betonnen huisjes - kriskras door, naast en zelfs op elkaar gebouwd. Zo’n geïmproviseerde appartementsblokken blijken handig in de hete zomermaanden: “Airco is duur en we hebben niet altijd elektriciteit,” vertelt een buur. “Wie wat verkoeling wil kan dus maar beter een huis op zijn dak bouwen en er familie uit het Noorden laten intrekken. Dat isoleert goed.”
Barracco#55 ligt in Complexo do Alemão, een cluster van favela’s die een belangrijk knooppunt zijn in de drugshandel tussen Latijns-Amerika en Europa. De buurt werd tot vier jaar geleden met geweld bestuurd door rivaliserende gangs, die er een parallelle staatsstructuur met eigen regels en diensten voor de lokale bevolking opzetten. De arm der wet reikte niet tot de heuvels van Alemão. Favela’s waren jarenlang een no-go-zone voor politie en staat.
Pacificatieproces
In 2010 lanceerde de overheid een grootschalig pacificatieproject: een militair offensief dat de drugstrafikanten uit het straatbeeld van Rio moest weren. In sommige delen van de stad slaagde de vredespolitie erin de rust te herstellen. In andere favela’s woedt nog steeds een gewapende machtsstrijd tussen de politie en de gangs.
Ook in Complexo do Alemão flakkert het geweld af en toe nog op. Daarvan wordt gretig verslag gedaan in de media, waardoor de wijk een stigma van wetteloos wilde westen met zich meedraagt. Als ik in het centrum van Rio een taxi naar Barraco#55 wil nemen, verklaren chauffeurs die er zelf nooit geweest zijn me voor gek. Een mens zou haast vergeten dat de buurt tienduizenden Brazilianen huisvest die niets met drugstrafiek te maken hebben.
Potentieel in lokale gemeenschap
Een eenzijdige focus op de geweldscultuur doet Complexo do Alemão oneer aan. Veel bewoners van de buurt blinken uit in vindingrijkheid, creativiteit en zin voor ondernemen. Barraco#55 wil dat potentieel in de lokale gemeenschap linken aan onderzoekers en kunstenaars van buitenaf. Hoe ze dat aanpakken schrijf ik in een volgende post, over de kunst.
© 2014 – C.H.I.P.S. StampMedia – Emmeline Vandeputte