“‘Kan dreigpolitiek Congo redden?’

Cartoonisten sparen hun kritiek niet

© Kashauri

Eindelijk keert de kalmte terug in de stofferige straat van Butembo waar ik woon en werk. Vandaag vrijdag 20 april 2018 was het de hele dag erg onrustig door tientallen brommers die urenlang luid aanhoudend claxonnerend over en weer reden met een bladertak op hun bagagerek gebonden als teken van rouw. Eén van had zelfs een doodskist achterop vastgesjord. Op een andere zaten ze met vieren molenwiekend luid roepend uiting te geven aan hun woede.

Vermeende ADF-aanvaller

Bron: Sociale media

Net buiten Butembo waren drie dode lichamen gevonden en twee van hen bleken taximannen te zijn. Hun beroepsvereniging ATAMOV (Association des Taximen des MOTO et des Voitures) staat erom bekend om onomwonden haar mening te uiten in het straatbeeld. Maar als je niet weet hoe je collega’s aan hun einde zijn gekomen, weet je ook niet tegen wie je woede te richten. Het enige wat snel duidelijk was, is dat ze werden doodgeschoten. Door wie en waarom? Dat zullen we nooit weten. Dat weten we ook niet van de vier lijken die gisteren in Kibati werden gevonden. Of van de lokale chef van Chumba en die vrouw en dat kind die samen met hem werden vermoord.

De twee jongens (18 en 19) die in Ngite op hun akkerland werden doodgeschoten, daarvan is het vermoeden redelijk groot dat de daders ADF-rebellen zijn. Zeven zwaargewonden vechten nog voor hun leven.

Vanochtend, iets voor tienen, stierven een 24-jarige verkoopster van tweedehandskleding, op weg naar de markt, en de 22-jarige brommertaximan die haar er heen bracht, in Tungudu, niet ver van Eringeti. In een hinderlaag gevallen van vermoedelijke ADF-rebellen. Eén van hen zou zijn opgepakt, maar zoals gewoonlijk zullen we nooit nog iets van hem horen. In Nyaleke, op de weg van Kasindi naar Beni, kreeg een visverkoopster een kogel tussen de ribben. Haar lichaam ligt al opgebaard in het referentiehospitaal van de stad. Enkele uren later stierven vier mensen in voertuigen die ter plaatse aan het overnachten waren in afwachting dat de doorgang weer veilig zou zijn.

Een dag uit het leven van Ivan Paluku

Dit is dus een doorsnee dag uit het leven in Oost-Congo. In tegenstelling tot wat ik je hoor denken, is dit helemaal geen uitzonderlijke samenloop van omstandigheden. Dit is hier dagelijkse kost geworden. Een mensenleven stelt niets meer voor. De buitenwereld weet van niets, want er zijn geen beelden van. En moesten er beelden zijn, zou geen TV-station erin geïnteresseerd zijn. Leven en dood in de Kivu, dat gaat samen als in- en uitademen. Daar kijkt niemand nog van op.

Dat gaat al jaren zo. Maar de intensiteit van het geweld is nu duidelijk aan een steile opmars bezig. Hoe lang kan dit zo nog doorgaan? Hoe lang kunnen mensen die permanente staat van terreur nog aan? Treedt gewenning in? Of komt er een breekpunt?

Deze week voelt het voor het eerst aan als een breekpunt. De aanleiding was niet wat je denkt. Maandag riep president Kabila een aantal parlementsleden samen, en tot hun verbazing begon hij hen de levieten te lezen. Op kerstnacht werd het buitenverblijf van de president in Musienene, op 17 kilometer van Butembo, in brand gestoken. Daarbij kwam één politieman om.

Het buitenverblijf van Kabila in Musienene de ochtend na de brand

Bron: Sociale media

Racisme

Maandenlang heeft Kabila zich op de lippen gebeten om er nu pas voor het eerst iets over te zeggen. Dat is de raïs ten voeten uit. Opkroppen, verzwijgen, verhullen, hij doet er alles aan om te verhinderen dat je zou weten wat hij denkt. Om dan ineens onverwachts uit de hoek te komen en iedereen met verstomming te slaan.

Hij zou gevraagd hebben wie de Wanande zijn onder de parlementsleden. Of ze zouden willen rechtstaan. Daarop begon hij sneren uit te delen. Hoe de Wanande nochtans gekend staan als gretige bouwheren overal in het land, waardoor je zou geloven dat ze respect hebben voor de immobiliën van een ander. “Wat zouden ze ervan denken als ik hen hetzelfde aandeed als zij met mijn huis hebben gedaan?”.

Wat volgde werd in verschillende bewoordingen geregistreerd en gepubliceerd, maar wat alle getuigenissen gemeen hebben is dat de president de hele Wanande gemeenschap verantwoordelijk stelt voor deze wandaad en dat ze op hun tellen zullen moeten letten want dat hij hen van nabij in het oog houdt.

“Verwerpelijk racisme”, weerklinkt het in koor in heel Noord-Kivu. “Meneer ligt te zeuren over wat bakstenen en golfplaten, terwijl wij duizenden mensen verloren zijn en nog elke dag verliezen. Enig teken van meeleven tonen met ons, is meneer te veel. Het lijkt wel of wij in zijn ogen niet bestaan! Of ons verdriet voor hem geen enkele betekenis heeft. ”

Genocidaal

Een motie van wantrouwen, ingediend door een volksvertegenwoordiger van Beni tegen de minister van landsverdediging, werd diezelfde ochtend in het parlement teruggetrokken van de dagorde, zogezegd om de geheimhouding van de militaire strategieën te verzekeren. Beni kent al sinds oktober 2014 aanvallen van de ADF-rebellen maar ondanks zwaar gehypte legeroffensieven is daar tot de dag van vandaag geen einde aan gekomen. Alsof het leger en de blauwhelmen ledenpoppen zijn die geen enkel verschil maken. Dan is het toch een legitieme vraag van de getormenteerde bevolking waarom het leger er niet in slaagt het staatsgezag te herstellen? Onbespreekbaar dus.

De verongelijkte parlementsleden van Beni publiceren meteen een boze brief waarin ze het ongrondwettelijke staatshoofd wijzen op zijn totaal onverantwoorde manier om een hele bevolkingsgroep verantwoordelijk te stellen voor de misdaden van enkelingen en hoe gevaarlijk dicht dit aanleunt bij genocidaal gedachtengoed.

Standpunt van volksvertegenwoordigers van Beni en omstreken

© Nzangi Muhindo

Wanneer berichten over dit voorval zich via de sociale media beginnen te verspreiden, spreekt de hele stad dagenlang over niets anders meer. Het gaat werkelijk over alle tongen. Een collega zegt me: “jij heet Paluku, ook al ben je geen Nande, je hebt toch een Nande-naam, we rekenen op jou dat je dit mee helpt bekend maken aan de buitenwereld!”

Ook opvallend is dat de katholieke kerk er weer wordt bij gesleurd. Een priester van Luotu zou een parochiaal voertuig hebben ter beschikking gesteld van de plunderaars-brandstichters. De wilde beschuldigingen van de president hebben tenminste het voordeel duidelijk aan te tonen van wie hij bang is.

Verkwanseld

Ik breek me het hoofd over de bedoelingen achter deze tegenaanval-met-vertraging. Van een president verwacht je dat hij eenheid aanmoedigt, de rangen sluit. Kabila doet het tegenovergestelde. Hij zet landgenoten tegen elkaar op. Wil hij nieuwe onlusten zien uitbreken om de verkiezingen opnieuw verder te kunnen uitstellen? Voor dat huisje van hem hoeft hij alleszins niet te kniezen. De verenigde handelaars van Butembo hebben de handen in elkaar geslagen om het buitenverblijf op hun eigen kosten herop te bouwen. Dan zou je net dankbaarheid verwachten, voor zulke ‘spontane’ steunbetuiging. Niet dus. Voor hen is het een les: bangeriken worden niet gerespecteerd.

Verkiezingen winnen is mathematisch totaal onmogelijk geworden. Kabila heeft alle steun van het dichtbevolkte Oost-Congo compleet verkwanseld. Zonder hen kan hij nooit politiek overeind blijven.

Zijn belangrijkste challenger, voormalig gouverneur van Katanga Moise Katumbi, is ervan overtuigd dat Kabila het niet meent met de verkiezingen. Dat hij justitie instrumentaliseert om Moise wettelijk onverkiesbaar te laten verklaren is overduidelijk. Ook dat hij doet alsof hij zich klaarmaakt voor een kiescampagne, maar eigenlijk aast op verder uitstel. Want verkiezingen winnen is mathematisch totaal onmogelijk geworden. Kabila heeft alle steun van het dichtbevolkte Oost-Congo compleet verkwanseld. Zonder hen kan hij nooit politiek overeind blijven.

Geen dag extra

Katumbi neemt plotseling een verrassend duidelijk standpunt in. In een video-interview voor de Waalse krant La Libre deze week verklaart hij met uitslaande stem onomwonden: “komen er dit jaar geen verkiezingen, dan gaan we verder zonder Kabila en zonder de nationale kiescommissie. Hij krijgt geen dag extra meer. Wij gaan ons land moeten redden. Veroordeel ons daar niet voor. Meer kan ik daar nu niet over zeggen. “

Hij moet goed genoeg beseffen dat dit klinkt als een aangekondigde staatsgreep, zoveel is duidelijk. Maar of de bedreiging Kabila tot betere gevoelens zal brengen?

Amper enkele uren later volgt de beschuldiging, bij monde van de militaire inlichtingendienst, dat Katumbi een onlangs aangehouden deserteur-rebellenleider, John Tshibangu, financieel zou hebben gesteund. En jawel hoor, opnieuw zitten er katholieke priesters in het complot, als tussenpersonen…

We komen duidelijk in een stroomversnelling terecht op alle vlakken.  Wordt het een implosie of een explosie? De aanzwellende rits dreigingen en tegendreigingen maakt dat niemand nog bezig is met het bestuur van Congo. En dat vormt in de eerste plaats een bedreiging voor het voortbestaan van het land.