“‘Kloof tussen overheid en bevolking in Oost-Congo alsmaar dieper’
Sinds oktober 2014 wordt de streek van Beni in Oost-Congo geteisterd door moordaanslagen op de totaal onschuldige bevolking. Bijna twee jaar later blijven daders en motieven een goed bewaard geheim.
In een eindeloze reeks erg lokale aanvallen, de meeste op het platteland, maar ook enkele in de stedelijke omgeving van Beni, hebben meer dan 1000 burgers, waaronder heel wat vrouwen en kinderen, het leven gelaten. Machetes en hakbijlen zijn de meest gebruikte wapens. Aanvallers dragen burgerkleren of legeruniformen, met inbegrip van uniformen van het reguliere Congolese leger de FARDC. Ook bij de moordenaars worden soms vrouwen en kinderen gesignaleerd.
VECO (Vredeseilanden in Congo) riep samen met andere internationale NGOs de overheid en MONUSCO op om hun verantwoordelijkheden te nemen.
De blauwhelmen van MONUSCO, leger en politie blijken geen verschil te kunnen maken. De reeks moorden gaat ongehinderd door. Liefst vlakbij hun kazernes, als om hen uit te dagen. Zelfs een bezoek van president Kabila, van de minister van Defensie en van de eerste minister hadden geen enkel effect. Kort na hun passage gaat het moorden gewoon onverminderd door.
De regering in Kinshasa tracht haar verantwoordelijkheid af te wentelen op het internationaal terrorisme. Minister van Communicatie Lambert Mende schrijft de moorden meteen en onvoorwaardelijk toe aan de Oegandese ADF-NALU rebellen, moslims die steun zouden krijgen van Al Qaeda en IS. Nu ook Brussel en Parijs kreunen onder terroristische aanslagen hoopt hij wellicht op die manier wat sympathie te krijgen. Maar geen enkele van de recente aanvallen was tegen Oeganda gericht, hoe kan het dan gaan om Oegandese rebellen? Vermoedelijk zijn er onder de aanvallers meer Congolezen dan Oegandezen.
Dekmantel
In de ogen van de bevolking komt het allemaal steeds duidelijker over als doorgestoken kaart. Leger en politie kunnen de bevolking niet beschermen. Rapporten van de Congo Research Group en van de VN-Expertengroep wijzen zelfs op een medeplichtigheid van een deel van het leger, aangestuurd door Generaal Mundos. Geen enkele van de aanslagen is ooit opgeëist. Als je ziet hoe IS er als de kippen bij is om elke misdaad die in haar kraam past voor te stellen als een zorgvuldig geplande aanslag, dan spreekt hun stilzwijgen rond Congo boekdelen. Een lokale traditionele chef, Mwami Sambili BAMUKOKA, zei het zonder omwegen: wie nog langer over de ADF blijft praten is medeplichtig aan de dekmantel die wordt opgetrokken om de ware daders af te schermen.
Honderden jongeren van Butembo hebben na de laatste aanslag, die meer dan 60 nieuwe slachtoffers maakte, een protestmars gedaan op Beni. De overheid reageerde, zoals meestal, ook nu verkrampt, en kondigde de avondklok aan. Maar dat was alleen maar olie op het vuur. “Als ze willen dat we de hele nacht in bed blijven, dan is dat ongetwijfeld opdat ze dan zelf alle handen vrij zouden hebben om hun plannen, die het daglicht niet mogen zien, ten uitvoer te brengen”. De vertrouwensbreuk tussen overheid en bevolking is heel erg diep geworden.
Volksrecht
In de hoofdstraten van Butembo staken de jongeren nachtvuren aan “om zelf te waken over de veiligheid”. Maar de politie greep in, sloeg hun clublokaal aan spaanders en hield enkele tientallen onder hen aan. De leiders zijn ondergedoken. Het onrechtgevoel kreeg nog een extra boost: de jongeren afschilderen als zij die onveiligheid veroorzaken in de stad, terwijl het nu net het onvermogen is van de overheid om de echte misdadigers aan te pakken die de jongeren tot eigen initiatief aanzet, zet nog meer kwaad bloed.
Een stad als Butembo puilt uit van de taxi-brommers. Zij zijn ook goed georganiseerd. Als zij in actie komen, wordt het ernstig. Dat hebben ze nog maar eens bewezen. Volgens hun denkschema moeten de Beni moordenaars afkomstig zijn van Rwanda zelf, of van Masisi of Rutshuru in het Zuiden, waar vele Congolese rwandofonen wonen. Bijgevolg, omdat er maar één hoofdweg is van hun regio naar Beni/Oïcha waar de slachtpartijen plaatsvinden, moeten ze wel door Butembo reizen. Vorige week verlamden ze drie dagen lang met barricades op alle doorgangswegen de hele stad. Een jongeman uit Goma en twee vrouwen bleken niet in staat te zijn op hun vragen te antwoorden in het Kinande, de taal van de Wanande, dus moesten ze wel betrokken zijn bij het terrorisme van Beni, ook al was daar geen enkele duidelijke aanwijzing voor. Sommigen probeerden nog te beweren dat in hun bagage granaten waren aangetroffen. Het kostte hen het leven. Hun lichamen werden op straat verbrand. Het “schild-en-vriend” principe, overgeheveld naar de 21ste eeuw.
Medeverantwoordelijk
Het zond wel een schokgolf door Butembo. Is het nu net niet dát wat de aanvallers willen losweken? Dat de bevolking in opstand komt, dat etnische groepen mekaar in de haren vliegen en het Oosten van Congo in een mozaïek van elkaar bevechtende groepen uiteen valt? Dat zou alleszins het plunderen van de rijkdommen een heel pak makkelijker maken. Dat is dan ook wat er wellicht in werkelijkheid achter die eindeloze reeks aanslagen zit.
De onwil van Kabila (of is het onkunde?) om tijdig verkiezingen te organiseren heeft intussen geleid tot een quasi zekerheid dat er een gewelddadig einde aan zijn regime komt, en dan kan je maar beter tijdig je pionnen in stelling brengen om je graantje mee te pikken in de voorspelbare chaos. Of Kabila zelf nu mee de seriemoorden organiseert of de daders de hand boven het hoofd houdt (wat vele mensen hier denken), dan wel of het allemaal aan zijn controle ontsnapt, in beide gevallen is hij medeverantwoordelijk voor de dood van vele Congolese burgers.
Kabila moet toch aan het beseffen zijn dat zijn draagvlak bij de bevolking van het Oosten, dat in 2006 nog huizenhoog was, intussen volledig is weggesmolten. Hij kwam daarom de voorbije weken een paar keer erg verrassend uit de hoek. Hij sprak 3 uur lang met de jongeren die met hun beweging La Lucha een geweldloze strijd voor een ander Congo leveren. Prompt kondigde de minister van justitie de dag erop de vrijlating aan van enkele Lucha-voormannen die al meer dan een jaar in de Makala-gevangenis van Kinshasa vastzaten zonder rechtsgang. Vreemd genoeg bleken van de 24 gevangenen op die lijst reeds 20 onder hen geruime tijd in vrijheid te zijn… Wat bedoeld was als een maatregel van décrispation politique deed alleen maar nog meer wenkbrauwen fronsen. Op 26 augustus kwamen er daarom nog eens 4 Lucha-militanten en één van Filimbi, een andere jongerenorganisatie, bij. Maar echt vrij is nog niet één. Allemaal zitten ze nog steeds vast.
Sinds vorige week is in Beni ook een proces gestart van meer dan 80 vermeende ADF-rebellen. De overheid heeft begrepen dat ze dit niet langer konden uitstellen. Maar de ondervraagden klinken alsof ze een lesje komen afdreunen, en de beschuldigingen aan het adres van de imams van Butembo wekken meteen de indruk dat deze mensen komen zeggen wat past in het kraam van de regering. De imams zelf zijn verontwaardigd over deze valse beschuldigingen.
Langverwachte dialoog
Herbeluister het interview van 29 augustus 2016 op Radio 1 in “De Wereld Vandaag”
Geen greintje vertrouwen hebben de mensen nog in hun overheden. In die context gaat in Kinshasa op 1 september de “politieke dialoog” van start tussen de presidentiële meerderheid en een deel van de oppositie. Voor velen is het enige doel van die dialoog een mandaatsverlenging van Kabila door ieders strot te rammen. Politici zijn gewaarschuwd: wie zich laat omkopen en medeplichtig wordt aan een ongrondwettelijke machtsbestendiging van Kabila, is voor altijd verbrand. Dat soort van politiek opportunisme wordt in Congo voortaan niet meer gepikt.
Wie achter de slachtpartijen in Oïcha-Beni zit speelt met vuur. Heel wat jongeren zijn verblind door woede, ook door de afstandelijkheid van de internationale gemeenschap, door een resultaatloze VN-vredesmissie die 3,65 miljoen dollar per dag kost, maar vooral door de permanente dreiging van een nieuwe aanslag op vrienden en verwanten. Er is niet veel nodig om dit te laten ontsporen tot een toestand van wetteloosheid met etnische ondertoon, zoals we dat in de regio helaas al té vaak hebben moeten meemaken. De kans is echter groot dat dit nu net het doel is van de opdrachtgevers. Zo zouden nabestaanden van slachtoffers zichzelf ook nog eens voor de kar laten spannen van dezelfde gewetenloze rovers die hun families uitmoordden. Er zullen sterke nieuwe leiders moeten opstaan in Congo om die logica te kunnen doorprikken.