“‘De kip, primus van de neoliberale klas’

Globalisering is interessant. Denk maar aan internet dat ons helpt om ons internationaal te organiseren. Soja en kippen zijn metaforen voor een perverse globalisering met vele slachtoffers. Maar hoe zit dat dan met de kippen?

Na toespraken in Rio Pomba, Barbacena en Muriaé, tijdens onze rondreis in Brazilië, rijden we naar de prestigieuze universiteit van Viçosa. Ook hier vinden we een oase van agro-ecologie, temidden van de dominante agrobusiness-woestijn. Het gaat hier telkens om grote afstanden in Brazilië.

Ik denk dat je in België weinig richtingwijzers boven de 100 km. vindt. Hier zie je bijna en stoemelings een plakkaat: Salvador, 1330 km. In Brasília was het nog straffer: Salvador, 2400 km.

Kippenbatterij

Farm Sanctuary (CC BY-NC-ND 2.0)

Toch leggen kippenonderdelen grotere afstanden af. Uh, kippenonderdelen? Uitleg volgt nog. Eerst wat cijfers.

De wereldwijde consumptie van runderen zakt lichtjes. De consumptie van varkens- en vooral kippenvlees stijgt. Geschat wordt dat tegen 2020 124 miljoen ton kippenvlees ‘geproduceerd’ wordt. Een stijging van 25 % in tien jaar tijd. De groei in China zou 37 % bedragen, in Brazilië 28 %. De Verenigde Staten 16 % en de Europese Unie ‘maar’ 4 %.

124 miljoen ton vlees: hoeveel soja en maïs zouden daarvoor nodig zijn?

Pif paf

Kippenborsten van het Braziliaanse Pif Paf

© Pif Paf​

We rijden achtereenvolgens achter een vrachtwagen met veevoer en een andere met diepvriesproducten. Nadien passeren we een fabriek met vele autobussen om het personeel aan te voeren. Overal staat de gekke merknaam ‘Pif paf’ op. Het is een integrator van kippen en varkens in Minas Gerais met internationale export van vlees.

Het is een regionale variant van Sadia uit Zuid-Brazilië. Sadia fuseerde enkele jaren geleden met Perdigão tot het machtige Brasil Foods.

In de film “Gekke Kippen”, die we hier soms gebruiken, zie je in Kameroen ingevroren kippenbillen van Sadia naast billen uit Nederland liggen. Pif Paf moet met zijn export niet onderdoen.

Europa en Brazilië staan voor een permanente hold-up in Afrika.

SAP-kogels en WTO-bommen

Hold-up door Europa, met die magere groei van 4 %? Hier hebben we een stuk geschiedenis nodig om te begrijpen wat er zich al decennialang afspeelt.

Heel wat Afrikaanse landen hadden in de jaren ‘70 geïnvesteerd in hun plaatselijke landbouw.

Omwille van de schuldencrisis van de jaren ‘80 verplichtten de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds hen tot SAP’s: Structurele aanpassingsprogramma’s. Gedaan met structurele ondersteuning van de eigen landbouw. Import vanuit de wereldmarkt zou de oplossing zijn voor de armlastige landen. Concurrentie van allen tegen allen.

In 1994 werden in Marrakesh 40.000 bladzijden marktregels ondertekend. De Afrikaanse landen waren akkoord. Ze moésten wel.

Deze opgedrongen politiek werd nog versterkt door de omvorming, anno 1995, van de GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) in de WTO: World Trade Organisation.

Landen, vooral in Afrika, werden verplicht om hun douanetarieven te verlagen. Prijsondersteuning van de eigen productie werd verboden. Rechtstreekse inkomenssteun van boeren mag nog, maar dat is alleen rijke landen als de Verenigde Staten en de Europese Unie gegeven. Voor het eerst werden landbouw en voeding volledig in de neo-liberale logica van de WTO opgenomen.

De VS en de EU domineren in de WTO en houden de pen vast voor de internationale ‘afspraken’. In 1994 werden in Marrakesh 40.000 bladzijden marktregels ondertekend. De Afrikaanse landen waren akkoord. Ze moésten wel.

Gekke kippen

Kippen in Kenia

Australian Department of Foreign Affairs and Trade (CC BY 2.0)​

Enkele jaren later, in 1996, breekt in Europa de Gekke Koeienziekte uit. Vanaf 2001 wordt het gebruik van dierenmeel in veevoeders volledig verboden.

Vleugels, poten en billen kunnen vér onder de kostprijs ingevroren in Afrika gedumpt worden.

Gevolg: vleugels en poten van kippen werden plots afval. Voorheen werden ze vermalen tot veevoer. Plotsklaps moest de industrie de verwerking financieren van ‘kippenafval’.

Gelukkig was en is er de internationale handel en het dictaat dat de grenzen open moeten voor landbouwproducten van overzee. De Europeanen kopen al lang vooral kippenborsten. Dààr wordt de winst gerealiseerd.

Vleugels, poten en billen kunnen vér onder de kostprijs ingevroren in Afrika gedumpt worden. Chinezen houden van kippenpoten. Globalisering zorgt er voor dat veel kippenpoten richting Azië verscheept worden.

Na aftrek van de kosten voor het verschepen kan het kippenvlees voor 2/3 van plaatselijke kostprijs in Afrikaanse landen gedumpt worden. De plaatselijke economie werd vernietigd.

Nieuwe hoop

Vooral de onafhankelijkheid van vrouwen wordt door deze praktijken afgeschoten. Met feest is het steevast kip. Ze worden in deze landen vooral door vrouwen verzorgd. In veel culturen zijn ze afhankelijk van de man voor de grote beslissingen i.v.m. grond en vee. Kleinschalig kippen houden geeft hen een zekere onafhankelijkheid en wat extra geld om de opvoeding van hun kinderen te financieren.

Pif paf dus. Je kan voor minder destructie van een hold-up spreken. In de film “Gekke Kippen” (of “Chicken Madness”) is te zien dat zowel vrouwenbewegingen in Kameroen, als actiegroepen in Europa zich verzetten.

Ondertussen heeft de grootste Chinese veevoederfirma de welluidende naam ‘New Hope’.

Is hoop gerechtvaardigd voor deze Afrikaanse vrouwen en hun plaatselijke economie. Wie zal het halen, nu de kippenboom zich wereldwijd doorzet en China in Afrika hoe langer hoe meer de lakens uitdeelt?

Voor wie meer wil lezen over vlees- en aanverwanten, zie het sterke dossier van Friends of the Earth Europe: ‘Meat Atlas. Facts and figures about the animals we eat’. op www.foeeurope.org/meat-atlas