“‘Mijn vrijheid als vrouw in Marokko’

Ik voelde me vrijer als vrouw in Marokko dan in België.

Dat ik me als vrouw vrijer in Marokko voelde dan in België zette me aan tot denken over mijn positie in mijn land van herkomst en deed me beter begrijpen waarom sommigen een remigratie naar Marokko overwegen.

Er waren geen dagelijkse updates over de besparingen in België en over de hypocriete oorlog van de VS tegen IS(IS). Ook geen nieuws over de zoveelste discussie in België over wat een moslimvrouw wel of niet mag dragen.

De trage internetverbinding van de Marokkaanse telecomoperator Inwi was eerder een zegen dan een vloek want die liet me toe te focussen op het leven daar en verplichtte me om mijn observaties goed te onthouden of te noteren op papier in plaats van ze meteen te tweeten.

Een van die observaties hoorde bij mijn eigen ervaring en gevoel als vrouw in Marokko. Ik voelde me vrijer als vrouw in Marokko dan in België en na vier dagen terug te zijn probeer ik nog steeds uit te maken waardoor dat komt. Ik blijf me bewust van het feit dat ik Marokko maar een korte periode heb gezien en dat ik mijn verblijf positiever ervoer omdat ik er mijn vakantie doorbracht, maar ik ben ervan overtuigd dat er meer aan de hand is.

Het gaat over een gevoel dat ik in 2011 ook had, maar dit jaar beleefde ik het feller omdat ik voor het eerst alleen naar Marokko reisde en veel meer op mezelf was aangewezen, ook al kon ik rekenen op het gezelschap van mijn familie ter plaatse. Met ‘Marokko’ bedoel ik dit jaar het gebied van Agadir, Essaouira en Taroudant.

Naar Marokko gaan betekende dat ik dit jaar drie weken minder moest nadenken over wat ik droeg.

Kleding

Een van de eerste reacties die ik steevast krijg wanneer ik dit vertel is dat het misschien te maken heeft met de hoofddoek. Deze uitleg die alles herleidt tot mijn hoofddoek kan ik meteen aan de kant schuiven omdat ik over mijn gevoelens sprak met andere Marokkaanse vrouwen en meisjes uit Europa. Zij beleefden in Marokko hetzelfde zonder een sluier te dragen.

Wel heeft het iets te maken met kledij, want mijn gevoel van een grotere vrijheid kwam nadat ik zag hoe vrouwen ter plaatse – in tegenstelling tot in België – in verschillende soorten kledij aan het werk zijn als bediende, verkoper, onthaalmedewerkster, apotheker en verhuurder van vakantiehuisjes.

Het ligt ook aan het feit dat de mensen in mijn omgeving daar me vrij lieten in mijn kledingkeuze. Naar Marokko gaan betekende voor mij als jonge tiener een beperking van mijn vrijheid. Ik werd bijvoorbeeld gewaarschuwd om geen strakke broek te dragen in sommige dorpen, ook als ik dat zou dragen met een wijde tuniek.

In diezelfde dorpen combineer ik nu zorgeloos een strakke jeans met een lang hemd. En ik kan daar wat ik hier niet altijd durf: zorgeloos een lange Marokkaanse jelleba dragen. Naar Marokko gaan betekende dat ik dit jaar drie weken minder moest nadenken over wat ik droeg.

Gnawa

Wat ik in Marokko meemaakte gaat verder dan ‘met rust gelaten worden’. Het gaat om erkenning en begrip. Een vriendin in Agadir die hier snel als salafist omschreven zou worden omdat ze onder meer een gezichtssluier draagt en geen muziek beluistert gaf mij tips over de tijdstippen en plaatsen waar ik kon genieten van mooie gnawa muziek, kort nadat we spraken over de gruweldaden van IS(IS).

Niemand kwam ons bekritiseren over zogenaamde contradicties in onze levenswijze en niemand vroeg ons afstand te nemen van terroristen.

Mijn gevoel van vrijheid heeft zeker ook te maken met hoe ik daar op straat of bij een station kon wachten op een bus of taxi zonder een racistische uitspraak of aanval van een voorbijganger te moeten vrezen. Of met hoe de versierpogingen van mannen in vooral Agadir vriendelijk en beschaafd waren zonder intimidatie en gescheld na een afwijzing zoals ik in Europa soms meemaak.

Een zwarte vrouw uit het zuiden van Afrika zal door het Marokkaans racisme mijn veiligheidsgevoel wellicht niet kunnen delen.

Geldzorgen

Maar het had zeker ook te maken met hoe ik daar in de zon rondliep zonder veel geldzorgen – die liet ik even achter in België – en zonder de stress die een job met zich meebrengt. Een job zoals die van mijn nicht bijvoorbeeld. Van maandag tot vrijdag werkt ze erg lange uren in gevaarlijke omstandigheden bij een visbedrijf voor een loon van minder dan 200 euro per maand.

Of zoals een ander vrouwelijk familielid van me. Zij werkt zes tot zeven dagen per week in een groentebedrijf voor ongeveer 180 euro per maand. Ze ziet er hoe de beste groenten gesorteerd worden om verscheept te worden naar Europa.

Mijn ervaring had ook veel te maken met hoe ik door mijn afkomst en kennis van het Tachelhit – een Berbertaal die vooral in het zuiden van Marokko gesproken wordt – als ‘echte’ Marokkaanse vrouw gezien werd. Een zwarte vrouw uit het zuiden van Afrika zal door het Marokkaans racisme mijn veiligheidsgevoel wellicht niet kunnen delen, ondanks het feit dat veel Marokkanen in het zuiden een zeer donkere huidskleur hebben.

Ik begrijp nu veel beter waarom sommige vrouwelijke Marokkaanse generatiegenoten in België Marokko zien als toevluchtsoord.

Toevluchtsoord

Ik weet dus dat wat ik meemaakte bepaald werd door mijn afkomst en economische positie en dat mijn vrije kledingkeuze minder zou uitmaken als ik moest overleven met een karig loon verdiend met gevaarlijk werk. Toch begrijp ik nu veel beter waarom sommige vrouwelijke Marokkaanse generatiegenoten in België Marokko zien als toevluchtsoord.

In Marokko hebben wij het gevoel dat de zaken langzaam veranderen en vooruitgaan, ook al weten we dat die ervaring sterk verbonden is met het geluk van een bevoorrechte minderheid in Marokko.

In België zie ik al jaren een stilstand en nu met een rechtsere regering en besparingen zelfs een achteruitgang; als vrouw, als kind van migranten, als moslim en als iemand uit de lagere sociale klasse. Als ik dan even voel hoe ik als Marokkaanse vrouw rustiger kan wandelen in mijn geboortestreek dan in Vlaanderen wordt Marokko niet enkel een land waar ik aan denk met heimwee maar met een toekomstvisie in het achterhoofd.