Na de politieke rituelen op VN-top: vluchtelingen en migranten willen meer daden
Tijdens de opening van de top over vluchtelingen op de Algemene Vergadering van de VN namen de lidstaten de “New York Declaration for Refugees and Migrants” aan, met de volgende woorden: ‘It is so decided.’ Het wonder is nog niet geschied, maar de verklaring zou een nieuwe standaard moeten worden om de komende jaren het vluchtelingenbeleid van lidstaten te sturen.
De Belgische vice-eerste minister Alexander De Croo spreekt de plenaire toe tijdens de VN-top over vluchtelingen in New York.
UN Photo/JC McIlwaine
Voorzitter Peter Thomson opende de top en tijdens de opening werd de New York Declaration meteen aangenomen. De onderhandelingen vonden immers in de afgelopen maanden plaats. De tekst aannemen was een formaliteit.
Lees ‘De nalatenschap van onze generatie: een New Deal voor vluchtelingen?’
De verklaring zal wel de geschiedenis ingaan als het moment waarop de VN voor het eerst een eigen migratieagentschap kreeg, namelijk de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). In de zaal volgde applaus, maar waar de NGO’s zaten was er verbazing. Ze volgen deze ontwikkeling met een gezond wantrouwen.
‘Migratie is geen probleem, het is gewoon een menselijke realiteit die we verantwoordelijk moeten beheren.’
‘De ondertekening van dit historisch akkoord brengt IOM in de VN’, zegt Willam Lacy Swing, directeur-generaal van IOM. ‘De tijd was rijp. 2015 was het keerpunt. Er is geen uitzicht dat deze meervoudige crisissen snel opgelost raken. En 75 miljoen mensen wonen slechts één meter boven zeeniveau. Migratie is geen probleem, het is gewoon een menselijke realiteit die we verantwoordelijk moeten beheren.’
De vele tussenkomsten tijdens de plenaire vergadering waren plichtplegingen die bij een wereldtop horen. Elk land leest een verklaring van vijf minuten voor, waarin vaak dezelfde buzzwords terugkeren: niemand achterlaten, meer doen, verantwoordelijkheid delen, migratie moet een keuze zijn in plaats van een noodzaak.
Ban-Ki Moon en William Lacy Swing ondertekenen het akkoord dat van IOM een VN-agentschap maakt
UN Photo/Rick Bajornas
Zelfs het pleiten voor “daden, in plaats van woorden” wordt op zijn beurt ook zo’n buzzword dat je vaak hoort terugkeren.
‘Dit is het summum van het soort diplomatieke taal die je op een top vol wereldleiders te horen krijgt’, zegt Ben Lewis van de International Detention Coalition, een beweging die al tien jaar lobbyt voor de afschaffing van de detentie van kinderen en deelnam aan ontelbare toppen.
‘In Genève, waar enkel diplomaten aanwezig zijn, is het opener en eerlijker. Hier hoor je enkel wat past binnen de grenzen van publieke gesprekken tussen regeringsleiders.’
‘De New York Declaration gaat verder dan enkel symbolisme. Ze leidt ons naar internationale verplichtingen in 2018.’
Ook de Belgische vice-eerste minister Alexander De Croo gebruikte de woorden “daden, in plaats van woorden” tijdens zijn toespraak: ‘Vandaag nemen we de New York Declaration aan. Een verklaring die verder gaat dan enkel symbolisme. Een verklaring die ons leidt naar internationale verplichtingen. Deze tekst is de eerste, stap naar een multilateraal antwoord op ongecontroleerde migratiestromen en de vluchtelingencrisis.’
De internationale verplichtingen zouden er in 2018 komen.
België doet al meer dan enkel woorden uitspreken. Minister De Croo tekent tijdens deze top verdragen met verschillende internationale organisaties die vluchtelingen bijstaan. De Belgische financiële bijdrage aan humanitaire programma’s voor vluchtelingen bedraagt in 2016 92 miljoen euro, het hoogste bedrag ooit.
De organisatie van zo’n top kost zelf miljoenen dollars. Het kan vreemd lijken dat er zoveel tijd en geld geïnvesteerd wordt in theater en ritueel, maar het is ook dit theater dat de leiders van de naties van deze planeet samenbrengt. En daardoor kunnen ze ook het echte werk leveren als het doek gevallen is.
Een wereldwijde top zet een agenda waar globaal naar gestreefd kan worden, en die actie en nationale planning in een bepaalde richting kan duwen. De Nederlandse vicepresident van de Europese Commissie Frans Timmermans zei het zo: ‘Ik kan geen ander forum bedenken dat een nieuw systeem kan uitwerken dat wereldwijd aanvaard, eerlijk en rechtvaardig bevonden wordt. De VN is het enige forum dat de wereld heeft voor zulke globale uitdagingen.’
De uitkomst van deze VN-onderhandelingen plaatsen bepaalde landen aan de kant van de slechte leerlingen, waardoor zowel NGO’s als andere overheden de druk kunnen opvoeren.
Die druk gebeurt meestal achter de schermen. Maar tijdens de openingssessie van de Algemene Vergadering kleurde één man op het podium plots, onverwacht, buiten de lijnen van het diplomatiek aanvaardbare. Hij sprak de slechte leerlingen direct en publiek aan.
‘Racisten, leugenaars en bedriegers, sommigen van jullie zitten misschien wel in deze zaal.’ VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten Zied al-Hussein
Toen de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten Zied al-Hussein deze woorden voor de vertegenwoordigers van de naties van de wereld uitsprak, ging er een rilling door de zaal: ‘De racisten (“race-bating bigots”) streven hun doelen na ten koste van de meest kwetsbaren. Het is een schande dat vluchtelingen de prijs van ons collectief falen moeten betalen.’
‘De leugenaars en bedriegers, met hun verzet tegen een eerlijke verdeling van de verantwoordelijkheid om vluchtelingen te helpen, staan voor polarisatie. Sommigen van hen zitten misschien wel in deze zaal deze ochtend. Als u hier bent, zeggen we u: We zullen u publiek blijven aanvallen. U kunt straks deze zaal buiten wandelen, maar aan het oordeel van “wij, het volk”, alle mensen van de wereld, kunt u niet ontsnappen.’
Een paar uur later zat Zied al-Hussein naast de Britse buitenlandminister Boris Johnson, tijdens een side-event georganiseerd door België over de vervolging van oorlogsmisdaden door IS. Johnson overtuigde zijn volk in een campagne vol leugens en halve waarheden om voor een exit van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie te stemmen. Tijdens de campagne werd ook de angst voor vreemdelingen aangewakkerd.
De Syrische vluchteling en activist Mohammed Badran spreekt de Verenigde Naties toe.
UN Photo/Cia Pak
De Syrische activist Mohammed Badran, erkend als vluchteling in Nederland, stond op het podium voor de Verenigde Naties, en zei: ‘Conferentie na conferentie lijkt het dat inactie het enige is waarover de internationale gemeenschap het eens kan worden. Wij vluchtelingen ondernemen al acties, nu willen we dat de wereldleiders hetzelfde doen.’
Theo Francken stuurde meteen een tweet de wereld in: ‘Syrische vluchteling op VN-top beweert dat Nederland toegang tot hoger onderwijs ontzegt. Waar is de dankbaarheid?’
Ook zei Badran dat hoger onderwijs aan vluchtelingen in Nederland “geweigerd” wordt. De Belgische staatssecretaris voor asiel en migratie Theo Francken stuurde meteen een tweet de wereld in: ‘Syrische vluchteling uit Nederland op VN-top beweert dat Nederland toegang tot hoger onderwijs ontzegt. Geloof ik niet. Waar is de dankbaarheid, denk ik dan. Dankbaarheid, dat is Nederland bedanken voor gratis bed, bad, brood en al de rest. Ondankbaarheid, dat is Nederland ten schande maken voor de hele wereld op basis van leugens.’
Hoger onderwijs in Nederland wordt niet geweigerd aan vluchtelingen. Er zijn wel verschillende obstakels. Badran heeft zijn wereldpodium gebruikt om met een overdrijving de wereld wakker te schudden over de integratie van vluchtelingen.
De reactie van Francken klinkt zwaar, als vertegenwoordiger van een rijk land in het machtscentrum van de wereld, tegen een Syrische vluchteling die alles is kwijtgeraakt en veerkracht heeft getoond om zijn organisatie op te zetten die vluchtelingen helpt integreren in Nederland.
‘Wereldleiders moeten de veerkracht en moed aan de dag leggen die vluchtelingen tijdens hun vlucht en hun nieuwe leven aan de dag legden’, zei de adjunct-secretaris generaal Jan Eliasson voor de naties van de wereld.
Niet enkel op Twitter, maar ook in zijn tussenkomsten op de VN-top zelf durfde staatssecretaris Francken buiten de diplomatieke lijntjes te kleuren en verder te gaan dan de buzzwords. Hij was de enige spreker die openlijk sprak over de harde aanpak. Er zijn vele andere landen die de harde aanpak steunen maar in hun speeches enkel zachte woorden gebruiken.
Francken sprak bijvoorbeeld over de gebrekkige medewerking van landen van oorsprong om hun onderdanen terug te nemen. En hij viel de “rijkere Arabische landen” aan, die weinig vluchtelingen opvangen.
De Emiraten voelden zich aangesproken en reageerden impliciet: ‘Als er no-fly zones en humanitaire corridors waren geweest, hadden we die vluchtelingenstromen kunnen verhinderen.’
Bulgarije: ‘We beschermen onze grenzen zonder de mensenrechten te schenden.’
Discrepantie tussen verklaringen en daden bleek wel uit het statement van Bulgarije: ‘Bulgarije verwelkomt de aanbeveling van hogere humanitaire financiering. We zoeken partnerschappen met landen van oorsprong en transit. We sparen geen inspanningen om grenzen te beschermen, zonder de mensenrechten te schenden.’
Op de Bulgaars-Turkse grens patrouilleren gewapende burgerwachten en arresteren ze migranten die ze aantreffen, buiten elk officieel kader. Wel heeft de Bulgaarse regering deze burgerwachten aangemoedigd. De voormalige voorzitter van de Duitse beweging Pegida is nu “migrantenjager” op de Bulgaarse grens.
Een grensmuur tussen Bulgarije en Turkije zal 100 miljoen euro kosten. Omdat de EU bezorgd is over xenofobie bij burgers, zal ze Bulgarije nu zelf steun geven om die muur te bouwen. Maar wat met vluchtelingen die recht hebben op bescherming?
Tijdens de EU-top in Bratislava, die even historisch werd genoemd als deze VN-top, werd beslist dat er veel meer middelen zullen gaan naar de bescherming van grenzen dan naar de opvang van vluchtelingen, naar de omvorming van de Europese grensbewakingsinstantie Frontex tot een echte Europese Grens- en Kustwacht, naar de uitbreiding van de militaire missie in de Middellandse Zee tussen Libië en Italië.
Data van het officiële Eurostat tonen aan dat investeringen in grensbewaking er niet toe leiden dat er minder vluchtelingen komen.
En toch tonen de data van het officiële Eurostat aan dat de investeringen in grensbewaking er niet toe leiden dat er minder vluchtelingen komen. Tijdens de eerste vier maanden van 2016 kwamen 287.100 asielzoekers naar Europa, in de eerste vier maanden van 2015 waren dat er 97.500. Evidence based policy zou dus zijn dat er meer middelen gaan naar de integratie van vluchtelingen in landen als Turkije, dan naar het afsluiten van grenzen. Dat zou de uitkomst kunnen zijn van de top die president Obama organiseert.
Minister Alexander De Croo maant aan tot realisme: ‘De top kan een positieve dynamiek in gang zetten, maar het zal de blik van de wereld niet snel veranderen.’
Zal deze week van topoverleg iets veranderen, een proces in gang zetten dat echt het verschil kan maken voor de miljoenen vluchtelingen die vandaag in een uitzichtloze situatie leven, en voor de miljoenen die hun thuis in de komende jaren zullen moeten achterlaten?
Misschien kan de Amerikaanse president Barack Obama wél iets forceren op zijn Leiderstop met een indrukwekkende aanwezigheid van meer dan 50 belangrijke regeringsleiders van over de hele wereld. Daarover morgen meer.