“‘Is Marx vandaag nog actueel? (12)’

Twee voorbeelden uit de ‘voor een breed publiek bestemde’ geschriften van Marx zijn volgens mij van groot belang.

1. In het historische ‘Communistisch Manifest’ van 1848, dat Marx deels te Brussel en samen met Engels heeft uitgeschreven en “aan de wereld” heeft voorgesteld, definieert hij de rol van ‘de communisten’ ongeveer als volgt. De communisten passen hun antikapitalistisch theoretisch denken en hun niet aflatende politieke actie tegen de heerschappij van de bourgeoisie voorturend aan de concrete maatschappelijke -en in de eerste plaats economische- ontwikkeling(en) binnen elke natie aan. Daarbij houden zij maximaal rekening met ‘wat voorafging en wat kans maakt te volgen’ en met de respectievelijke transnationale context(en) van dit alles. Hoewel die specifieke eigenschap hen onderscheidt van de andere componenten van de -vooral veelsoortige socialistische- arbeidersbeweging en van de brede progressieve krachten, treden zij systematisch op ‘als een integrerend deel’ van laatstgenoemde gehelen. Dat typisch ‘dialectisch’ gedachtengoed blijft volgens mij ‘an sich’ ten volle geldig voor vandaag…en morgen.
        
2. Marx verwijst vanuit progressief oogpunt ongeveer als volgt naar de -zeer tijdsgebonden en veranderlijke- betekenis van onderscheiden nationale tot nationalistische bewegingen. Voor hem speelde het Poolse nationale verzet in zijn tijd een positieve rol, als tegenkracht voor het reactionaire Russische tsarenregime. Het Tsjechische streven naar nationale autonomie en onafhankelijkheid zag hij daarentegen als een ernstig risico om de gezamenlijke en hoofdzakelijk sociaal-democratische oppositie tegen de Oostenrijk-Hongaarse monarchie te verdelen en dus te verzwakken. Ten aanzien van de hedendaagse Belgo-Belgische verhoudingen en spanningen stemt die beoordelingswijze volgens mij tot -meer dan oppervlakkig- nadenken…

Louis Van Geyt is voormalig voorzitter van de Kommunistische Partij van België (KPB-PCB).