“‘Onderwijs in Peru na twee maanden staking eindelijk hervat’

Twee weken geleden won Peru van Bolivia in de eerste kwalificatieronde van het WK. En even lijkt alles oké. Mijn Facebook feed vult zich met voetbaluitslagen en blije berichten, en ik kan niet slapen door het gefeest in het café waarboven ik woon. Even. Maar als je iets beter kijkt, verschijnt het onvermijdelijke nieuws ook tussen de gelukzalige berichten door. Leerkracht overleden tijdens een protestmars in Lima, tijdens een staking die inmiddels al twee maanden blijft aanslepen. Al lijkt het einde nu eindelijk in zicht.

Voetbal verdooft

De ochtend na de overwinning las ik een artikel waarin iemand stelde dat heel Peru plots een stuk optimistischer is opgestaan. Omdat het land een voetbalwedstrijd gewonnen heeft. Even maakt het niet meer uit dat de staking van de leerkrachten blijft duren, dat het minimumloon niet omhoog getrokken wordt, dat twee ex-presidenten van het land in de gevangenis zitten, dat misdrijf en geweld hier nog steeds woelig tiert… Even is heel het land gelukkig.

‘Dat is het mooie en het eigenaardige aan voetbal. Het verdooft ons en even vergeten we de harde realiteit.’

‘Dat is het mooie en het eigenaardige aan voetbal,’ schrijft de auteur, ‘het verdooft ons en even vergeten we de harde realiteit. Het nodigt ons uit te dromen over een mooiere wereld, in een mooier land. Allemaal dankzij één simpel doelpunt.’

Ik grinnikte terwijl ik het bericht las, maar het is waar. Even is voetbal het belangrijkste gespreksonderwerp van de dag, zoals dat zo vaak het geval is. Toch zijn er genoeg andere dingen die dag het melden waard. Zoals het feit dat er weer een leerkrachtenopstand hardhandig de kop in is gedrukt in Lima.

Dat er nog steeds geen oplossing is voor de staking in de meeste regio’s van het land. Dat er in sommige regio’s in Peru al twee maanden geen onderwijs is. Dat twee leerkrachten tijdens een protestmars zijn gearresteerd en een gevangenisstraf van acht jaar riskeren. Dat een leerkracht op dezelfde dag als de grote voetbaloverwinning tijdens een protestmars in Lima een beroerte kreeg en het leven liet.

“De strijdende leerkracht is ook aan het onderwijzen.”

© Pulso Regional​

De staking

De staking is de eerste grote landelijke staking van de leerkrachten in de afgelopen tien jaar. Cusco vormde het hart van de lerarenstaking, waar alles op 15 juni begon. Inmiddels volgden nog zeventien regio’s het voorbeeld. Achttien van de 24 regio’s in Peru namen deel aan de staking.

Reden van de staking? Het lage loon van de onderwijzers in Peru. Een leerkracht verdient hier gemiddeld 1200 soles per maand, zo’n 324 euro. Dat willen de leerkrachten opgetrokken zien tot 2000 soles, of 540 euro. Ter vergelijking: een politieagent verdient in Peru maandelijks 3000 soles. En om agent te worden hoef je slechts één jaar te studeren. Om het onderwijs in te gaan, is dat vijf jaar.

Een tweede reden voor de staking – waar minder mensen achter staan – is dat de leerkrachten het nieuwe evaluatiesysteem van de overheid niet goedkeuren. ‘Als je je na drie jaar nog altijd niet kunt bewijzen, dan ben je niet in staat om kinderen te onderwijzen’, zegt Edson Pacheco dan ook in een hevige monoloog. Hij is leerkracht op Tarpurisunchis, een school in Abancay die door Broederlijk Delen gesteund wordt.

“Educatie wordt niet verkocht, maar verdedigd.”

© Pulso Regional​

Verzet tegen methode van evaluatie

Hoewel veel Peruanen Edsons mening delen en er vanuit gaan dat de leerkrachten zich verzetten tegen een examen uit zelfbehoud, is er meer aan de hand. De docenten verzetten zich niet zozeer tegen de evaluatie, maar wel tegen de methode van de evaluatie. Een test afnemen zal immers niets veranderen aan de kwaliteit van het onderwijs.

Er moet op zoveel meer vlakken ingegrepen worden dan puur op vlak van de onderwijscapaciteiten van de docenten. Denk maar aan de infrastructuur van leslokalen, de ondervoede kinderen in de klas, het gebrek aan materialen, of simpelweg de toegang tot onderwijs.

Er moet op zoveel meer vlakken ingegrepen worden dan puur op vlak van de onderwijscapaciteiten van de docenten. Denk maar aan de infrastructuur van leslokalen, de ondervoede kinderen in de klas, het gebrek aan materialen, of simpelweg de toegang tot onderwijs. Bovendien zullen evaluaties de staat bakken geld kosten. Geld dat beter ingezet kan worden om eender welke van bovenstaande problemen aan te pakken.

‘Als we zouden zeggen dat een evaluatie van de leerkrachten de kwaliteit van het onderwijs zal verbeteren, zijn we ronduit aan het liegen. Maar we houden van liegen in Peru’, schreef Bruce Medina, studentenvertegenwoordiger in de Universiteitsraad van de Universidad Andina, deze week in een opiniestuk in Pulso Regional, een tijdschrift uitgebracht door partners van Broederlijk Delen in Cusco. En hij heeft een punt. Er moet zoveel meer gebeuren.

Bovendien is er ook nog eens een enorm tekort aan studenten in universitaire lerarenopleidingen, waardoor de overgrote meerderheid van de leerkrachten uit een technische opleiding komt. Waardoor de kwaliteit van het onderwijs er ook niet op vooruit gaat. Dus is het belangrijk de universitaire opleidingen te promoten.

‘Op die manier moeten we ons zelfs geen zorgen maken over de capaciteiten van leerkrachten, en kunnen we ons volledig toewijden aan de andere problemen. Het is tijd dat we uit deze vicieuze cirkel ontsnappen die ons al vijftig jaar veroordeelt’, schreef Medina.

“We zijn geen terroristen, we zijn leerkrachten.”

© Pulso Regional​

Vaste waarde in Cusco

En dat was dan ook het doel van de staking. Wekenlang was er geen ontsnappen aan. Straten werden dagelijks versperd en protestmarsen werden een vaste waarde in het straatbeeld van Cusco. Taxiritjes van twee minuten veranderden in ritjes van twintig minuten, en de chauffeurs maakten handig gebruik van het gebeuren om een paar extra soles te vragen voor de omwegen die ze bijna dagelijks moesten nemen.

De Plaza de Armas veranderde minstens eens per week in een grote samenkomst van protest. Gekleurde parasols gaven het een vrolijk uitzicht. De borden die door aan elkaar vastgeketende leerkrachten werden gedragen, verduidelijkten de minder vrolijke betekenis van de protestmars. De spandoeken van de onderwijzers toonden aan dat hun maandelijkse kosten hun maandelijkse inkomsten ver overstijgen.

‘Sin sueldo decente, se mata al buen docente’ ‘Zonder waardig salaris, geen goede docent’

Iedereen leek deel te nemen aan de staking. Mensen juichten de leerkrachten toe. Toeristen baanden zich een weg door de massa, camera in de hand. ‘Sin sueldo decente, se mata al buen docente’, was het belangrijkste motto, ‘Zonder waardig salaris, geen goede docent’. En terecht. Kom maar eens rond met een loon van 324 euro per maand, terwijl je een familie te onderhouden hebt.

‘We zijn allemaal akkoord’, zegt Felix, die op een woensdag begin augustus naar de vastgeketende leerkrachten staat te kijken. ‘Ze moeten doorzetten tot ze hun doel bereikt hebben.’

En dat deden ze dan ook. Ongeveer een maand geleden werden de lonen in Cusco opgetrokken tot 2000 soles en werden de lessen hervat. Elders bleef de staking duren. Ongeveer de helft van de leerkrachten liet de staking achter zich, maar ook zij blijven actief in de protestmarsen. Vorige week nog kwamen leerkrachten uit Cusco de straat op als steunbetuiging. Zelfs leerkrachten uit privéinstituten toonden hun begrip door deel te nemen aan de protesten en ook leerlingen steunden hun onderwijzers in hun strijd.

De Plaza de Armas in Cusco vulde zich wekelij

© Pulso Regional​

Ultimatum

Een strijd die steeds ernstigere gevolgen leek te krijgen. De staking moest tot een einde komen. Dus gaf de regering de stakers een ultimatum: 1 september. Als de leerkrachten dan de lessen niet opnieuw hadden aangevat, zouden ze vervangen worden. Een week geleden bood het Ministerie van Onderwijs nog gratis vluchten aan aan de leerkrachten die vanuit Lima terug naar hun regio wilden keren om opnieuw aan het werk te gaan.

“Cusco heeft de staking niet opgeheven, alleen tijdelijk stopgezet.”

© Pulso Regional​

Toch bleef de staking duren – al lijkt ze nu afgelopen te zijn. Op zaterdag 2 september werd bekend gemaakt dat de staking wordt stilgelegd. Het Ministerie van Onderwijs is met de afgevaardigden van verschillende regio’s onder meer overeengekomen om de leerkrachten vanaf 1 november van dit jaar een maandelijks loon van 2000 soles toe te kennen. De evaluatieprocedure weigert het Ministerie van Onderwijs echter te herzien.

Op maandag 4 september werden de lessen in het hele land hervat. De gemiste lessen moeten in de weekends gerecupereerd worden, net zoals dat enkele jaren geleden, in 2003, het geval was. Toen werden de lessen drie maanden stilgelegd, eveneens wegens te lage lonen.

‘Terwijl wij voor de klas staan, leiden we misschien de toekomstige burgers op die ervoor zullen zorgen dat wij als leerkracht in de toekomst een waardig salaris krijgen.’ - Edson Pacheco, leerkracht

In de media wordt benadrukt dat het gaat om een tijdelijk stilleggen van de staking. De meerderheid van de regio’s in Peru ging ermee akkoord dat het noodzakelijk was de staking stil te leggen, voornamelijk omdat er meer en meer gewonden vielen en arrestaties plaatsvonden.

Edson Pacheco hoopt alvast dat dit een definitief einde van de staking betekent: ‘Het is helemaal juist om meer geld te vragen, maar niet ten koste van de kinderen, van de leerlingen. Leerkrachten zijn het doel van hun beroep kwijt. We werken niet voor een salaris, we zijn hier om de kinderen te helpen, koste wat kost. Daarbij, terwijl wij voor de klas staan, leiden we misschien de toekomstige burgers op die ervoor zullen zorgen dat wij als leerkracht in de toekomst een waardig salaris krijgen. Dat moeten we ook in acht nemen.’

Aangezien de officiële lerarenvakbond heel snel de controle over de protesten verloor, namen lokale vakbonden de leiding van de staking over. Dat zorgt ervoor dat de staking eveneens tot een herstructurering van de vakbonden zal leiden.