Sinds gisteren bezet Israël de Palestijnse gebieden al vijftig jaar. Wat is dat, onder militaire bezetting leven? Hoe is de situatie geëvolueerd in vijftig jaar? ‘Vandaag kunnen we spreken van een feitelijke annexatie’, zegt Hagaï El-Ad van mensenrechtenorganisatie B'Tselem.
Een Palestijnse vrouw uit Hebron moet een zwaarbeveiligd checkpoint door om haar huis te bereiken.
© Willem De Maeseneer
‘Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever leven met het besef dat soldaten hun woning op eender welk moment kunnen binnenvallen, dat ze een uitzettingsbevel kunnen krijgen omdat hun huis zal gesloopt worden, of dat ze willekeurig kunnen gearresteerd worden. Die constante dreiging is voor mij een van de ergste aspecten van de bezetting.’ Aan het woord is Hagaï El-Ad, algemeen directeur van de B’Tselem, de belangrijkste Israëlische mensenrechtenorganisatie die zich inzet voor de rechten van de Palestijnen.
Israëlische bezetting for dummies
Het is een ‘tijdelijke’ militaire bezetting die nu al vijftig jaar duurt. Vijf decennia vol vruchteloze vredesprocessen, gewelddadige en minder gewelddadige intifida’s hebben hallucinante situatie op de grond achtergelaten. Iedereen kent de beelden vergeven met traangaswolken als een zoveelste opstand wordt neergeslagen, maar de bezetting is vooral een onzichtbaar, bureaucratisch, dagelijks geweld. Het is een eindeloos ‘vergunningsregime’ dat het leven van Palestijnen beheerst van de wieg tot het graf: Israël beheerst het bevolkingsregister, Israël deelt de werkvergunningen uit, Israël bepaalt wie kan reizen en wie niet… Op het platteland bestaan er voor sommige dorpen lijsten van wie het dorp mag bezoeken of wie niet. Er zijn lijsten van welke boer welk veld mag bewerken.
‘De bezetting is vooral onzichtbaar, bureaucratisch, dagelijks geweld.’
Vergunningen kunnen natuurlijk geweigerd worden. Ze moeten ook altijd vernieuwd worden. Op die manier is de bezetting altijd aanwezig. Van de ene dag op de andere kan je het recht kwijtraken om je familie te bezoeken, of naar je werk te gaan. Leven onder bezetting betekent overgeleverd zijn aan de willekeur van de bureaucratie of aan de willekeur van individuele soldaten, politieagenten of grenswachters.
Naast het onzichtbaar bureaucratisch geweld is natuurlijk de menselijke kost van de bezetting enorm. Palestijns verzet en Israëlische repressie hebben sinds de eeuwwisseling al meer dan 10.000 levens geëist: 9.402 Palestijnen en 1.231 Israëli’s.
Wat gebeurde er vijftig jaar geleden? In 1967, toen de Israëlische staat 19 jaar bestond, behoorde de Gazastrook tot Egypte en de Westelijke Jordaanoever tot Jordanië. Beide gebieden samen staan vandaag bekend als de Palestijnse Bezette Gebieden. Begin juni van dat jaar namen Egyptische troepen strategische posities in om Israël aan te vallen. Ook andere Arabische buurlanden voerden bedreigende manoeuvres uit. Ze deden dat onder andere omdat de Sovjet-Unie foutief aan Egypte had doorgespeeld dat Israël een invasie van Syrië plande. Op vijf juni 1967 voerde Israël een preventieve aanval uit tegen Egypte. Een paar uur nadat de oorlog was begonnen, was de Egyptische luchtmacht vernietigd, een paar dagen later stonden Israëlische soldaten in het hart van Jeruzalem, dat ook grotendeels bij Jordanië behoorde. Israël had op zes dagen tijd, onder andere, de Gazastrook op Egypte veroverd en de Westelijke Jordaanoever op jordanië. Enkele weken na de inname begonnen de eerste Israëli’s er tenten op te slaan en geïmproviseerde gebouwen op te richten. De Israëlische regering keek de andere kant op. In 1971 werden Palestijnse planningcommissies verboden. De rest is geschiedenis.
De architectuur van de bezetting
Als je het conflict volledig uitkleedt, draait het om land en water. Israël kampt met een enorm tekort aan grondgebied. Als je de grotendeels onbewoonbare Negev-woestijn niet meetelt heeft Israël een bevolkingsdichtheid van 980 inwoners per vierkante kilometer. Ter vergelijking: België, dat ook al overbevolkt is, telt 363 inwoners per vierkante kilometer. Door immigratie en een hoog geboortecijfer, wat wordt gestimuleerd wordt door de overheid, is de Israëlische bevolking verdubbeld in de laatste 25 jaar. Die trend zal zich voortzetten waardoor het grondgebied van het kleine land simpelweg zal opraken.
Israëlische steden ( ‘de nederzettingen’ zoals ze doorgaans genoemd worden) oprichten op Palestijns grondgebied vormt een praktische oplossing voor dat probleem. Het is compleet illegaal volgens de internationale wetgeving, maar het is wel efficiënt. Er spelen ook nationalistische en religieuze belangen mee. Verschillende leden van de Israëlische regering argumenteren dat het grondgebied van de Westelijke Jordaanoever aan Israël behoort omdat ‘het in de bijbel staat’.
Zo is er sinds 1967 een ingenieuze militaire en administratieve machine ontstaan dat de Israëlische aanwezigheid op Palestijns grondgebied steeds vergroot en onomkeerbaar maakt. Sommige nederzettingen werden opgericht op initiatief van de overheid, andere werden gesticht door particuliere Joodse gemeenschappen. Die laatste worden dan na verloop van tijd vaak officieel erkend door de Israëlische regering. Momenteel zijn er volgens B’Tselem zo’n 125 Israëlische nederzettingen en een honderdtal niet-erkende Joodse kolonies. Zij liggen bijna allemaal in Area C, een gebied dat zo’n 60% van de Palestijnse Westelijke Jordaanoever uitmaakt en waar Israël volledige militaire en administratieve controle uitoefent. Palestijnse constructie en economische ontwikkeling zijn er zo goed als onmogelijk.
Het Israëlische wegennet in de Palestijnse Bezette Gebieden in kaart gebracht.
Bron: Visualizing Palestine. CC0
De nederzettingen breiden uit in concentrische cirkels. De veiligheidszones die rond de woongebieden liggen worden bebouwd, waardoor de veiligheidszone weer moet opschuiven, enzovoort. Grote nederzettingen worden met elkaar verbonden door wegen die enkel voor Israëli’s toegankelijk zijn, of slechts in zeer beperkte mate voor Palestijnen. Daardoor is er een enorme fragmentatie van het Palestijns grondgebied. Het snijdt gemeenschappen van elkaar af en maakt Palestijnse stadsplanning of uitbreiding onmogelijk.
De Verenigde Naties heeft becijferd dat de Palestijnse economie tweemaal zo groot zou zijn zonder de bezetting.
Op die manier zijn de feiten op de grond gecreëerd die we vandaag kennen. Er wonen al meer dan half miljoen kolonisten in nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Volgens cijfers van Oxfam hebben 2,3 miljoen Palestijnen in bezet gebied humanitaire hulp nodig. Meer dan anderhalf miljoen onder hen hebben niet genoeg te eten. Een vierde van de Palestijnse bevolking is werkloos en leeft onder de armoedegrens. De bezetting maakt economische groei onmogelijk. De Verenigde Naties hebben becijferd dat de Palestijnse economie tweemaal zo groot zou zijn zonder de bezetting.
De Israëlische nederzettingen en bijhorende infrastructuur op de Westelijke Jordaanoever in het blauw.
Bron: Verengide Naties - OCHA - CC0
‘Het nederzettingenproject is al bijna zo oud als de bezetting zelf’, zegt Hagaï El-Ad. In Israël wordt hij een zelfhatende jood genoemd, omdat zijn organisatie B’Tselem zich inzet voor de rechten van de Palestijnen in bezet gebied. B’Tselem is een informatiecentrum dat mensenrechtenschendingen in de bezette gebieden documenteert. ‘In 1971, toen de bezetting vier jaar aan de gang was, besliste Israël al om de Palestijnse planningscommissies te sluiten,’ vertelt de Israëlische activist. ‘Zo konden Palestijnen niet legaal bouwen en kunnen hun huizen vandaag nog gesloopt worden volgens de letter van de Israëlische wet.’
De kieswet werd al gewijzigd in 1970 zodat Israeli’s in de nederzettingen ook konden stemmen voor de Knesset, het Israëlisch parlement. Palestijnen in bezet gebied kunnen niet stemmen voor de Knesset, terwijl heel wat beslissingen die er gestemd worden rechtstreeks invloed hebben op hun leven. ‘Beide voorbeelden tonen aan dat de intenties van Israël wat betreft de bezette gebieden al snel duidelijk waren’, stelt El-Ad.
Van bezetting naar annexatie
Wat waren die intenties dan? Waarom duurt de militaire bezetting al vijftig jaar, wordt steeds meer Palestijns grondgebied ingepalmd en wordt zo geen ruimte meer overgelaten voor een leefbare Palestijnse staat? Als je de ontwikkelingen van de laatste jaren volgt zie je alleszins dat er stappen gezet worden om van een bezetting naar volledige annexatie te gaan. De feiten op de grond werden gecreëerd (zie boven), waardoor een Israëlische terugtrekking uit de Westelijke Jordaanoever in de praktijk zeer moeilijk wordt. Een half miljoen mensen gedwongen verhuizen en de volledige infrastructuur afstaan zal niet snel gebeuren.
Vandaag roepen tien ministers van de Israëlische regering openlijk om annexatie
De laatste jaren windt de Israëlische regering er ook geen doekjes meer om. Momenteel roepen tien van de twintig ministers uit Netanyahu’s regering, én president Rivlin, openlijk om de volledige of gedeeltelijke annexatie van de Westelijke Jordaanoever. Afgelopen februari werd de zeer controversiële regularisatiewet gestemd in de Knesset. Die wet laat toe om Palestijns private grond te onteigenen waar nederzettingen of kolonies gebouwd zijn. Het laat de Israëlische kolonisten toe om in hun huis te blijven ook al zijn ze geen eigenaar van die grond. Palestijnen kunnen door de wet geen recht op gebruik van hun eigen grond opeisen. De wet heeft als doel de nederzettingen retroactief te legaliseren en de bouw en ontwikkeling hiervan te stimuleren.
rechts op de foto: Hagaï El-Ad, algemeen directeur van de Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem.
© Willem De Maeseneer
‘We kunnen vandaag al spreken van een de facto annexatie van de Westelijke Jordaanoever’, vindt Hagaï El-Ad: ‘Er wonen 13 miljoen mensen tussen de Jordaanrivier en de Middellandse Zee. Israël controleert er alles en iedereen, zij het via de Palestijnse Autoriteit, zij het via de militaire bezetting… Er is maar één autoriteit die het hele grondgebied beheerst. Van die 13 miljoen mensen zijn er 8 miljoen die Israëlische burgers zijn en mogen deelnemen aan het politieke proces. De rest mag dat niet. De annexatie is een feit, en het wordt tijd dat we dat onder ogen zien.’
Wie meer achtergrond wil over de evolutie naar annexatie, zie het rapport Occup’Annexation van 11.11.11