Politieke instabiliteit doet Haïti wankelen

Hoge benzineprijzen lijkt absurd in tijden van dalende olieprijzen. Toch moet de regering die maatregel nemen om zijn schuld aan Venezuela te kunnen terugbetalen. Via het programma PetroCaribe verleende Venezuela destijds aan Haïti gunstige voorwaarden om aan olie te geraken maar inmiddels is het terug te betalen bedrag opgelopen tot 1,5 miljard dollar, en ook Venezuela heeft dat geld nodig.

Maar de protesten zijn algemeen en vooral gericht tegen het voortdurend uitstellen van de beloofde verkiezingen. Intussen regeert Martelly per decreet, nu de politieke instellingen wankelen. Ondanks beloften van Martelly om verkiezingen te organiseren, wisten oppositie en regering het legale frame hiervoor niet tijdig te vormen. Eerste minister Laurent Lamothe trad af onder druk van de protesten.

Ondanks beloften van Martelly om verkiezingen te organiseren, wisten oppositie en regering het legale frame hiervoor niet tijdig te vormen. Eerste minister Laurent Lamothe (foto) trad af onder druk van de protesten.

PresidenciaRD (CC BY-NC-ND 2.0)

Op weg naar een Haïtitanic?

De nieuwe eerste minister kon niet ingezworen worden omdat dit een goedkeuring van het Parlement vereist.

Op 12 januari, precies op de vijfde verjaardag van de aardbeving, liep de emmer ook al over. Op deze datum verstreken de termijnen van het voltallige parlement en tien van de dertig senatoren. De termijn van een ander derde van de senatoren was al eerder verstreken.

De nieuwe eerste minister, Evans Paul, kon niet ingezworen worden omdat dit een goedkeuring van het Parlement vereist. In deze situatie bevinden zich ook het hoofd van het Hooggerechtshof en de gouverneur van de Centrale Bank: bij gebrek aan parlementsleden kunnen de vereiste quorums niet meer gehaald worden om nieuwe gestelde lichamen in te zegenen – verplicht door de Haïtiaanse grondwet.

Met de wetgevende macht op apegapen regeert Martelly sindsdien per decreet, met een ploeg die hij de naam ‘consensusregering’ heeft meegegeven. Daar deze regering voornamelijk gevuld is met bondgenoten van Martelly, stellen velen zich de vraag welke consensus Martelly in gedachte heeft.

In de krant Le Nouvelliste verscheen een veelzeggende cartoon: Martelly als kapitein op het schip ‘Haïtitanic’, afstevenend op een ijsberg met de naam ‘12 janvier 2015’.

Politieke patstelling: ‘eleksyon oubyen demisyon’

Stenen worden beantwoord met traangas, minstens één manifestant werd door de politie doodgeschoten.

De Haïtianen wachten al drie jaar op de uitvoering van Martelly’s belofte om wetgevende en lokale verkiezingen te organiseren. Verschillende pogingen om in extremis verkiezingen te organiseren sprongen af doordat oppositie en regering het niet eens geraakten over de samenstelling van de kiescommissie.

Wederzijdse beschuldigingen van machtsmisbruik en moedwillige manipulatie in het aanduiden van de leden van deze commissie vlogen de afgelopen maanden over en weer.

Ondertussen lopen de straten van de grote steden Port-au-Prince en Cap Haïtien nog steeds vol met duizenden protestanten die het vertrek van Martelly eisen. Stenen worden beantwoord met traangas, minstens één manifestant werd door de politie doodgeschoten.

Zijn het tekens aan de wand dat Haïti verglijdt naar een klassieke dictatuur? Martelly zelf vindt van niet. In een toespraak gericht aan alle Haïtianen nam hij zijn verantwoordelijkheid op voor de politieke crisis. ‘Ik herbevestig mijn toewijding om al het mogelijke te doen om eerlijke, geloofwaardige en participatieve verkiezingen te organiseren’, sprak hij. ‘Om misverstanden betreffende de motivatie hierover uit de weg te gaan’, voegde hij toe, ‘zal ik in geen geval kandidaat zijn in de volgende verkiezingen’.

Het dreigt een gespannen carnavalsweek te worden in Port-au-Prince. Haïti kreeg de afgelopen maanden te maken met de grootste protesten sinds het aantreden van president Martelly.

IOM Haiti/Leonard Doyle (CC BY-NC-SA 2.0)

De kat op de koord

Ondertussen voegde Martelly reeds de daad bij het woord. Een Conseil Electoral Provisoire werd opgericht, belast met het organiseren van de verkiezingen. De leden ervan zijn voor de eerste keer niet gebaseerd op de scheidingslijn regering-oppositie, dan wel samengesteld uit vertegenwoordigers van het middenveld. Onder meer de vrouwenbeweging, werknemersorganisatie, vakbond, voodoo, katholieken, en mensenrechtenactivisten zijn vertegenwoordigd.

Hoopvol, maar de vraag blijft natuurlijk hoeveel hiervan terecht zal komen. Een blik op Martelly’s verleden maant aan tot voorzichtigheid.

De president is vooral bekend als voormalige charmezanger die in de jaren negentig een hoop hitjes wist te verzilveren. Stage name ‘Sweet Micky’ trad destijds vaak op ter vermaak van de hoge heren van de dictatuur van de familie-Duvelier. Hij sprak ook meermaals zijn steun uit voor de staatsgrepen in 1991 en 2004, beide tegen de democratisch verkozen Jean-Bertrand Aristide.

Ook in zijn eigen ambtstermijn lijkt Martelly het niet nauw te nemen met het democratische principe. De geruchten over fraude tijdens de stembusgang die hem aan de macht bracht in 2011 zijn niet te tellen. Bij het overlijden van de oude tiran ‘Baby Doc’ Duvalier, eind 2014, roemde hij hem als ‘een authentieke zoon van Haïti’, en stuurde aan op een staatsbegrafenis.

De geruchten over fraude tijdens de stembusgang die hem aan de macht bracht in 2011 zijn niet te tellen. Ook toen kwamen mensen op straat uit protest.

Digital Democracy (CC BY-NC-SA 2.0)

Een schreeuw van de straat

Terwijl peacekeepers er niet in slagen veiligheid te creëren, zijn systematische gewelddaden tegen individuen schering en inslag.

Overigens hebben de Haïtianen het niet alleen gemunt op de politieke patstelling. Ze richten hun pijlen ook op de alles verterende corruptie. Zo zou zelfs de familie van de president volgens protestanten betrokken zijn in corruptienetwerken. Twee jaar geleden werd in dit licht een rechtszaak tegen Martelly’s zoon en vrouw aangespannen door Enold Forestal, die sindsdien in de gevangenis zit.

Daarnaast worden ook de troepen van de Verenigde Naties zwaar op de korrel genomen. De protestanten beschouwen deze 7500-koppige troepenmacht als een militaire bezetting van hun land. Hoewel de VN-missie officieel instaat voor stabilisatie, verslechtert de relatie tussen de bevolking en de peacekeepers per dag.

Terwijl ze er niet in lijken te slagen om veiligheid te creëren voor de gemiddelde Haïtiaan, zijn systematische gewelddaden tegen individuen schering en inslag. Op beelden van een betoging van 12 december 2014 is duidelijk te zien hoe een VN-soldaat een handwapen leegschiet in een menigte, waarna hij een journalist die hem probeert te filmen intimideert.

Internationale antwoorden

Haïti’s grootste internationale donoren, in de eerste plaats de Verenigde Staten en de Verenigde Naties, uitten hun bezorgdheid over de politieke chaos in het land. De VN riepen alle partijen op om ‘zo snel als technisch mogelijk eerlijke en transparante verkiezingen te houden in 2015’. De VS drukte bij monde van John Kerry ook hun steun uit voor de pogingen van Martelly om het land uit de catch-22 te halen.

Presidentsverkiezingen zijn gepland voor eind dit jaar. Ondertussen wachten de Haïtianen hoopvol af of het doek zal vallen over de bandits legal: figuranten uit een oude Sweet Mickey-klassieker.

Dit artikel kwam tot stand met steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.