“‘De boekhouders hebben de macht gegrepen in Europa’

Ik schrijf dit stuk op 15 juli. Vervolgens ben ik afgereisd naar het Franse dorp dat me nu al meer dan dertig jaar gastvrij ontvangt.

Daar zal de hoogste luxe die welvarend West-Europa heden ten dage te bieden heeft mijn deel zijn: onbereikbaarheid.

Maar op de valreep dit.

Wie van ons kon zich pakweg tien jaar geleden voorstellen dat wij, Belgen, de naam zouden kennen van één enkele Griekse politicus, laat staan van twee? Dat de Griekse politiek ons ene moer zou kunnen schelen?

Gisteren gehoord in een dorpscafé:

- Ik vraag me toch af wat dat moet worden met Griekenland.
- Ja, dat ziet er niet goed uit, ginderachter. 
- Betalen zullen ze, daar komen ze niet onderuit.

Bezorgdheid. Realisme, op het fatalistische af. Een ondertoon van deernis. Zou nog maar vijf jaar geleden het woord Griekenland ooit gevallen zijn in de gelagzaal? Behalve als het over vakantie ging. Of over een dochter die smoor was op een mooiprater uit Patras.

Akelige kruiperigheid

Op de kaft van het weekblad Der Spiegel staat: Unsere Griechen. Onze Grieken. Ja, ze zijn van ons, de Grieken. Zelfs als ze uit de euro stappen, blijven ze van ons. Europa zit ons dichter op het lijf dan we vermoeden, zoveel is akelig duidelijk geworden de jongste dagen, weken, maanden.

Zelden heb ik in zo korte tijd zoveel kruiperigheid bij elkaar gezien.

Vooral akelig. Wat je hoorde, wat je zag, wat je las, het was een vrije pers, het was de Europese beschaving onwaardig. Koude verachting en bot onbegrip voor het wanhopige verzet van de Grieken dropen van de schermen, dropen uit de radio’s, dropen van de kranten.

Ik heb het hier al een keer te berde gebracht, journalisten moeten schrijven ce qui dérange. Journalisten moeten storen. Zelden heb ik in zo korte tijd zoveel kruiperigheid bij elkaar gezien.

De manier waarop Varoufakis de grond ingeboord werd, hij die de euvele moed had de heilige vierschaar zelve – Juncker, Lagarde, Schäuble en Dijsselbloem – tegen te spreken omdat hij voor zijn land opkwam, dat is toch een vrije pers onwaardig. Dat die heilige vierschaar zijn bloed wel kon drinken omdat ze nooit, nergens, van niemand tegenspraak duldt, dat zou toch een alarmsignaal geweest moeten zijn voor kritische verslaggevers.

Textiel

Zo waren er massa’s alarmsignalen. Bijvoorbeeld. Ik zie een foto in de krant, voorstellend de noordelijke ministers van financiën. Allemaal dragen ze dezelfde grijze en dofblauwe pakken, allemaal dezelfde fletse stropdassen. Varoufakis werd gehaat door deze heren omdat zijn overhemd uit zijn broek hing en omdat hij nooit een das aan had. Details over kleren werden breed uitgesmeerd in de berichten, dag in dag uit.

Als een onderhandelaar op Europees niveau zijn tegenstander begint te verafschuwen wegens textiel, dan is iedere rationele aanpak zoek.

Dat is toch ver, ver, ver beneden alle peil. Een onderhandelaar die zich ergert aan een boordenknoopje, doet dat toch alleen maar omdat hij geen serieuze argumenten meer kan verzinnen. Let op, hier schrijft een groot liefhebber van grijze pakken, mooie overhemden en dito stropdassen, iedereen die mij kent zal dat bevestigen.

Maar als een onderhandelaar op Europees niveau zijn tegenstander begint te verafschuwen wegens textiel, dan is iedere rationele aanpak zoek. Toch vinden Juncker, Lagarde, Schäuble en Dijsselbloem zichzelf hoogst rationeel, dat in schril contrast tot de Grieken, die keer op keer dwaas, emotioneel, onberekenbaar werden genoemd.

Overigens heb ik Varoufakis een keer gezien toen hij een sjaal had omgeslagen met de wereldberoemde ruit van het luxe-bedrijf Burberry. Vestimentair stak Varoufakis de grijze-pakkenbrigade in zijn rugzak. Maar laten we ernstig blijven. Het gaat niet over de vodden aan je lijf. Het gaat over de ondergang van een heel volk.

Lerarenonzin

Nog over rationaliteit. Mevrouw Lagarde zei dat het dringend tijd was om de dialoog weer op gang te brengen, met volwassenen in de zaal.

Ook hier geldt: als je dat over je lippen krijgt, kun je geen enkel deugdelijk argument meer tevoorschijn halen. Ik heb dergelijke onzin vaker gehoord, hoor, lang geleden. Op school losten leraars kreten over onvolwassenheid tegen ons.

Deze lui zijn niet in staat de argumenten van de Grieken tot zich te laten doordringen.

Het waren altijd leraars die geen verstand hadden van lesgeven en die wij, pubers, bijgevolg het bloed onder de nagels vandaan pestten. Het klinkt raar in een klas vol vijftienjarigen, maar mevrouw Lagardes giftige opmerking klinkt op zijn minst even raar. Varoufakis is eenenvijftig en Tsipras wordt deze maand eenenveertig.

De grond van de zaak is ontstellend simpel. Wie niet denkt zoals mevrouw Lagarde is onvolwassen. De hele wereld kan alleen maar denken zoals ik, dat is het prototype van een infantiele gedachte.

Mevrouw Lagarde, en met haar zo ongeveer alle onderhandelaars en technocraten die hen omringen, weigert halsstarrig, wacht even, nee, deze lui zijn niet in staat de argumenten van de Grieken tot zich te laten doordringen. Was het niet Jean-Luc Dehaene zaliger die zei dat je zelfs met een krankzinnige kunt onderhandelen, als je maar probeert zijn uitgangspunten te begrijpen? Dat terwijl noch Tsipras noch Varoufakis krankzinnig zijn, wel integendeel.

Extremist

Tsipras werd keer op keer gebrandmerkt als een linkse extremist. Het woord communist is gevallen, zelfs het woord stalinist. Wie dat beweert, en de bewering werd gedachteloos nagepraat, die heeft zijn huiswerk niet gemaakt. Lees het programma van Syriza. Een samenvatting vind je in mijn bijdrage van 5 januari. Het is een reeks van wat linksige programmapunten die je een jaar of twintig, dertig geleden nog kon aantreffen bij de meeste sociaaldemocratische partijen. Kun je nagaan hoe vervaarlijk Europa naar rechts is opgeschoven.

Juncker, Lagarde, Schäuble, Dijsselbloem en geestesverwanten zijn niet bij machte hun eigen ideologie te zien.

Toen Tsipras bekend had gemaakt dat hij het Griekse volk zou raadplegen (straks meer daarover) zei de voormalige Europese president, meneer Van Rompuy, die toch bekend staat als een bezonnen man, bij VTM dat de Griekse regering onverantwoordelijk was en verblind door ideologie.

Hoezo, verblind door ideologie? Wie verblind is door ideologie, ziet zijn eigen ideologie niet meer, ha, nee, hij is verblind. Zo iemand denkt dat hij de waarheid in pacht heeft. Dat de geschiedenis hem gelijk zal geven. Dat denkt Tsipras niet, in geen geval. Hij is daar zeer lucide in.

Blijkbaar denkt Van Rompuy dat wel. Je kon dat soort verblinding destijds waarnemen bij de meeste communistische machthebbers, tot in 1989, toen hun tronen al vervaarlijk wankelden.

Juncker, Lagarde, Schäuble, Dijsselbloem en geestesverwanten zijn niet bij machte hun eigen ideologie te zien. Dat hun destructieve neoliberalisme niet werkt, dat het een dogma is dat bijzonder weinig met de dagelijkse werkelijkheid te maken heeft, blijft voor hen verborgen. Zij zijn er van overtuigd dat zij realistisch zijn, dat zij rationeel zijn, dat hun methodes zullen zegevieren. Zulk zelfbedrog en zelfverheerlijking kon je tot een paar dagen voor 9 november 1989 lezen in de Oost-Duitse partijkrant Neues Deutschland.

Ongelijke strijd

Niet lang geleden sprak ik met een hooggeplaatste diplomaat. Hij vond het Griekse referendum een reusachtige dwaasheid. Eigenlijk moet ik zeggen, óók hij, want die mening kon je zowat overal horen en lezen. Ik vond dat referendum het tegendeel van dwaas. Ik vond dat referendum een meesterlijke zet.

Je kunt aanvoeren, maar aan het eind heeft Tsipras toch verloren. Hij wordt nu gedwongen te doen wat hij verwierp. Hij moet precies dat doen waartegen het Griekse volk op zijn verzoek nee zei.

Als er nu één ding is waar de zelfverklaarde afgoden in Brussel de schurft aan hebben, dan is het een volksraadpleging.

Tsipras kón deze ongelijke strijd niet winnen. Iedereen was en is tegen hem, de machtigste eerst. Maar ik vind hem een briljant tacticus.

Neem het referendum. Hij wist dat de andere Europeanen hem ten val wilden brengen. De Griekse kiezers hadden het loodzware neoliberale conformisme doorbroken, het zou hun nooit worden vergeven. Tsipras belichaamt de wil van de Grieken.

Men loerde op een kans om hem opzij te stoten en zodoende de Grieken weer te dwingen braaf in de pas te lopen, richting ondergang. Dus zegt Tsipras: als ik de Grieken achter mij kan scharen, krijgen mijn Europese belagers mij niet weg. Hij kreeg een meerderheid met trompetgeschal.

Als er nu één ding is waar de zelfverklaarde afgoden in Brussel de schurft aan hebben, dan is het een volksraadpleging. Waarom. Alweer is het ontstellend simpel. Dat verdomde volk waagt het nee te zeggen en dat kan niet, mag niet, zal niet. Nee mag niet bestaan. Twee van de eerbiedwaardigste en oudste democratieën van het continent, Frankrijk en Nederland, hebben ooit overtuigend nee gezegd tegen de Europese grondwet, dat hebben die daar aan het Schumanplein nooit verteerd. Ze hebben trouwens door middel van het verdrag van Lissabon het democratische nee van Frankrijk en Nederland hardhandig omgezet in ja.

Deze keer verloren de Brusselse afgoden iedere vorm van zelfbeheersing. Ze belaagden de Grieken met de liederlijkste bedreigingen. Ja zou het zijn, een nee zou Griekenland in een peilloze afgrond storten. Het werd een daverend nee.

Ontslag

En toen kwam als een donderslag bij heldere hemel, een tweede tactische zet. Varoufakis diende zelf zijn ontslag in. Alleen hoogbegaafden kunnen zoiets bedenken.

Natuurlijk is dat vooraf overlegd. Wellicht is intern wat druk op hem uitgeoefend. Misschien hoefde dat niet eens. Want kijk eens: er kwam een meneer aanzetten die een grijs pak droeg en die nog in Oxford had gedoceerd, Euclides Tsakalotos. Intussen kon Varoufakis van op de zijlijn onbekommerd en ongeremd commentaar leveren op de voorbije worstelpartijen, wat hij prompt begon te doen. Zijn vergelijking met het verdrag van Versailles is wellicht wat te krachtig, maar helemaal ernaast is het niet.

Zelfs de knapste tacticus kan niet op tegen een achttienkoppige draak.

Derde zet. Tsakalotos moest zijn Europese collega’s-ministers van financiën een bundel papier voorleggen vol voorstellen om de Grieken nog fijner te vermalen. Hij kwam met één papiertje naar de vergadering. Met niets eigenlijk. Zodoende hevelde hij de onderhandelingen over naar het niveau van staatshoofden en regeringsleiders. Naar het politieke niveau. Intussen had Tsipras in zijn eigen parlement een wel zeer brede meerderheid achter zich gekregen.

En toen was het uit. Zelfs de knapste tacticus kan niet op tegen een achttienkoppige draak. Naakte macht trad in de plaats. Het beulswerk begon. Een Italiaan noemde het European waterboarding, naar de martelpraktijken in Guantánamo. Tsipras werd gedwongen tot zelfmoord. Daar zijn historische voorbeelden voor. Generaal Rommel in de Tweede Wereldoorlog. De filosoof Seneca, op bevel van de Romeinse keizer Nero.

Dat is het nieuwe Europa. Boekhouders hebben de macht gegrepen. Hun nauwe gedachten zullen zegevieren, al moet daar een heel volk voor worden vernietigd. En, andere volkeren, wáág het niet in het voetspoor te treden van die verderfelijke Grieken. Podemos in Spanje? Bek dicht. In de zestiende eeuw zei Filips II, tiran der Nederlanden: liever regeer ik een woestijn zonder één ketter, dan een vruchtbaar land waar nog één ketter is overgebleven.

Duitse ijver

Ik heb nog een dozijn observaties, de ene al ontluisterender dan de andere. Vooruit, nog een paar.

Hoe zou het komen dat de Griekse regeringen die hun land de afgelopen jaren onverdroten richting afgrond hebben geduwd, die corrupt waren tot het bot, die Europa belogen en bedrogen, meer dan eens met medeweten van de afgoden in Brussel, hoe zou het komen dat men die regeringen relatief met rust heeft gelaten? (Omdat ze op geen enkele manier de verstikkende eenheidsgedachte aan het Schumanplein bedreigden / Omdat ze het lieten uitschijnen dat terugbetaling aan de Duitse en Franse banken een vrome plicht was)

We moeten Tsipras en de zijnen dankbaar zijn dat ze barsten hebben geslagen in het betonnen pantser van het Brusselse conformisme.

We moeten Tsipras en de zijnen dankbaar zijn dat ze barsten hebben geslagen in het betonnen pantser van het Brusselse conformisme. Ze hebben miljoenen Europeanen aan het denken gezet, tot in het dorpscafé.

Het deugdzame, hardwerkende, spaarzame Noord-Europa wordt afgezet tegen het frivole, luie, verkwistende Zuid-Europa. Nonsens.

Zijn we dan vergeten dat het destijds de Duitsers waren die de Maastrichtnorm aan hun laars lapten, dit wil zeggen dat ze meer centen over de balk gooiden dan ze binnenkregen? Wie zei daar weer dat je de regels moet respecteren? Tussen haakjes, de Griekse werkweek is langer dan de Duitse en de vakantie is korter.

Tot slot een citaat: Met Duitse ijver hebben ze gaven van Duitse beschaving gebracht over de licht levende volkeren …

Dit gaat niet over wufte Grieken of Italianen, dit gaat over de Duitse ridderorde die in de Middeleeuwen de Baltische heidenen bloedig onderdrukte, kerstende en, als ze zich niet lieten dopen, uitmoordde. Getekend: Heinrich von Treitschke, in de negentiende eeuw de hofhistoricus van Pruisen.