‘Wij streven naar échte representatie’

Drinkwaard en Van Dijk geven boeken uit over universele onderwerpen, met hoofdpersonages die veelal van kleur zijn.

© Coco Olakunle

Ze zijn piepjong, maar dat hield Loulou Drinkwaard (23) en D’Avellonne van Dijk (26) niet tegen om zelf een uitgeverij te beginnen. En die kreeg niet voor niets de naam Wilde Haren= elke lezer moet zich in hun boeken kunnen herkennen. ‘Wij streven naar échte representatie.’ De ambitieuze uitgeefsters hielpen ook uitgeverij Meulenhoff aan een nieuwe vertaler voor het beroemde gedicht van Amanda Gorman.

‘We zijn inderdaad heel jong om een eigen uitgeverij te hebben. Dat vinden we zelf ook heel cool.’

Loulou Drinkwaard (23) kan haar enthousiasme niet op als ze over uitgeverij Wilde Haren mag vertellen, net als haar zakenpartner en beste vriendin D’Avellonne Van Dijk (26). ‘Mijn passie voor beeld en haar passie voor taal zorgen ervoor dat het gewoon wérkt’, zegt Van Dijk. Bij uitgeverij Wilde Haren staat representatie voorop: ieder kind moet zich in de boeken kunnen herkennen.

Andere uitgeverijen merkten Van Dijk en Drinkwaard al snel op. Eind maart zocht zwaargewicht Meulenhoff contact op voor een samenwerking. Meulenhoff kreeg kritiek op haar keuze voor dichter Marieke Lucas Rijneveld als vertaler voor het werk van de Amerikaanse dichteres Amanda Gorman, en moest een nieuwe vertaler vinden.

Gorman werd wereldwijd bekend met haar gedicht The Hill We Climb, dat ze voordroeg tijdens de inauguratie van de Amerikaanse president Joe Biden begin dit jaar. De kritiek kwam er omdat Meulenhoff koos voor een witte vertaler, terwijl het gedicht van Gorman net ook ging over haar identiteit als jonge zwarte vrouw die haar plaats inneemt in een wit systeem.

Meulenhoff ging dus op zoek naar iemand die net als Gorman zwart is, en meer ervaring heeft met de thema’s in Gormans werk. Dankzij Wilde Haren vond Meulenhoff spoken-wordartieste en journaliste Zaïre Krieger.

Drinkwaard en Van Dijk kunnen hun geluk niet op. ‘We zijn zó blij met Zaïre.’ ‘We hadden een lange lijst van spokenwordartiesten van kleur die absoluut gekwalificeerd zijn,’ zegt Drinkwaard, ‘maar eigenlijk was Zaïre vanaf het begin onze eerste keus. Ze is enorm getalenteerd.’

Naar elkaar luisteren

‘Een samenwerking als deze is heel uniek. Laten we allemaal wat meer van elkaar leren.’

Wilde Haren blijft zeker nog tot de kerstperiode samenwerken met Meulenhoff. En niet alleen voor de vertaling van Gormans werk. De twee jonge vrouwen zullen Meulenhoff ook in bredere zin bijstaan op het vlak van diversiteit.

Die samenwerking verloopt heel goed, zegt Van Dijk. ‘Er was veel ruimte om naar elkaar te luisteren. We hopen dat dit een voorbeeld is voor andere uitgeverijen. Een samenwerking als deze is heel uniek, maar dat zou niet zo moeten zijn. Laten we allemaal wat meer van elkaar leren.’

Van Dijk droomde er altijd van om bij een grote animatiestudio te werken. Ze was geïnspireerd door de animatieserie Steven Universe. ‘Over een jongen die wordt omringd door non-binaire mensen, queer stelletjes, alleenstaande ouders. Zoiets zou ik ooit nog willen maken. Ik wil kinderen leren wat acceptatie is.’

‘Dat is eigenlijk precies waar onze boeken om gaan’, zegt Drinkwaard. ‘Acceptatie van jezelf, van de ander, van emoties.’ Van Dijk moet lachen: ‘Ja natuurlijk, daarom zijn we dit ook begonnen.’

De twee amuseren zich samen, dat is duidelijk. Ze zijn al bevriend sinds hun studieperiode in Rotterdam, waar Drinkwaard de lerarenopleiding Nederlands volgde en Van Dijk Vormgeving studeerde.

‘Ik wil kinderen leren wat acceptatie is.’

‘We vielen op in de stad’, vertelt Drinkwaard. ‘We hadden allebei een grote afro, droegen uitbundige kleding, D’Avellonne had een schattig hondje. Toen ik haar tegenkwam op een poëzie-evenement, dacht ik: wij moeten vrienden worden. We hebben een paar keer in het park afgesproken, zij ging tekenen en ik een boek lezen. Een match made in heaven.’

Die rolverdeling is onveranderd bij Wilde Haren. Als redacteur perfectioneert Drinkwaard de teksten van auteurs, en Van Dijk verzorgt de vormgeving in samenwerking met illustratoren.

Wel representatie, geen framing

Tot nu toe gaf Wilde Haren alleen kinderboeken uit, maar de oprichtsters sluiten volwassenenliteratuur niet uit. Van Dijk: ‘Als ik naar kinderboekenwinkels ga, zie ik wel een paar boeken met een zwart hoofdpersonage, maar die verhalen draaien altijd om afkomst of black hair.’

Dat noemt ze framing, omdat het altijd gaat over wat iemand ‘anders’ maakt. Daar wil Wilde Haren – een knipoog naar die vele titels over zwarte haardracht – absoluut niet aan meedoen.

Voor Drinkwaard is die framing een persoonlijk punt. Als kind miste ze verhalen waarin huidskleur er gewoon mocht zijn, zonder dat die de boventoon voerde. ‘In mijn jeugd speelde zwart zijn geen grote rol, ik heb niet zoveel pijnlijke dingen meegemaakt. Maar het wás er wel.’

‘In mijn jeugd speelde zwart zijn geen grote rol, ik heb niet zoveel pijnlijke dingen meegemaakt. Maar het wás er wel.’

Wilde Haren geeft boeken uit over universele onderwerpen, met hoofdpersonages die veelal van kleur zijn. Zo gaat het eerste boek, Allemaal Anders van Kim ter Horst (september 2020), over Noera, een meisje wier vader de ‘grote schepper’ is. Hij is druk in de weer met de sterren, dus Noera mag het leven op aarde maken. Met klei uit een magische rivier maakt ze dieren en mensen die ‘allemaal anders’ zijn. Het boek is bedoeld voor kinderen van nul tot zeven jaar.

Van Dijk: ‘We kregen filmpjes toegestuurd van kleine kinderen die Allemaal Anders uit hun hoofd kenden, en vol trots voorlezen uit hun favoriete boek. Echt, mijn hart… Precies die kinderen voor wie het boek bedoeld is, vinden het mooi.’

Het tweede boek van Wilde Haren, Liever Niet van de Surinaamse schrijver Zarissa Windzak, is nu in de maak en gaat over grenzen aangeven. Hoofdpersonage Manoe is op de verjaardag van Oma, en alle feestgangers willen een kus en een knuffel, maar eigenlijk heeft Manoe daar helemaal geen zin in.

Van protest naar uitgeverij

Wilde Haren ontstond na de Black Lives Matter-protesten in juni 2020. In Rotterdam protesteerden duizenden mensen op de Erasmusbrug, en ook Drinkwaard en Van Dijk waren erbij. Na het protest vroeg de gemeente Rotterdam aan activisten om hun ideeën te delen voor een inclusieve stad.

Op 1 juli stelden Van Dijk en Drinkwaard hun plan voor een eigen uitgeverij voor. Die dag is ook Keti Koti, de jaarlijkse Surinaamse feestdag die de afschaffing van de slavernij viert. ‘Dat idee hadden we al langer. Maar nadat we publiekelijk hadden gezegd dat we het gingen doen, moesten we het opeens ook echt doen’, lacht Drinkwaard.

Sindsdien ging het razendsnel. In hun netwerk vol creatieve makers bleken veel mensen ongepubliceerde manuscripten te hebben liggen. Na een oproep kregen de nieuwbakken uitgeefsters talloze ideeën toegestuurd, waaronder Allemaal Anders. Anderhalve maand later was hun eerste boek gedrukt, gefinancierd met hun eigen spaargeld.

Het eerste boek verkoopt goed – al laten de zakenvrouwen zich niet uit over hun verkoopcijfers. Hun team bestaat uit betrokken freelancers die Drinkwaard en Van Dijk ondersteunen bij de illustratie, boekpresentatie, marketing en communicatie. Met een succesvolle crowdfunding financierden ze een tweede boek. Voor hun volgende producties ontvangen ze verschillende fondsen.

‘Doordat ik overal de standaard van een heteroseksueel koppel zag, moest ik eerst snappen dat het anders kón.’

Over die plannen willen ze niet veel kwijt. Die zijn nog in ontwikkeling. Maar er zullen zéker queer personages in voorkomen, zegt Van Dijk. ‘Ook hun zichtbaarheid miste ik als kind. Ik was zelf queer, maar doordat ik overal de standaard van een heteroseksueel koppel zag, moest ik eerst snappen dat het anders kón, en toen ook nog accepteren dat ik anders bén.’

Drinkaard wijst erop dat de vertegenwoordiging van queers ook voor cisgender, heteroseksuele jonge mensen belangrijk is. ‘Nu leren veel kinderen dat heteroseksualiteit “normaal” is en dat de rest niet bestaat. Dat werkt acceptatie natuurlijk tegen.’

Meer dan huidskleur

Of hun ouders vroeger kinderboeken met personages van kleur zochten? ‘Nee’, zeggen de vrouwen in koor. Drinkwaard: ‘Ik las gewoon Pinkeltje (een kinderboekenreeks van de Nederlandse schrijver Dick Laan, red.). Het onderwerp representatie leeft niet zo bij de vorige generatie, en kinderen willen vaak hetzelfde als hun klasgenootjes. Pas rond de puberteit realiseerde ik me dat ik mezelf nóóit herkende op tv, in reclames, in boeken.’

Toen Van Dijk klein was, vond ze een eenvoudige oplossing: ‘Ik tekende mezelf in bestaande verhalen. Zo kon ik ook meedoen.’

‘Dat is onze spagaat: als je alleen maar aan het strijden bent, verlies je een bepaalde vrijheid als maker.’

Beiden zijn een dochter uit een gemengde relatie. Van Dijk: ‘Als mijn witte vader me op school ophaalde en ik in zijn armen sprong, kregen we de raarste blikken. Wie ís die man, waarom spring je op hem? Als ik mijn halfbroertje voorstelde – we hebben dezelfde vader – dacht iedereen dat ik geadopteerd was. Dat kan grappig zijn, maar tegelijk is het best pijnlijk om ermee te worden geconfronteerd dat mensen eerst mijn kleur zien.’

Voor het broertje van haar collega Drinkwaard was het allemaal één grote grap. ‘Mijn ouders zijn gescheiden. En als we met mijn witte moeder op vakantie gingen, liet hij al zijn vrienden denken dat we geadopteerd waren. Op een dag zei een vriendinnetje tegen me. Je weet dat we het niet erg vinden dat je geadopteerd bent, hè?’ Ze lacht er nu om.

‘Mijn oproep aan schrijvers uit gemarginaliseerde groepen is dus: je hoeft echt niet alleen verhalen te maken over worstelingen met identiteit. Maar je hoeft óók niet de schone schijn op te houden.’

Aan representatie denken maar tegelijk framing vermijden (term die doelt op een manier van communiceren die de luisteraar naar een bepaalde boodschap moet leiden, red.) is niet altijd makkelijk. Wat als er bijvoorbeeld een geweldig manuscript binnenkomt dat over zwarte haardracht gaat?

Drinkwaard: ‘Ik wil ons de vrijheid gunnen om daarmee aan de slag te gaan, zonder angst dat we die éne uitgeverij zijn met zwarte vrouwen aan de top waar het altijd gaat over ons haar. Dat is onze spagaat: als je alleen maar aan het strijden bent, verlies je een bepaalde vrijheid als maker. Soms is het de kunst om niet chagrijnig te worden. Als andere uitgeverijen nog maar voor een tiende deden wat wij doen, hoefde ik niet zo bang te zijn om aan framing te doen.’

Dit interview verscheen eerder bij OneWorld.