Burkina Faso, het West-Afrikaanse land waar in 2014 het volk op vreedzame wijze dictator Blaise Compaoré verdreef, krijgt straks een nieuwe president en een nieuw parlement. MO* had enkele maanden geleden een interview met Roch Kaboré, die gisteren uitgeroepen werd tot de nieuwe president van Burkina Faso.
Maandag raakten de eerste resultaten bekend van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Burkina Faso. Meteen zag het ernaar uit dat Roch Kaboré, oud-minister, oud-parlementsvoorzitter en sterkhouder van het ancien régime van Blaise Compaoré, de meeste kans maakte op het presidentschap.
Roch Kaboré viel oud-president Blaise Compaoré af, in januari 2014, minder dan een jaar voor Blaise verdreven werd door een volksopstand. Met enkele andere dissidenten, waaronder oud-burgemeester van hoofdstad Ouagadougou richtte Roch daarop de Mouvement du peuple pour le progrès (MPP) op, een partij die wel ’s verweten wordt oude wijn uit nieuwe zakken te schenken.
De enige uitdager van formaat was Zéphirin Diabré, de kopman van de liberale Union pour le progrès et le changement (UPC). Hij geniet de steun van de Franse uranium-gigant Areva. Ook met hem hadden we een gesprek in de aanloop naar de verkiezingen.
Vrouwen, geld en macht
Volgens een Afrikaans spreekwoord kan je een man maar naar waarde schatten op drie manieren: hem bezig zien aan de macht, blootgesteld aan de verlokkingen van geld en of in zijn omgang met vrouwen. Wij zullen ons niet wagen ons zo’n heikel proces, maar nemen beide heren voor één keer op hun woord, in dit dubbelinterview, afgenomen in hun residenties in Ouagadougou. De meest presidentiële kandidaat, Roch, die ons samen met een binnenlandse journalist te woord staat, antwoordt even omzwachteld als de zelfverklaarde sociaal-liberaal Zeph kort door de bocht gaat.
De enige uitdager van formaat was Zéphirin Diabré.
© Stefaan Anrys
Wat is uw antwoord op de volksopstand van vorig jaar?
Zéphirin Diabré: Eén van de grote vragen van jongeren is jobs. Het is een illusie te denken dat met het verdwijnen van Blaise, er plots werk is voor iedereen. Iedereen kijkt de kat uit de boom. De donoren wachten de stembus af. Anderzijds moeten de mensen ons ook tijd gunnen. De openbare diensten kunnen niet iedereen werk bieden. We kunnen niet op één jaar meteen 30.000 mensen in de ambtenarij binnenloodsen. Dus we moeten jobs creëren. Een vriendelijk klimaat scheppen voor KMO’s en micro-ondernemingen. Van de Burkinabé ondernemers maken die zelf werk creëren, voor zichzelf en anderen.
Als Burkinabé meegenieten van de inkomsten van mijnbouw, zien zij geen graten in herlocatie
Onlangs is een dorp met 7000 inwoners ontruimd, wellicht voor een mijnconcessie. In heel Burkina Faso werken naar verluidt 600.000 Burkinabé als artisanale mijnbouwers. Als die hun job verliezen omdat er steeds meer buitenlandse bedrijven goudmijnen en andere overnemen, staan die op straat. Hoe wil u de belangen van grote mijnbedrijven paren met die van de bevolking?
Zéphirin Diabré: Je moet weten wat je wil. Hoeveel mensen hebben plaats geruimd voor de Chinese Drieklovendam? Onder Stalin zijn voor grootschalige projecten ook bewoners moeten verhuizen. Zoiets heeft weinig of niets met ideologie te maken. We hebben multinationals nodig en inderdaad, die zijn maar geïnteresseeerd in bepaalde sectoren. Toch ben ik van mening dat als de Burkinabé merken dat zij ook meegenieten van de inkomsten van mijnbouw, zij geen graten zien om van dorp te verhuizen.
U heeft voor Areva, het Franse bedrijf achter uraniummijnen en kerncentrales, gewerkt.
Zéphirin Diabré: Klopt. Ik heb ervaring in de sector. Veel staatsleiders kennen niets van mijnbouw en als een bedrijf dan komt aankloppen voor een concessie, laten zij zich rollen. Dat zal mij niet overkomen. Ik zie beter wat het belang kan zijn voor ons land.
U wil zelfs een kerncentrale bouwen. Vreemd, toch?
Zéphirin Diabré: Waarom? Zonne-energie heeft technische beperkingen, die u zelf goed kent. Zonne-energie is bestemd voor thuisgebruik. Het volstaat niet om een economie van de grond te laten komen. Weet u, heel wat Burkinabé hebben geen toegang tot stroom. Dat los je niet op met zonnepanelen. Saoedie-Arabië plant trouwens een achttiental kerncentrales. Die zijn niet dom hoor..
Heeft Burkina Faso de know-how om een centrale te beheren? Kijk naar wat Japan is overkomen.
Zéphirin Diabré: De ramp in Japan is geen nucleair ongeluk. Dat was de schuld van een tsunami. Hoe bent u hier geraakt? Met de wagen? Oh, met de brommer. Wel. Als er plots 20.000 ton water uit de hemel valt, dan komt u in de problemen. Daaraan kan u weinig doen. Wil dat dan zeggen dat u een slechte chauffeur bent?
Ik ben een sociaal-liberaal, inderdaad. En ik ben van mening dat we onze inkomsten moeten zoeken, elders dan bij buitenlandse overheden die zelf van geen hout pijlen weten maken. Europa en de landen die er deel van uitmaken kunnen ons toch niet de belastings- en douaneinkomsten van hun burgers blijven storten, als ze die zelf hard nodig hebben. We moeten schema’s uitdenken waardoor we niet langer aangewezen zijn op vrijgevigheid.
Als u wint, gaat u dan regeren met de oude getrouwen van Blaise Compaoré. Er wordt verteld dat u CDP zelfs ministerposten heeft beloofd.
Zéphirin Diabré: Wij hebben geen onderhandelingen gevoerd met de CDP of met wie dan ook. Wij hebben niemand postjes beloofd na de verkiezing. Wie zoiets durft beweren, is een leugenaar. De MPP kan niet door één deur met de CDP en in feite is het gewoon oude wijn in nieuwe zakken. Zij zijn in onmin geraakt omdat ze het niet eens raakten over de verdeling van de buit. Zij willen niet regeren met hun maten van weleer met wie zij samen de kas hebben geroofd en misdaden begaan. Dat maakt mijn zaak niet. Integendeel, als twee honden vechten om één been, dan loopt de eigenaar ermee heen.
Wat met de corruptie onder uw voorgangers?
Zéphirin Diabré: In ons programma staat dat wij een commissie willen oprichten dat zich over financiële misdrijven zal buigen, zoals in Senegal het geval is. Wij willen ook dat de crimes de sang vervolgd worden. Wij zijn niet bang, want ons treft geen schuld.
Non, je ne regrette rien
Favoriet Roch Kaboré viel oud-president Blaise Compaoré af, in januari 2014, minder dan een jaar voor Blaise verdreven werd door een volksopstand.
© Stefaan Anrys
Wat wil u met de mijnbouw aanvangen?
Roch Kaboré: De mijnbouwbedrijven moeten ook investeren in sociale projecten, in gezondheidszorg en het lot helpen verbeteren van onze bevolking. Ze moeten ook milieu-investeringen doen; vervuiling proberen vermijden en investeringen doen die niet alleen de huidige generatie ten goede komen, maar ook de volgende.
En hoe wil u jobs creëren?
Roch Kaboré: Iedereen moet zich ten dienste stellen van zijn land. Ik zie geen reden waarom zoiets niet naar behoren beloond zou kunnen worden. Anderzijds moet men, in de openbare sector, ook niet gelijk verwachten dat de lonen pijlsnel omhoog kunnen. We zijn met 16 miljoen Burkinabé en er zijn volgens mij een aantal prioriteiten, waaronder gezondheidszorg en de toegang tot drinkwater. Met eigen middelen en de steun van onze partners, zullen wij erin slagen om tegen 2020 alle Burkinabé toegang te geven tot drinkbaar water, tot in de verste uithoeken van het land.
Uw tegenstrever wil stroom genereren met een kerncentrale. Wat denkt u?
Roch Kaboré: Wij kiezen resoluut voor zonne-energie. Het is onze bedoeling om een fiscaal aantrekkelijk regime uit te werken voor zonne-energie zodat zelfs de afgelegen dorpen opteren voor zonnepanelen in plaats van voor fossiele brandstoffen. Zowat 85 pct van de energie in Burkina Faso moet opgewekt kunnen worden uit hernieuwbare energiebronnen. Het teveel aan elektriciteit kunnen we terug op het net steken. Zelfs in de EU installeert men volop panelen. Waarom zouden wij dat hier niet doen, waar de zon harder en vaker schijnt?
De internationale gemeenschap wilde dat de overgangsregering slechts drie maanden aan de macht zou blijven en dat we snel-snel verkiezingen zouden organiseren
U bent minder uitgesproken, gereserveerder dan Diabré.
Roch Kaboré: Ik ben niet gereserveerd. Het is echter een feit dat wanneer je een zekere verantwoordelijkheid hebt, je naar evenwichten zoekt. Niemand heeft de waarheid in pacht. Als partijleider moet je luisteren naar iedereen en je eigen zin niet opleggen aan de anderen.
Wij zijn een van de weinige partijen die heel Burkina Faso hebben doorkruist, alle departementen en gemeenten. Wij hebben de wegen genomen, die de Burkinabé elke dag nemen op zoek naar een beter leven. Ons programma kleeft op wat de man van de straat wil en nodig heeft.
Les gens se foutent du macro-économique. Ze vragen niet de hemel op aarde. Wel willen ze kunnen voorzien in hun basisbehoeften: scholen voor de kinderen, water om te drinken, elektriciteit en wegeninfrastructuur. Als we daarin niet voorzien, dan blijven de problemen aanhouden. Als het regent, geraken hun groenten niet op de markt en kan de Sofitex de katoen niet ophalen. Jarenlang werd hen voorgehouden dat er een oplossing zou komen. Niet dus.
U heeft toch ook carrière gemaakt onder Blaise Compaoré, die 27 jaar lang aan de macht was. Onderhoudt u nog relaties met de ex-president?
Roch Kaboré: Geen enkele. Sinds wij op 4 januari vertrokken zijn uit de partij, is er een einde gekomen aan onze relaties. Anderzijds vind ik niet dat iedereen moet boeten omdat hij onder Blaise heeft gediend. De president is 27 jaar aan de macht geweest, dus elk partijkopstuk vandaag is wel minister geweest onder Blaise of heeft in andere hoedanigheden onder hem gediend. Het is niet mijn gewoonte om mijn verleden te ontvluchten. J’assume ce que j’ai fait. Ik heb mijn dienst gedaan, oprecht en correct.
Waren deze verkiezingen echt nodig? Veel Burkinabé wilden Blaise weg, een beter leven, maar denken niet dat een andere partij aan de macht hun leven zal veranderen. Of zijn deze verkiezingen er gekomen onder druk van de internationale gemeenschap?
Roch Kaboré: De internationale gemeenschap wilde dat de overgangsregering slechts drie maanden aan de macht zou blijven en dat we snel-snel verkiezingen zouden organiseren. Neen, hebben we gezegd. Dat gaat niet. Geef ons tenminste een jaar. Anderzijds kan je de problemen niet oplossen tenzij via de stembus. Sinds 1991 hebben we de weg ingeslagen van de rechtsstaat. De manier waarop Burkinabé hun leiders moeten kiezen, is via de stembus.
Maar het klopt dat gedurende die 27 jaar dat Blaise Compaoré aan de macht was, die stem niet meer dan een formaliteit was. Het klopt ook dat verkiezingen nooit problemen oplossen, hier niet en elders evenmin. Een mooi kiesprogramma kan achteraf gebakken lucht blijken.
Ik ben niet rotter of corrupter omdat ik langer gediend heb onder Blaise Compaoré
Het is niet onmogelijk dat de jongeren over zes maanden opnieuw op straat staan.
Roch Kaboré: Dat kan best en hun eisen zijn terecht, maar we zijn met 16 miljoen in Burkina Faso. Zelf moeten zij ook aan de slag willen. Van vandaag op morgen alle jongeren een bureautje geven, kan niet. Dat zijn wensdromen. Jongeren moeten zich interesseren voor landbouw, kmo’s en kleine ondernemingen opstarten, bijvoorbeeld voor de verwerking van lokale producten. Daarbij kunnen wij ze de nodige ondersteuning geven.
Heel wat critici vrezen dat alles bij het oude blijft. Veel getrouwen van Blaise zitten bij de MPP. Politieke gewoonten veranderen erg langzaam, niet?
Roch Kaboré: De denkfout die u maakt, is deze. Blaise Compaoré heeft de CDP opgericht, maar dat is geen partij zoals velen denken. De CDP is een apparaat om de verkiezingen te winnen, punt aan de lijn. Alle beslissingen werden genomen door de president en zijn beperkte kring binnen de regering. De partij werd maar wakker gemaakt, aan de vooravond van een verkiezing. Er werd campagne gevoerd en daarna verdween de partij weer in de anonimiteit.
Ik liep in de kijker omdat ik de voorzitter was van het parlement, maar de gewoonten waarover u spreekt zijn eigen aan die kleine kliek rond de ex-president. Het klopt dat ik gediend hebt onder Blaise, net als Zéphirin of Ablassé en zovele anderen. Beweren echter dat ik rotter of corrupter ben omdat ik dertig jaar lang gediend heb onder Blaise, houdt geen steek. Ik heb drie huizen in Ouaga. Punt aan de lijn. Ik ken er die op vijf jaar bezittingen vergaard hebben die ik nog niet kan bijeenharken zelfs al bleef ik tot aan mijn pensioen! C’est pas la durée qui compte!
Hoe zal u als president omgaan met corruptie?
Roch Kaboré: Nultolerantie. Nultolerantie. Aan de kiezers om straks met hun eigen ogen vast te stellen of we het systeem kunnen veranderen of niet.