'Dit project gaat over vrede', vertelt Lukas Pairon. Hij is te gast in het Koninklijk Atheneum van Antwerpen, de school waar het zeven jaar geleden voor hem allemaal begon. 'We haalden vredesactivisten uit Israël en Palestina naar hier en trokken met een stel Antwerpse jongeren naar daar.'
Januari 2009. De Gazaoorlog bereikt een dieptepunt met honderden Palestijnse slachtoffers. Het conflict in het Midden-Oosten laat niemand onbewogen. De media berichten er dagelijks over en ook op de Antwerpse secundaire scholen is het conflict onderwerp van gesprek.
Derde partij
‘Ik kreeg een telefoontje van de directrice van het Koninklijk Atheneum aan de Rooseveltplaats. Of ik kon komen vertellen over mijn Joodse en Palestijnse vrienden in Israël, Gaza en de West Bank’, vertelt Lukas Pairon. Samen met islamleraar Mohammed Filali en de Joodse vredesactiviste Simone Susskind richtte hij de 3dePARTIJ op. ‘Er was behoefte aan dialoog’, legt hij uit. ‘We merkten in scholen dat veel jongeren heel zwart-wit dachten over het conflict. Ze waren kwaad op al wat Israëlisch heet, wisten niet eens dat er in Israël ook vredesbewegingen zijn. Een aantal van hen zei: wij willen naar ginder trekken om Joden te doden!” Lukas zucht: “Bon, iedereen was heel emotioneel. Dat is zeker te begrijpen, maar het lost niets op.’
Als buitenstaander, als “derde partij”, de dialoog aangaan met mensen aan beide kanten van het conflict leek Lukas Pairon een veel beter idee. ‘Het is allemaal niet zo simpel: er zijn geen “goeden” en “slechten”, het is een complex verhaal.’ Drie jaar lang ontving de 3dePARTIJ Joodse en Palestijnse vredesactivisten op Antwerpse scholen. “En op het einde van elk schooljaar mochten tien leerlingen mee naar Israël en de West Bank.” In 2012 liep het project af in Antwerpen, maar Simone Susskind zet het initiatief sinds vorig jaar verder in Brussel.
Een aantal jongeren die de reis heeft gemaakt, deelt vandaag hun ervaringen met de leerlingen van het Atheneum. Door het eenzijdige verhaal dat de media brachten over het conflict, had Manon voor de reis een erg negatief beeld van Israël. ‘Ik had medelijden met de Palestijnen en kon geen Joodse soldaten en kolonisten verdragen’, vertelt ze openhartig. ‘Maar daar besefte ik: als je haat voelt voor iemand, moet je met die mensen gaan praten om hun standpunt te begrijpen.’ Dat ondervond ook Khalid tijdens zijn verblijf bij een joods-orthodox gezin. ‘Het was eerst even schrikken, maar toen ben ik met hen in debat gegaan en zo begreep ik dat zij ook voor vrede zijn. Deze reis gaf me de bevestiging dat je genuanceerd moet leren kijken.’
Gebroken glas
‘Gaza trekt mij aan’, zegt Lukas Pairon die er al ontelbare keren is geweest. Hij heeft er naast de 3dePARTIJ ook verscheidene andere projecten lopen, waaronder Music Fund. ‘In Gaza en de West Bank hadden we meteen gezien dat de Palestijnen muziekscholen wilden openen, maar een tekort hadden aan muziekinstrumenten. Zo is Music Fund ontstaan. We schenken instrumenten en leiden herstellers op.’
‘Muziek en kunst, dat is óók Gaza. Het is een plek vol leven en creativiteit’
En deze zomer begint Lukas samen met zijn vriendin weer een nieuw initiatief. ‘Een prachtig project: Glazza, dat klinkt als glas en dat klinkt als Gaza’, lacht hij. ‘Als je denkt aan Gaza, denk je aan oorlog, aan bombardementen, aan gebroken glas. Mijn vriendin gaat dat glas smelten om samen met Palestijnse kunstenaars glaskunst te maken’, vertelt Lukas enthousiast. ‘Muziek en kunst, dat is óók Gaza. Het is een plek vol leven en creativiteit’, mijmert hij. Blik op oneindig: fysiek hier, mentaal in Gaza.
Hamasregime
Zijn cultuurprojecten zoals Music Fund en Glazza belangrijk in een conflictzone als Gaza? ‘Je hoort me niet zeggen dat kunst en muziek prioritair zijn, maar het is wel heel belangrijk’, benadrukt Lukas. ‘Het is een vorm van revolte tegenover de bezetter. Meer zelfs, het is een vorm van niet-accepteren dat het leven alleen maar bepaald wordt door veiligheid, een dak boven je hoofd, voeding. Als mens heb je meer nodig dan survival alleen. Een mens moet zich kunnen verrijken, zich bezig houden met dingen die nergens voor nodig zijn’, lacht hij.
‘Zo maken enorm veel kunstenaars in Gaza heel knappe dingen’, gaat Lukas verder. ‘Maar als hun kunst niet politiek geïnspireerd is, kunnen ze er praktisch nergens mee terecht. En muziek maken, mag al helemaal niet.’
Hoe komt dat? ‘Het Hamasregime beschouwt esthetische kunst en muziek als haram (verboden voor moslims, red.). Dat staat nergens in de Koran, het zijn interpretaties van bepaalde extremistische strekkingen binnen de islam’, verduidelijkt Lukas. Het regime legt niet alleen de creativiteit van de Palestijnen aan banden. ‘Voor meisjes en vrouwen zijn er ook een heleboel beperkingen’, zucht hij. ‘Ze worden lastiggevallen op straat door een soort van religieuze politie die checkt of ze wel deftig aangekleed zijn. Koppels moeten bewijzen dat ze verloofd zijn, en meer van die verschrikkelijke onzin. Ik zou het niet willen meemaken.’
Lukas kijkt peinzend voor zich uit. ‘Maar ik weet dat alles heel snel kan veranderen in Palestina. Ik kom ook veel op de West Bank en dat kan je gewoon niet vergelijken.’ Hij glimlacht: ‘Het is hetzelfde volk met dezelfde godsdienst, maar het leven is daar compleet anders: met een grote openheid voor iedereen.’
Positief fatalisme
Hoe gaan de Palestijnen vandaag om met de bezetting? Woedt het conflict nog zo hevig als bij de start van de 3dePARTIJ in 2009? ‘Er is absoluut nog het gevoel in een grote openluchtgevangenis te zitten’, vertelt Lukas. ‘En toch leven de mensen er net zoals iedereen in de wereld.’
‘Er is absoluut nog het gevoel in een grote openluchtgevangenis te zitten’
‘De vorige Gazaoorlog was in de zomer van 2014: weer verschrikkelijk, weer zoveel doden.’ Hij kijkt bedrukt. ‘Maar er was toen wel die hoop bij de Palestijnen in Gaza dat er wat verbetering zou komen in hun leven, dat de grenzen wat meer zouden opengaan.’ Lukas schudt zijn hoofd. ‘Daar is allemaal niks van in huis gekomen, integendeel: de situatie was enorm verergerd. Toen ik er een jaar geleden was, heb ik een vorm van depressie gevoeld die ik er nooit eerder had ervaren’, herinnert hij zich.
‘Maar nu, amper één jaar later, zie ik Gaza weer opleven’, vertelt Lukas. ‘Dat fenomeen leeft daar heel sterk: een soort van positief fatalisme. Je leeft met wat je hebt. Toen ik er twee weken geleden was, zeiden mensen me: kijk, het ziet er niet goed uit en we maken in ons leven geen verbetering meer mee. We kunnen dus alleen nog maar proberen er het beste van te maken.’
‘Dat soort fatalisme maakt energie vrij die je kwijtspeelt als je focust op alles wat niét gaat’, legt Lukas uit. ‘Ongelooflijk hoe zij dat voor mekaar krijgen. Ik leer zo ontzettend veel van Gaza.’ Zijn ogen blinken.
Vijand als vriend
Ook de Brusselse leerlingen die vorig jaar de reis naar het Midden-Oosten maakten, hebben veel opgestoken van de mensen die ze er leerden kennen. Anna, Hakan, Margot en Alessia waren diep onder de indruk van hoe positief de Palestijnen in het leven staan, ondanks zestig jaar miserie. Enkele plaatselijke jongeren leerden hen een belangrijke levensles: omhels je vijand, dan wordt hij je vriend.
Wie meer wil weten over de projecten van Lukas Pairon, kan terecht op de website van Music Fund en Glazza.
© 2016 – C.H.I.P.S. StampMedia – Finne Anthonissen