Al vijfentwintig jaar staat het klimaatprobleem op de agenda en worden er ingewikkelde berekeningen gemaakt over de broeikasgasemissies. En hoe meer erover vergaderd wordt, hoe meer de emissies pieken, zo lijkt het. Volgens de Canadese publiciste Naomi Klein heeft de klimaatproblematiek veel meer te maken met het kapitalisme dan met CO2. 'Klimaatverandering verandert alles,' betoogt ze in haar nieuwste boek. Gisteren was Naomi Klein te gast in het overvolle Tuschinski Theater in Amsterdam, vanavond spreekt ze in een volgeboekte KVS in Brussel, op uitnodiging van 11.11.11.
© Alma Dewalsche
Het klimaatprobleem is gewoon het topje van de ijsberg dat ons confronteert met de ongemakkelijke waarheid dat onze relatie met de natuur grondig is verstoord. Eeuwen hebben we geloofd dat we de natuur ongestraft konden leeg plunderen. Nu dient ze ons van antwoord op een manier die alle aspecten van de samenleving doordringt.
Slechte timing
Waarom hebben we jarenlang verstomd toegekeken, zonder de nodige maatregelen te nemen en zonder in te gaan op de manifeste alarmerende gegevens van de wetenschap? Omwille van de complexiteit van de dingen, omdat de mens egoïstisch is of korte termijn denker misschien. Dat is allemaal zo. Maar de tragedie van het klimaatprobleem is volgens Naomi Klein toch vooral gelegen in het feit dat het probleem op de agenda gekomen is op het moment dat de Berlijnse Muur viel, Fukuyama het einde van de geschiedenis voorspelde, het neoliberalisme over de wereld gestuwd werd en Margaret Tatcher verkondigde dat er geen alternatief was.
‘Die samenloop van omstandigheden heeft ervoor gezorgd dat de politieke leiders al hun instrumenten om iets te doen aan het klimaatprobleem – regulering, sturing vanuit de overheid- uit handen gaven aan de markt. En niet alleen dat, het deed ook de Amerikaanse droom exploderen. Het werd het referentiepunt voor de hele wereld. En alles wat werd aangedragen als “oplossing” voor het klimaatprobleem- zoals marktmechanismen om de emissies zogezegd in te dijken en te verkopen-, maakte het probleem nog erger. Het totale gebrek aan enig verband tussen de Wereldhandelsorganisatie en het klimaatprobleem toont aan hoe groot die blinde vlek is’, zegt Naomi Klein in een interview aan MO* dat volgende week verschijnt.
Voorbij het kapitalisme
Wat ons nu te doen staat, aldus Klein, is niet alleen afstand nemen van het neoliberalisme, maar ook van het kapitalisme. ‘Als we nog enige kans willen maken om de opwarming te beperken tot 2°C, moeten we de globale emissies per jaar 8 tot 10 procent reduceren. Dat is onmogelijk in een groeimodel.’
Niet zozeer een klimaatakkoord als wel een tegenbeweging die bestaat uit een breed en krachtig netwerk van organisaties kan een uitweg bieden.
Niet zozeer een klimaatakkoord als wel een tegenbeweging die bestaat uit een breed en krachtig netwerk van organisaties kan een uitweg bieden.
Zo’n beweging moet gebaseerd zijn op een nieuw waardenpatroon, op regenereren in plaats van een economie van plundering en op wederkerigheid in plaats van concurrentie.
We moeten die beweging niet uitvinden. Over heel de wereld groeien er alternatieven. Het komt erop aan die te verbinden, te versterken en op te schalen, zodat ze een reëel alternatief kunnen zijn voor het dominante model.
Verandering hangt in de lucht
De overweldigende klimaatmanifestatie in New York in september was voor Naomi Klein een teken van een kentering. Maar ook de basisbewegingen die wereldwijd verzet bieden tegen verdere ontginningen van Natuurlijke Rijkdommen. En ook Podemos, gegroeid uit de Indignados in Spanje is dat, en ook mensen als Thomas Picketty die opnieuw de vinger leggen op de wonde van de ongelijkheid.
Rennen als een buffel
Naomi Klein is een monument van de andersglobalisten. De term die dateert van rond de eeuwwende, klinkt intussen oubollig- maar dat is Klein zeker niet. Vandaag staat ze op de barricade voor een probleem dat veel omvattender is dan de vrijemarktideologie maar er alles mee te maken heeft. ‘Het systeem staat op voet van oorlog met de natuur. De wetten van de natuur kunnen we niet veranderen, ons economisch model kunnen we wel veranderen. Waren we een decennium vroeger begonnen met het nemen van diepgaande maatregelen, dan hadden we nog geleidelijker aan een ommekeer kunnen werken. Vandaag volstaan kleine stapjes niet meer. We moeten “rennen als een buffel” zoals een spreekwoord van de Amerikaanse indianen zegt.
‘Met dit boek, waarbij binnenkort ook een film zal gelanceerd worden, willen we niet meer of niet minder zijn dan een deel van het grote veranderingsproces waar we allemaal moeten bij betrokken worden. Dit is geen opdracht die we kunnen “outsourcen”, dit is iets wat we allemaal zelf moeten doen, maar wel samen.’
Woensdag 26 november spreekt Naomi Klein in Brussel op uitnodiging van 11 11 11. Toegangskaartjes zijn helaas niet meer ter beschikking, maar je kan deze avond via livestreaming volgen (vanaf 20u).
Naomi Klein (Canada, 1970) werd wereldwijd beroemd met No Logo (2001). In 2009 verscheen De Shockdoctrine. In september dit jaar is No Time uitgekomen bij Uitgeverij De Geus (ISBN 9789044533767 - 605 blz)