23.000 migratiedoden? 'Te weinig legale manieren om naar Europa te komen'

‘De cijfers schetsen een schrijnend beeld,’ reageert Daphné Dumery, federaal kamerlid van N-VA. ‘Hoe groot het probleem eigenlijk is, werd nooit opgelijst. Dat is misschien wel eens goed voor de bewustwording. In de Vlaamse media wordt heel weinig aandacht aan dit probleem besteed. Daardoor heb je ook geen maatschappelijk draagvlak om de juiste beslissingen te nemen.’

‘Ik schrok van het feit dat er geen enkele instantie het aantal slachtoffers registreert,’ zegt Freya Piryns, Senator voor Groen. ‘Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat dat bewust is. Men weet dit soort dingen liever niet. Dit is nochtans iets waar we onze ogen niet voor mogen sluiten.’

Volgens de Michele Ceacone, woordvoerder van Europees Commissaris voor Binnenlandse Zaken Cecilia Malmström, zijn de cijfers van The Migrants Files niet nieuw. ‘Integendeel, ze liggen in de lijn van de schattingen die de Europese Commissie altijd gehanteerd heeft bij het verwijzen naar het aantal tragische slachtoffers. Dit is een schrikbarende bevestiging van de grootte van het probleem.’

Ondanks herhaald aandringen kregen we geen reactie van Staatssecretaris Maggie De Block, nochtans verantwoordelijk in België voor migratie.

Concrete maatregelen na Lampedusa

Na de ramp bij Lampedusa nam de Europese Commissie verschillende concrete maatregelen om dergelijke gebeurtenissen in de toekomst te voorkomen, zegt Ceacone. Hij wijst onder meer op de vorderingen op vlak van de verhoogde aanwezigheid van het EU agentschap voor de beveiliging van buitengrenzen Frontex in de Midellandse Zee.

‘Er is nu een akkoord dat nationale inspanningen op vlak van grensbewaking volledig moeten gecoördineerd worden met de acties van Frontex en samen een Europees Patrouillenetwerk zouden moeten vormen met als doel om de levens te redden van migranten die op zee in nood verkeren.’ Ceacone wil ook benadrukken dat bij door Frontex gecoördineerde acties in 2011 23.000 levens gered werden.

Eind vorig jaar trad het Europees grensbewakingssysteem Eurosur in werking. Het zou een instrument moeten zijn om migrantenlevens te redden en criminaliteit aan de EU-grenzen te voorkomen. ‘Er moet nauw op toegezien worden dat Eurosur en andere bewakingstechnologie aan de grenzen van de EU ingezet worden om levens te redden,’ benadrukt Ana Fontal van ECRE, The European Council on Refugees and Exiles.

‘De systemen mogen niet verhinderen dat mensen, die vervolging en conflict ontvluchten, toegang krijgen tot internationale bescherming in de EU. Bovendien is het belangrijk om ervoor te zorgen dat commerciële boten gestimuleerd worden om proactief te zijn wat betreft het redden van levens van migranten. Uit een recent rapport van het Fundamental Rights Agency blijkt dat vissers die assistentie verlenen aan mensen in nood vaak door de autoriteiten gevraagd worden om te wachten tot de hulp van de autoriteiten aankomt. Dit resulteert in een financieel verlies omdat de vissers niet kunnen doorwerken. Bovendien zijn veel vissers bang voor vervolging als ze migranten meenemen aan land zonder nadrukkelijke toestemming van de autoriteiten. Sommige landen zien dit als medeplichtigheid aan illegale migratie.’

Oorsprong van migratie

Ook Dumery vindt dat Frontex en Eurosur nauwlettend in de gaten moeten gehouden worden. ‘Ze moeten niet enkel aanwezig zijn en controles uitvoeren. Als ze een boot met vluchtelingen opmerken, moeten ze het nodige doen. De Conventie van Genève en de mensenrechten moeten gerespecteerd worden. Maar ik ben van N-VA, dus het zal je niet verbazen dat ik wel geloof in die grensbewaking. Als hier meer op ingezet wordt, zal dat op een gegeven moment een ontradend effect hebben. Het aantal pogingen zal verkleinen. Een schrijnend gevolg is dat de migratieroutes verschuiven naar gevaarlijkere routes. Toch ben ik niet van mening dat we daarom onze grenzen moeten openstellen en zeggen: kom maar langs de Middellandse Zee.’

‘Mensen vertrekken ook niet zomaar. Ik denk dus dat we het probleem ook ter plaatse moeten aanpakken.’

‘Mensen vertrekken ook niet zomaar,’ vervolgt Dumery. ‘Ze vertrekken omdat ze niet anders kunnen. Ik denk dus dat we het probleem ook ter plaatse moeten aanpakken. Het geld van onze ontwikkelingssamenwerking mag bijvoorbeeld niet gaan naar instituties, maar moet gaan naar de redenen waarom deze mensen vluchten.’

Voor Piryns is het aanpakken van de oorsprong van migratie het belangrijkste en het eerste waar aan moet gewerkt worden. ‘Dat mogen we nooit vergeten, maar dat zal niet van vandaag op morgen lukken, dus moeten we op een ander migratiebeleid inzetten. Om te beginnen moet je zorgen dat er veilige manieren zijn om vanuit Noord-Afrika of andere delen van Afrika Europa binnen te geraken. Ik denk bijvoorbeeld aan hervestiging of dat je asiel zou moeten kunnen aanvragen in ambassades van Europese landen.’

Niet genoeg legale manieren

‘Er zijn niet genoeg legale manieren voor vluchtelingen om naar Europa te komen,’ is ook Fontal van mening. ‘Voor velen is de enige kans om hier te geraken via smokkelaars. De EU-lidstaten hebben meer dan twaalf jaar gewerkt aan de ontwikkeling van een gemeenschappelijk Europees asielbeleid. Als voorkomen wordt dat vluchtelingen toegang krijgen tot het systeem dat ontwikkeld werd om hen te beschermen, verliest het hele systeem zijn betekenis.’

Er is nog veel werk aan de winkel, aldus Ceacone: ‘Voornamelijk wat betreft het voorkomen dat mensen die internationale bescherming nodig hebben, via smokkelaars hun leven wagen om de Europese kusten te bereiken. Hervestiging speelt een sleutelrol in het vergroten van onze inspanningen om de meest kwetsbare mensen die momenteel in vluchtelingenkampen verblijven veilig naar de EU te brengen.

In 2012 vonden 4500 personen via hervestiging hun weg naar 11 lidstaten. Er zijn 17 landen die meer kunnen doen om ervoor te zorgen dat zij die bescherming nodig hebben veilig in Europa geraken. De Commissie kan landen niet dwingen om dit te doen, maar alle EU landen zouden hun inspanningen moeten vergroten. We zijn bereid geld vrij te maken om bijkomende inspanningen te ondersteunen.’ Concreet gaat het om een bedrag van 6000 euro per vluchteling.

‘De Commissie is ook bereid om de mogelijkheden te bekijken voor beschermde toegang tot de EU, waardoor een asielprocedure van buiten de EU zou kunnen opgestart worden.’ Samenwerking met niet-EU-landen gaat hand in hand met nieuwe mogelijkheden voor legale vormen van migratie, aldus Ceacone. ‘We moeten nieuwe gesprekken opstarten over migratie, mobiliteit en veiligheid met landen aan het Zuiden van de Midellandse Zee. Verder bouwend op eerdere succesvolle samenwerking met Marokko en Tunesië, moeten we vooral met Egypte, Algerije en Libanon in dialoog gaan.’

Hervestiging en ontheemdenstatuut

België kan nog veel meer investeren in hervestiging dan het nu doet, zegt Piryns. ‘Maggie De Block zegt dat we dit doen, maar het gaat om zodanig kleine aantallen dat het verwaarloosbaar is. Ook op Europees vlak zou België nog veel meer aan de kar moeten trekken. Daar zijn al kleine stapjes toe gezet, bijvoorbeeld tijdens het voorzitterschap, maar de laatste jaren weer veel minder.’

Ook Dumery zegt wel heil te zien in hervestiging, maar verwijst ook naar de mogelijkheden van het ontheemdenstatuut: ‘Voor het opvangen van de grote aantallen moeten we Europees samenwerken. België kan dit niet alleen. Bovendien is er hier ook geen maatschappelijk draagvlak voor. Mensen zijn heel negatief tegenover migratie en beleidsmakers houden hier rekening mee. Echte vluchtelingen moeten hier opvang krijgen, liefst zo snel mogelijk en met een rechtvaardige procedure. Toch is dit punt bij sommige mensen in onze samenleving niet bespreekbaar. We hebben dus nog veel werk aan sensibilisering in ons eigen land. Migratie moet terug een positief verhaal worden. Mensen die uit een oorlogsgebied komen, moeten we opvangen. Als de oorlogssituatie gedaan is, moeten ze terug naar huis kunnen. Dat zijn de ontheemdenstatuten. Die hebben we voorlopig enkel ingezet tijdens de Kosovo-oorlog.’