3,4 miljoen mensen ontheemd door Wereldbankprojecten

De ICIJ-onthullingen vallen niet toevallig samen met de Wereldbanktop in Washigton. © Belga / Saul Loeb

Wat is het nieuws?

1 Het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) becijferde op basis van Wereldbank-documenten dat sinds 2004 naar schatting 3,4 miljoen mensen wereldwijd fysiek of economisch “ontheemd” zijn ten gevolge van 972 projecten gefinancierd door de Wereldbank.

De slachtoffers van wat de Wereldbank ‘onvrijwillige hervestiging’ noemt, moesten gedwongen hun huis verlaten, hun land werd afgenomen of hun levensonderhoud werd aangetast. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk nog hoger, aangezien de bank het aantal mensen getroffen door haar projecten niet altijd telt en soms onderschat.

Twee landen springen boven al de rest uit: in Viëtnam zijn het voorbije decennium naar schatting liefst 1,25 miljoen personen hun woning, land of een deel van hun inkomen kwijtgeraakt door Wereldbankprojecten; in China ging het om ruim een miljoen betrokkenen. Op de derde plaats volgt India, met bijna 390.000 zogenaamde project affected people.

2 Op basis van reportagewerk in veertien landen, rapporten van het interne Inspectiepanel van de Wereldbank en interviews met (ex-)Wereldbankfunctionarissen, besluit ICIJ dat de Wereldbank in het voorbije decennium regelmatig haar eigen regels niet heeft nageleefd.

Al meer dan drie decennia werkt de Wereldbank met een set waarborgen (safeguards) bij de financiering van projecten: Het gaat om interne controlemechanismen die schadelijke gevolgen voor mens en milieu moeten identificeren. Bijvoorbeeld: regeringen die geld lenen bij de Wereldbank mogen burgers niet zomaar uit hun huis zetten zonder waarschuwing vooraf. Families die uit hun huis worden gezet om plaats te maken voor dammen, energiecentrales of andere grote projecten, moeten hervestigd worden en hun levensonderhoud moet worden hersteld. De Wereldbank verbindt er zich naar eigen zeggen toe ‘geen schade te berokkenen’ aan mens of milieu.

Uit het ICIJ-onderzoek blijkt echter dat de Wereldbank het vaak nalaat om projecten van tevoren grondig te beoordelen opdat gemeenschappen beschermd zijn, en ze weet vaak niet wat met de mensen gebeurt nadat ze uit hun huis zijn gejaagd.

Wat is het belang voor België?

Ons land wordt weliswaar niet rechtstreeks getroffen door grote projecten die de Wereldbank financiert, er vloeit wel heel wat belastinggeld naar toe, en op bestuursniveau heeft België bij de instelling een flinke vinger in de pap.

België is een belangrijke aandeelhouder van de Wereldbank. Ons land bezit 1,62 procent van de aandelen van de bank. Doorheen de jaren heeft België ook aan verschillende kapitaalsverhogingen deelgenomen. De totale bijdrage die intussen effectief door België is uitbetaald, bedraagt ruim 240 miljoen dollar.

Daarnaast levert België ook belangrijke financiële bijdragen aan de International Development Association (IDA), binnen de Wereldbankgroep de financieringspoot voor arme landen. In de periode 2008-2016 heeft België in totaal 1,178 miljard euro aan de IDA overgemaakt. Dat zegt minister van Financiën Johan Van Overtveldt in een interview met MO*.

Tegenover die financiële steun staat ook invloed. Binnen de bestuursraad van de Wereldbank is België voorzitter van een eigen kiesgroep van tien landen. Met Frans Godts levert België een van de 25 bestuurders (‘executive directors’) van de Wereldbank.

Waarom nu?

Deze week vindt in Washington de Lentevergadering van de Wereldbank plaats, een van de twee belangrijkste Wereldbank-toppen per jaar. Ook minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo en minister van Financiën Johan Van Overtveldt nemen daar aan deel.

Binnen de Wereldbank woedt momenteel bovendien een discussie over de herziening van de safeguards. Sommige landen willen strengere beschermingsmechanismen, andere net minder strikte regels.