De steenrijke Belgische families Wittouck en Ullens de Schooten beheren hun kapitaal via de Artal-groep. Die heeft onder meer een belangrijke participatie in de bekende dieetspecialist Weight Watchers. De groep runt maar liefst elf bedrijven in het Groothertogdom en sloot er op anderhalf jaar tijd zes confidentiële belastingafspraken met de overheid. Dat blijkt uit gelekte rulings die ICIJ kon inkijken.
De families Wittouck en Ullens de Schooten behoren tot de rijkste families van België. Guy Ullens (°1935) is de zoon van Marie Thérèse Wittouck, de erfgename van de vroegere Tiense Suiker. Hij verkocht de klontjesfabriek in 1989 aan het Duitse Südzucker voor bijna 1 miljard euro. Tien jaar later investeerden de families hun kapitaal in het afslankingsbedrijf WeightWatchers.
Guy Ullens en zijn echtgenote
© Belga
In 1999 kocht Artal Luxembourg SA – een indirecte dochter van Artal Group SA –WeightWatchers van Heinz voor 735 miljoen dollar. Het legde 224 miljoen dollar op tafel en financierde de rest van de aankoop met schulden. In 2012 noemde het Amerikaanse zakenmagazine Forbes dit de ‘private equity-deal van de eeuw’ (de term private equity verwijst naar investeringen in bedrijven buiten de aandelenbeurs om).
‘De 224 miljoen dollar die in 1999 in WeightWatchers geïnvesteerd werd, is nu 5,2 miljard dollar waard’, klonk het een paar jaar geleden in Forbes. Sindsdien is de beurswaarde van WeightWatchers wel flink gezakt en heeft de Artal-groep aanzienlijk geld verloren.
Doorgaans discreet
‘Artal is een familiale groep, een privé-aangelegenheid’, meldde baron Guy Ullens in 1997 per brief aan Trends, toen het blad de Aziatische belangen van de holding onder de loep nam. Pour vivre heureux, vivons cachés lijkt wel het motto van de betrokken familie.
Een van de weinige momenten waarop de familie Ullens de Schooten de pers te woord stond, was toen Guy Ullens in Beijing het Ullens Center for Contemporary Art opende. Dat heeft een van de grootste collecties hedendaagse Chinese kunst ter wereld in zijn bezit.
Voor de Franse televisiezender TF1 gaf Guy Ullens een inblik in zijn leven als miljardair. Bedoeling was om de Fondation Mimi een steuntje in de rug te geven, de privéstichting die Ullens’ echtgenote had opgezet om kankerpatiënten te helpen. In de TF1-reportage leerden we dat Ullens in het Zuiden van Frankrijk een jacht van 55 meter heeft, in het Zwitserse Verbier een riante villa met antiek en binnenzwembad bezit en zijn privéjet als taxi gebruikt. Ook in september vorig jaar verbrak zijn echtgenote de stilte om te praten over haar nieuwe modehuis.
Marktwaarde: 1,6 miljard dollar
Volgens de [meest recente](http://(http://www.nasdaq.com/quotes/institutional-portfolio/artal-group-sa-47254) beursinformatie van Nasdaq heeft de Artal-groep een marktwaarde van 1,6 miljard dollar en beheert ze aandelen in 48 verschillende bedrijven. De bekendste participatie is die in Weight Watchers, een bedrijf met 25.000 werknemers dat wereldwijd een netwerk van 1,3 miljoen deelnemers heeft opgebouwd. WeightWatchers is bijna voor de helft in handen van Artal.
‘Artal heeft controle over ons en kan beslissen over de aanstelling en verwijdering van onze directeurs’, klinkt het in het Jaarverslag 2013 van Weight Watchers. ‘Het legt onze bedrijfs- en managementbeleid vast, waaronder potentiële fusies en aankopen, de uitbetaling van dividenden, de verkoop van assets, de wijziging van onze statuten (…) en andere belangrijke zakentransacties.’
Elf bedrijven
Op anderhalf jaar tijd – tussen 3 december 2008 en 9 juni 2010 – sloot de Artal-groep liefst zes confidentiële belastingafspraken met de Luxemburgse belastingadministratie. Ze werden allemaal mee voorbereid door PricewaterhouseCoopers Luxembourg en goedgekeurd door Marius Kohl, in die tijd diensthoofd van het Bureau d’Impositions Sociétés 6.
In de voorafgaande beslissingen (rulings) is sprake van elf Luxemburgse bedrijven binnen de Artal-groep: Artal Group SA, Artal Holdings SP ZO.O, Artal International Management SA, Artal International SCA, Artal Luxembourg SA, Artal Participations & Management SA, Filvest SCA, Finvus SCA, Lobelia SàrL, Rouge Tomate Group SA en Westend SA.
Opmerkelijk: ze zijn allemaal gevestigd op het zelfde adres: 10-12 Avenue Pasteur in Luxemburg, een rijhuis met vier verdiepingen.
MO* bezocht het gebouw in september 2014. Op de bovenste verdieping hangen bordjes met ‘te huur’. Bovenop het dak staan schotelantennes. Aan de voorgevel hangt een klein bordje met het logo van Artal, dat op de derde verdieping kantoor houdt. De namen van de elf bedrijven staan allemaal vermeld op één brievenbus in de inkomhal.
Interne verhoudingen
In de samenstelling van de Raden van Bestuur en de dagelijkse leiding van de elf betrokken bedrijven, valt op dat dezelfde namen vaak terugkeren. Anne Goffard bijvoorbeeld bekleedt twaalf functies in zeven bedrijven, Bernard Darimont zeven functies in vier bedrijven. MO* contacteerde een van de Belgische bestuurders van Artal Group SA en Westend, maar kreeg geen reactie op onze vragenlijst.
Informatie uit een document van de Amerikaanse Securities & Exchange Commission schept wat duidelijkheid in de interne verhoudingen: Artal Holdings is een dochter van Artal Luxembourg S.A., dat een dochter is van Artal International SCA. Dat bedrijf wordt gemamanged door Artal International Management, op zijn beurt een dochter van Artal Group SA. Die is dan weer in handen van Westend SA, dat een dochter is van een bedrijf in Nederland.
Eén verdieping van een rijtjeshuis
In Luxemburg is het wettelijk gezien géén probleem dat elf bedrijven op één verdieping van een rijtjeshuis gevestigd zijn.
Wat is het verschil tussen een postbusfirma en een reëel bedrijf? In een interview met De Tijd somde Véronique Tai, de topvrouw van de Belgische rulingscommissie, vorig jaar de minimumvereisten op waaraan een Belgisch bedrijf qua substantie moet voldoen: ‘Het bedrijf moet bijvoorbeeld een bankrekening hebben in ons land. Ook de boekhouding moet hier gebeuren. Minstens één personeelslid moet hier werken en daarvoor de nodige vakkennis hebben, dus geen stroman. En de beslissingsorganen moeten hier ook echt bijeenkomen, fysiek, niet via conferencecall. We eisen daarom dat de raad van bestuur minstens voor de helft bevolkt wordt door mensen die hier wonen.’
Volgens een goedgeïnformeerde belastingadviseur waar MO* mee sprak, bestaat er in het Groothertogdom geen wetgeving over “substantie”. Wel van belang is een omzendbrief uit 2011, opgesteld door de directeur van de Luxemburgste inkomstenbelasting. Die formuleert minimumvereisten voor bedrijven die de financieringsactiviteiten van een groep waarnemen. De criteria zijn grosso modo dezelfde als in België. Eén belangrijk verschil is wel dat het gekwalificeerd personeel dat transacties uitvoert niet eens op de payroll van het bedrijf zelf moet staan.
Besluit: in Luxemburg is het wettelijk gezien géén probleem dat elf bedrijven op één verdieping van een rijtjeshuis gevestigd zijn, ook al lijkt er op het eerste zicht niet zo veel ruimte voor veel personeel. Zolang maar aan de Luxemburgse vereisten voldaan is. In een van de rulings staat bijvoorbeeld dat de centrale administratie van Finvus en Filvest zou gebeuren in Luxemburg gezien de vergaderingen van de aandeelhouders en de bestuurders regelmatig in Luxemburg zouden plaatsvinden, de belangrijkste managementsbeslissingen effectief daar genomen zouden worden en de boekhouding en archieven in het Groothertogdom bewaard zouden worden. Daarmee zijn voor Luxemburg de nodige criteria vervuld. Niets aan de hand dus.
Wanneer hetzelfde bedrijf adviseert en controleert…
Een opmerkelijk detail is dat PricewaterhouseCoopers bij acht van de elf Luxemburgse bedrijven vermeld staat als controleur van de jaarrekening. En dat terwijl PwC zelf ook adviseur was van de rulings met de Luxemburgse belastingoverheid. Zijn die twee functies wel compatibel?
Vooralsnog wel. In april 2014 wijzigden het Europees parlement en de Europese Raad echter de richtlijn rond de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen. Gevolg? Vanaf 2016 mag het bedrijf dat de jaarrekeningen controleert niet langer fiscaal advies geven aan de geauditeerde klant, en andersom. Ook op dat vlak is er dus niets aan de hand.
Notoire belastingparadijzen
De zes rulings onthullen niet enkel een spinnenweb van minstens 11 Luxemburgse holdings binnen de Artal-groep, ze leggen ook linken bloot naar bedrijven in notoire belastingparadijzen, zoals Bermuda, Hongkong, Gribraltar en de Britse Maagdeneilanden.
In één ruling krijgt Artal bijvoorbeeld de toestemming van de Luxemburgse fiscus om onder de paraplu van Artal Luxembourg nog holdings te plaatsen in Hongkong en Gibraltar, en die leiden dan ook nog eens naar vijf andere holdings op de Britse Maagdeneilanden.
Nog een voorbeeld: één paragraaf in de rulings vermeldt dat ‘twee firma’s op de Britse Maagdeneilanden, Artal Treasury en Artal Invest, vanuit de Zwitserse bijkantoren van de Luxemburgse holdings, Artal international en Artal Luxembourg, worden overgeplaatst naar een nieuw firma in Gibraltar, dat ook nog eens de aandelen zal krijgen van twee firma’s in Bermuda’.
Zo’n constructies ontwarren moet geen evidentie zijn voor een buitenlandse belastinginspecteur die zich voor Artal zou interesseren.
Blauw is niet rood
Tussen een aantal van al de betrokken spelers uit de Artal-groep werden – zo blijkt uit de rulings – “hybride leningen” afgesloten. Die profiteren van mismatchen tussen belastingystemen in verschillende landen. Multinationals laten de leningen tussen hun bedrijven anders definiëren door de belastingdiensten in de verschillende landen, om in elk land de meeste gunstige interpretatie te krijgen en zo een pak minder belastingen te betalen.
Hybride leningen profiteren van mismatchen tussen belastingsystemen in verschillende landen.
‘Hybride leningen gebruiken, vind ik zeer agressief’, stelt een Belgische fiscale topexpert. ‘Dat is ervoor zorgen dat je aan de ene kant van het uiteinde, in land A, rood wordt bekeken, en aan de andere kant van het uiteinde, in land B, in dit geval: Luxemburg, blauw wordt bekeken. Dat komt omdat Luxemburg zijn invulling van wat een intrest of een dividend is, heeft veranderd. Zodat de bedrijven alleen in Luxemburg nog een beetje belasting betalen. Dat soort leningen wordt nu hard aangepakt door de Oeso en terecht ook.’
‘Het BEPS-project van de OESO (Base Erosion and Profit Shifting, nvdr) zegt expliciet dat het de kwalificatie van het ene land is die gevolgd moet worden in het andere land. Dus als België zegt: het is een aftrekbare intrest, dan moet Luxemburg het ook als intrest beschouwen, en dus belasten.’
‘Wij geven geen interviews aan journalisten’
Hoeveel belastingvoordeel de zes rulings uiteindelijk voor de Artal-groep hebben opgeleverd, kon MO* onmogelijk becijferen. Daarom gingen we op 11 september – onaangekondigd – langs op de Avenue Pasteur 10-12, waar de elf betrokken bedrijven gevestigd zijn.
‘Wij geven géén interviews aan journalisten’, antwoordde Anne Goffard vanuit de deuropening op de derde verdieping van het gebouw. ‘En zeker niet zonder rendez-vous.’ Ze vroeg MO* om onze vragen per brief door te sturen.
Een maand later vroeg MO* in een aangetekende brief aan mevrouw Goffard onder meer hoeveel belastingen de Artal-groep kon besparen dankzij de afspraken met de Luxemburgse belastingadministratie. Op die brief is nooit een antwoord gekomen. Ook andere pogingen van ICIJ België om Artal om een reactie te vragen, bleven onbeantwoord.
Bronnen: GoPress, www.nasdaq.com, informatie verkregen via het Luxemburgse bedrijfsregister, interview met een topexpert fiscaliteit, aangetekende brief aan Anne Goffard dd. 10 oktober 2014, bezoek aan Luxemburg op 11 september 2014, Weight Watchers Jaarverslag 2013, www.sec.gov.