Documentenlek onthult Luxemburgse belastingdeals van Belgische bedrijven

© Tim Meko (Shutterstock)

Belgische topbedrijven en de rijkste families van ons land kregen in Luxemburg groen licht voor verregaande belastingconstructies: complexe schema’s met postbusbedrijven en zijsprongetjes naar notoire belastingparadijzen zoals Gibraltar en de Britse Maagdeneilanden. De Luxemburgse overheid keurde die constructies in karrenvrachten goed, waardoor België en de rest van de wereld miljarden euro’s aan belastingen uit hun handen zagen glippen.

Dat gebeurde allemaal achter gesloten deuren, via vertrouwelijke ‘rulings’ of individuele belastingakkoorden met de Luxemburgse autoriteiten.

De buitenwereld kon dus niet weten wat er aan de hand was. Maar een massaal datalek, dat het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) maandenlang onderzocht onder de titel Luxembourg Leaks, legt de praktijken van Luxemburg nu bloot. Het lek omvat 548 gelekte belastingsakkoorden, in totaal 28.000 pagina’s. Over een aantal van die rulings werd in 2012 voor het eerst bericht door journalist Edouard Perrin van France 2 maar het overgrote deel is nooit eeder publiek gemaakt.

Meer dan 80 journalisten in 26 landen hebben aan het onderzoek meegewerkt. Eerder had ICIJ met zijn Offshore Leaks-project al de rol van belastingparadijzen onder de loep genomen.

26 van de rijkste families en grootste bedrijven

De gelekte informatie gaat over belastingdeals die het grote advieskantoor PricewaterhouseCoopers (PwC) in het Groothertogdom regelde voor zijn vermogende klanten tussen 2008 en 2010. Drie Belgische onderzoeksjournalisten die lid zijn van ICIJ onderzochten de honderden documenten die gaan over Belgen en Belgische bedrijven. Het gaat om Lars Bové (De Tijd), Xavier Counasse (Le Soir) en Kristof Clerix (MO*).

In de gelekte data duiken 37 belastingakkoorden op die Luxemburg afsloot met 26 van de rijkste families en grootste bedrijven van ons land. Het gaat onder andere over de familie de Spoelberch (AB Inbev), Belgacom, de Waalse kalkreus Lhoist, de firma Artal van de families Wittouck en Ullens de Schooten (eigenaar van Weightwatchers), Groupe Bruxelles Lambert (van de rijkste Belg Albert Frère), Bank Degroof, Unibra (van de familie Relecom) en Accent Jobs for People.

Allemaal sloten ze belastingdeals met de Luxemburgse overheid, deals die de Belgische rulingdienst volgens Belgische experts niet altijd zou aanvaarden. Het precieze belastingvoordeel dat die 37 rulings uiteindelijk opleverden, is moeilijk te berekenen. Wel is duidelijk dat er miljarden euro’s op het spel staan. Als Luxemburg doorheen de jaren minder interessant is geworden voor de gewone spaarder, blijft ons kleine buurland fiscaal interessant voor onze rijkste families en Belgische multinationals.

De resultaten van het Belgische onderzoek én de reacties van de betrokken families en bedrijven kan u deze week lezen op MO.be. De meeste kozen er overigens voor om niet te reageren.

Slechts enkele procenten belastingen

Het Bureau d’Impositions Sociétés 6, de Luxemburgse belastingsadministratie die de rulings goedkeurde (zie foto), ging opmerkelijk ver mee in de voorstellen van PricewaterhouseCoopers. Gevolg: in plaats van het gebruikelijke Luxemburgse belastingstarief van 28,59% voor bedrijfsinkomsten, betaalden de Belgische families en bedrijven in Luxemburg slechts enkele procenten belastingen.

Een Belgische, onafhankelijke expert in internationale belastingsplanning die de rulings hielp bestuderen, stond versteld hoe de Luxemburgse overheid alle mogelijke kwalificaties aanvaardde, zolang er maar ‘iets’ van belastingen werd betaald in Luxemburg, ook al zijn dat de spreekwoordelijke borrelnootjes. In één geval moest het Luxemburgse bijkantoor van een Belgisch bedrijf – met een jaarlijks zakencijfer van 12 miljard euro – slechts belastingen betalen op acht procent van de belastbare winst.

Postbusbedrijven

What happens in Luxembourg, stays in Luxembourg, zoveel is duidelijk. Wat Belgische en internationale bedrijven en zakenfamilies gedaan kregen van de Luxemburgse rulingdienst mag niemand weten buiten de grenzen van het Groothertogdom. Maar de gelekte documenten onthullen nu haarfijn welke agressieve belastingconstructies de Luxemburgers hebben toegestaan.

Het gaat om Luxemburgse postbusbedrijven die in samenspel met nog meer postbusbedrijven in Gibraltar, Cyprus, Hongkong, de Britse Maagdeneilanden en tal van andere fiscale vluchtlanden, binnen dezelfde groep onderling leningen toekennen, intresten en dividenden betalen, royalties vragen, elkaar inkomsten en fiscaal interessante verliezen toestoppen, enzovoort. Allemaal bedoeld om finaal nog een habbekrats aan belastingen te moeten betalen. Op die manier liet Luxemburg zich dus gebruiken als fiscale vluchtroute naar de meeste notoire belastingparadijzen, tot ver buiten Europa. Een Belgische expert spreekt over een ‘blokkendoos’-systeem bij de grote advieskantoren zoals PwC. Ze maken voor elke klant een blokkentoren met de fiscale zijsprongetjes en tussenstops die het kantoor in het verleden al toepaste op andere klanten.

Onontwarbaar kluwen

Voor de Belgische belastingcontroleurs is het onbegonnen werk om zo’n kluwen aan postbusbedrijven volledig in kaart te brengen. De Luxemburgse ruldingdienst krijgt wél uitgebreide schema’s van de opgezette constructies, maar die blijven vertrouwelijk. De Belgische fiscus krijgt alleen de Luxemburgse goedkeuring (ruling) onder de neus geschoven en moet zich daar meestal bij neerleggen als trouwe Europese partner. Door het dubbele belastingverdrag tussen Luxemburg en België, moeten de bedrijven in kwestie immers maar één keer belasting betalen.

De Belgische fiscus

Gaat het om belastingsfraude? Geenszins. Alle constructies zijn in de regel perfect legaal. ‘Belastingsoptimalisatie’ of ‘internationale belastingsplanning’ zijn de termen die hierover in het Luxemburgse takswereldje circuleren. Fraude is het niet. Wat niet wil zeggen dat er geen vragen bij gesteld kunnen worden.

Fraude is het niet. Wat niet wil zeggen dat er geen vragen bij gesteld kunnen worden.

Zo richtte de Belgische fiscus zijn vizier alvast op één case die opduikt in de Luxembourg Leaks: een constructie van telecomreus Belgacom, voor 53 procent in handen van de Belgische staat. Die richtte een Luxemburgse holding op en sloot daarover in 2004 en nog eens in 2008 een ruling af met Luxemburg. De Bijzondere Belastinginspectie (BBI) van België voerde een onderzoek naar de constructie. Gevolg? De belastinginspecteurs claimden 69 miljoen euro van Belgacom omdat de Luxemburgse constructie volgens de BBI op lucht gebaseerd zou zijn en eigenlijk in België belast moest worden.

Intussen heeft Brusselse rechtbank van eerste aanleg de zaak behandeld en Belgacom in juni 2014 gelijk gegeven. De fiscus is in beroep gegaan. De case toont aan hoe de Belgische fiscus zulke Luxemburgse vehikels amper in vraag kan stellen.

200 bedrijven op één adres

Ook opmerkelijk: een aantal Luxemburgse dochterbedrijven van Belgische groepen zijn gevestigd op adressen in het Groothertogdom waar tot bijna 200 andere bedrijven kantoor houden. Kan dat wel? Een omzendbrief uit 2011, opgesteld door de directeur van de Luxemburgse inkomstenbelasting, formuleert minimumvereisten voor bedrijven die de financieringsactiviteiten van een groep waarnemen.

We vonden op één adres zelfs 59 Luxemburgse vehikels van andere Belgische bedrijven die dezelfde postbus gebruikten.

Opvallend daarbij is dat het gekwalificeerde personeel dat transacties uitvoert niet per se op de payroll van het bedrijf zelf moet staan. Ook op dat vlak is Luxemburg dus lakser dan België. In België moet er wel minstens één personeelslid aan het werk zijn.

De omvang van het probleem wordt nog duidelijker als we natrekken hoeveel andere Belgische bedrijven ook al verbonden zijn met dezelfde postbusadressen die de 27 Belgische families en bedrijven in Luxemburg gebruikten. We vonden op één adres zelfs 59 Luxemburgse vehikels van andere Belgische bedrijven die dezelfde postbus gebruikten.

Jean-Claude Juncker

Het gigantische datalek Luxembourg Leaks ligt ook gevoelig voor de gloednieuwe voorzitter van de Europese commissie, de Luxemburger Jean-Claude Juncker. Van 1995 tot 2013 heeft hij als premier van Luxemburg al deze belastingconstructies toegestaan – die de andere Europese lidstaten miljarden euro’s aan belastinginkomsten hebben ontfutseld. Eén wetsartikel dat in Luxemburg een gunstig belastingsregime opzette voor royalties uit merken werd zelfs door Juncker himself ondertekend in zijn toenmalige hoedanigheid als minister van Financiën.

De ambtenaar die zijn stempel zette op de meeste rulings, Marius Kohl, viel bijna rechtstreeks onder de Luxemburgse regering: er stonden slechts twee hiërarchische verantwoordelijke tussen hem en de regering. Kohl is in 2013 met pensioen gegaan, maar benadrukte onlangs nog tegenover Wall Street Journal dat Juncker en de rest van de Luxemburgse regering nooit opmerkingen of kritiek hadden op zijn aanpak. Luxembourg Leaks brengt Juncker als nieuwe Europese commissievoorzitter mogelijk in zeer nauwe schoentjes.

Illegale staatssteun?

Ook de Europese Commissie en de OESO, de club van rijke landen, vinden een aantal rulings niet langer vanzelfsprekend. De Europese Commissie heeft in juni al een onderzoek opgestart naar de belastingafspraken die multinationals hebben gemaakt met Ierland, Nederland en Luxemburg. Ze onderzoekt of het mogelijk om illegale staatssteun gaat. En met een project tegen belastingontwijking door multinationals, getiteld Base Erosion and Profit Shifting, doet de OESO een aantal voorstellen om te komen tot afspraken over internationale belastingsplanning.

‘Strike naleving van regels’

PwC Luxembourg reageert dat Luxembourg Leaks is ‘gebaseerd op verouderde informatie die teruggaat op een aantal jaren geleden. De wetgeving en regels met betrekking tot nationale en internationale belastingen zijn de voorbije vijf jaar aanzienlijk veranderd.’ PwC stelt dat het een Global Code of Conduct heeft inzake belastingen, die geldt voor al zijn lokale bedrijven. ‘Die legt de strikte naleving op van internationale en nationale belastingsregels.’ Het meldt ook dat het ICIJ-onderzoek grotendeels is ‘gebaseerd op gestolen documenten. De diefstal wordt onderzocht door de relevante authoriteiten.’

‘Luxemburg kan het probleem niet alleen oplossen’

‘In gevallen waarin de belastingplannen van internationale bedrijven leiden tot significante verlagingen van hun belastingen, is dat zeker niet door het regulerend kader van Luxemburg of acties van de regering’, reageert het Luxemburgse ministerie van Financiën. ‘Integendeel, bedrijven komen tot zulke resultaten door de belastingregimes van verschillende landen samen uit te spelen. En dat probleem kan niet door Luxemburg alleen worden opgelost. Dat vereist een gecoördineerde inspanning door de internationale gemeenschap. Daarover wordt momenteel gesproken binnen de OESO en Luxemburg speelt een actieve rol in die discussie. En dat zal leiden tot een billijke oplossing voor alle regeringen en voor de internationale zakenwereld.’

Volg de internationale berichtgeving over “Luxembourg Leaks” op www.icij.org.