1 op de 5 rivieren stroomt niet meer op ritme van de seizoenen

De klimaatverandering veroorzaakt drastische veranderingen in de seizoensgebonden stroming van Europese, Amerikaanse en Russische rivieren. Dat houdt risico’s in voor zoetwaterdieren en onze watervoorziening, stelt een studie in het wetenschappelijk tijdschrift Science.

De Universiteit van Leeds analyseerde gegevens van meer dan 10.000 meetstations die de voorbije vijftig jaar waterstanden van rivieren bijhielden.

De wetenschappers stelden vast dat bij ongeveer 21 procent van de rivieren de seizoensgebonden stromingspatronen aanzienlijk waren veranderd. De totale hoeveelheid water die jaarlijks door de rivierbedding stroomde was niet veel gewijzigd, maar de pieken en dalen in het debiet doorheen het jaar waren wel anders dan voorheen.

Rivieren volgen de seizoenen minder

Vooral rivieren ten noorden van de 50ste breedtegraad, dus ruwweg in Europa, Noord-Amerika en Rusland volgen nu een minder uitgesproken seizoensgebonden patroon in vergelijking met vroeger, wat hun natuurlijke ritme verstoort. Volgens de onderzoekers is dat een rechtstreeks gevolg van de menselijke invloed op het klimaat.

‘Er is veel bezorgdheid over wat de klimaatverandering in de toekomst zal doen, maar ons onderzoek geeft aan dat het nu al gebeurt en dat de stijging van de luchttemperatuur enorme veranderingen in het debiet van rivieren veroorzaakt’, zegt professor fysische geografie Joseph Holden.

Zulke veranderingen hebben namelijk aanzienlijke gevolgen voor het milieu in en rond de waterlopen. Zo zijn de pieken en dalen in het debiet van een rivier tijdens de verschillende seizoenen belangrijke signalen voor veel diersoorten die in het water leven.

Een constante watertoevoer is ook nodig voor de drinkwatervoorziening en het opwekken van elektriciteit in waterkrachtcentrales.

‘Veel vissen gebruiken bijvoorbeeld bepaalde stijgingen in het water als een aanwijzing om naar hun broedgebieden stroomopwaarts of richting de zee te zwemmen. Als ze die signalen niet krijgen, kunnen ze niet paaien’, zegt Megan Klaar, die als hydro-ecologe meewerkte aan de studie. Op die manier kunnen de veranderende stromingen de soortenrijkdom verminderen en leefomgevingen verwoesten.

Watervoorziening

Daarnaast wordt het beheer van de zoetwaterbevoorrading een pak uitdagender als de stroming minder voorspelbaar is. Vooral voor de landbouw is een onbetrouwbare watertoevoer moeilijk, omdat tekorten oogsten kunnen verpesten en zo de voedselzekerheid in het gedrang brengen.

Een constante watertoevoer is ook nodig voor de drinkwatervoorziening en het opwekken van elektriciteit in waterkrachtcentrales. Dat is een belangrijke bron van energie in onder meer Canada, Oostenrijk, Zwitserland en Scandinavië. Volgens de onderzoekers kunnen de veranderingen in stromingspatronen in zulke plaatsen leiden tot tekorten of zelfs energiecrises.

‘Aangezien de klimaatverandering steeds sneller gaat, moeten we ons grote zorgen maken over wat de toekomst zal brengen’, waarschuwt professor Holden. Volgens hem moeten we dringend nadenken over hoe we in de toekomst de verzwakking van het seizoensgebonden rivierdebiet kunnen tegengaan.