Eritrese verdeeldheid over VN-rapport: niets is wat het lijkt

Eritreeërs van over de hele wereld kwamen op vrijdag 26 juni samen aan het VN hoofdkwartier in Genève, om aandacht te vragen voor de verregaande schending van mensenrechten in hun thuisland. Ze kwamen om hun steun uit te spreken over het VN-rapport dat was uitgekomen op 8 juni.

In dat rapport, door de  ‘VN-onderzoekscommissie van Mensenrechten in Eritrea’, staan de bevindingen van een onderzoek dat was opgestart in juni 2014. De resultaten zijn niet mals voor de Eritrese machthebbers: ‘De Eritrese overheid is verantwoordelijk voor de systematische en wijdverspreide schending van mensenrechten en voor het creëren van een klimaat van angst. Dissidentie wordt gesmoord en een groot deel van de bevolking is het slachtoffer van dwangarbeid en gevangenschap. Honderdduizenden hebben het land ontvlucht.’ Het rapport stelt dat er mogelijk sprake is van misdaden tegen de menselijkheid.

Dwangarbeid is schering en inslag in Eritrea.

De commissie interviewde zo’n 550 Eritreeërs die hun land waren ontvlucht. Daarnaast kreeg ze 160 geschreven getuigenissen binnen.  Volgens het rapport was het moeilijk om mensen zo ver te krijgen te getuigen, omdat velen vrezen dat ze nog steeds in het oog worden gehouden door het Eritrese bewind,  en de autoriteiten wraak kunnen nemen via familieleden of vrienden die achterbleven in het land.

Nagash Osman, een Eritrese activist en één van de organisatoren van de manifestatie, kwam helemaal van Zweden om zijn steun voor het rapport uit te drukken. ‘Het is de eerste keer dat de Eritreeërs het gevoel hebben dat de wereld eindelijk naar hen luistert. Voor ons is wat in het rapport staat geen nieuws, maar het lijkt erop dat wereld ons lijden begint te begrijpen,’ zei hij aan Al Jazeera. ‘Er komen bussen vanuit heel Europa, en enkelen komen zelfs overgevlogen van de VS en Canada.’

De andere kant van het verhaal

Toch lijkt het erop dat lang niet alle Eritreeërs enthousiast zijn over het rapport. Op 22 juni vond een andere betoging plaats in Genève, een dag voor de onderzoekscommissie haar bevindingen zou presenteren. Deze mensen  zien het rapport als een ‘ongegronde aanval’. Onder #HandsofEritrea lieten heel wat inwoners ook op Twitter weten dat ze niet opgezet waren met zo’n belediging van hun land. De leden van de onderzoekscommissie kregen extra politiebewaking na dreigementen.

‘Wij protesteren tegen de ongegronde aanval tegen de Eritrese staat, en zijn ervan overtuigd dat de kwestie van mensenrechten wordt gebruikt als een voorwendsel om de aandacht af te leiden van de illegale bezetting van Eritrees gebied door Ethiopië. De VN negeren deze kwestie, en verdraaien de politieke realiteit in de Hoorn van Afrika.’  Dat liet E-SMART, een actiebeweging tegen de internationale sancties tegen Eritrea, weten in een persbericht.

‘Dit is een ongegronde aanval tegen de Eritrese staat.’

De tegenstanders bekritiseren de commissie omdat ze voor het rapport nooit in Eritrea is geweest. Daarnaast laat het rapport alleen maar gevluchte Eritreeërs aan het woord, die volgens de critici alleen maar uit Eritrea vertrokken zijn om hun geluk te beproeven in het rijke Westen.

Volgens het rapport worden mensen die het land proberen te ontvluchten gezien als verraders: voor een lange tijd hanteerden de autoriteiten een ‘shoot to kill’-beleid aan de grenzen om mensen te verhinderen te vluchten.

Niets is wat het lijkt

Volgens Mirjam van Reisen, professor aan de universiteit van Tilburg en directeur van adviesorgaan EEPA, moet er echter een serieuze kanttekening gemaakt worden bij de protesten tégen het rapport .  ‘In normale omstandigheden zijn er altijd voor- en tegenstanders bij politieke kwesties. Maar dit is geen normale situatie: de oppositie tegen het rapport wordt voor het grootste deel georkestreerd door het Eritrese bewind.’

De Eritrese autoriteiten hebben nog steeds een enorme invloed op de Eritreeërs in het buitenland via ambassades: zo moeten ze nog steeds twee procent belastingen aan de staat betalen, en is er verplichte deelname aan protesten en manifestaties.

‘Ik ben ook al bedreigd, maar ik geloof niet dat die mensen dat echt menen.’

Eritreeërs vormen de op één na grootste groep mensen die proberen de Middellandse Zee over te steken. Europa heeft er dus ook baat bij iets te doen aan de situatie. Volgens van Reisen vormen harde economische sancties tegen het bewind de oplossing. ‘In het verleden is al gebleken dat de regering daar gevoelig voor is: in 2009 legden de VN sancties op aan Eritrea nadat gebleken was dat steun werd verleend aan het terroristische Al-Shabaab. Na de sancties nam die steun zienderogen af.’

Zelf heeft van Reisen ook al dreigementen ontvangen.  ‘Maar ik geloof niet dat die mensen dat echt menen. Ze staan simpelweg onder druk van de overheid. Toch heb ik hoop: steeds meer “onzichtbare” Eritreeërs durven hun stem laten horen en staan op tegen het repressieve bewind. Daar is veel moed voor nodig.’