Komt jouw gift goed terecht? Vijf concrete vragen voor Consortium 12-12

De leden van het Noodhulpconsortium 12-12 (Caritas International, Dokters van de Wereld, Handicap International, Oxfam Solidariteit, Plan België en UNICEF België) lanceerden vorige week een oproep om hun acties in vier crisisgebieden te steunen. In Somalië, Zuid-Soedan, Noord-Nigeria en Jemen leidt een dodelijke cocktail van gewapend conflict, extreme armoede en klimaatcondities tot een dreigende hongerdood voor 20 miljoen mensen – bijna twee keer België.

De afgelopen week werd 400.000 euro verzameld. ‘Opvallend is dat de gemiddelde gift 82 euro bedraagt. Dat is bijna dubbel zoveel dan het normale gemiddelde’, rekent Philippe Henon van 12-12 uit. ‘Maar we moeten die inspanning kunnen volhouden om onze acties op het vlak van voeding, gezondheidszorg, watervoorziening, onderwijs en bescherming te blijven waarmaken.’

Tegelijk roept een noodhulpactie steeds vragen en bedenkingen op. MO* legde er vijf aan het Consortium voor.

1. Hoe komt het dat er steeds nieuwe noodhulpsituaties ontstaan? Er komt precies geen einde aan.

Consortium 12-12: Conflicten, natuurrampen en klimatologische anomalieën blijven bestaan. Daardoor raken mensen verzeild in levensbedreigende situaties. Zolang die situaties er zijn, rekenen we op de solidariteit van de Belgische bevolking om ze te verhelpen.

‘Mensen die in kampen terechtkomen, hebben niets. Enkel de steun die wij hen bieden.’

We zetten momenteel in op vier conflictgebieden, elk met hun eigen geschiedenis: van droogte, slecht functionerende staten, precaire leefomstandigheden. Maar één ding hebben ze allemaal gemeen: hun bevolking kan momenteel geen kant meer uit. Het is kiezen tussen afhankelijkheid van externe hulp of de hongerdood sterven.

In sommige gevallen is het ook een kwestie van toegankelijkheid. Neem de situatie in Noord-Nigeria: we weten al sinds vorig jaar dat er mensen sterven door ontbering maar we konden hen niet bereiken door de onveiligheid. Onder druk van almaar meer organisaties worden almaar meer gebieden toegankelijk. Daardoor wordt de schaal van de crisis ook duidelijker en zijn er middelen nodig om de overlevenden weer op de been te brengen.

In het centrum van Zuid-Soedan slaan mensen op de vlucht voor moordende en plunderende soldaten. Ze zoeken hun heil in de moerassen, maar die zijn ook voor de hulpverlening ontoegankelijk. Daar gebeuren bijvoorbeeld droppings van voedsel, maar ook van zaden, die ze zelf kunnen verbouwen.

‘Niemand zit te wachten tot zijn kinderen worden vermoord of verkracht’

Die vlucht naar veiligheid is een natuurlijke reflex: ieder zinnig mens wil zijn leven redden. Niemand zit te wachten tot zijn kinderen worden vermoord, ontvoerd of verkracht. Maar dat betekent dat veel mensen bijvoorbeeld in Zuid-Soedan, alles moeten achterlaten en de grens met Uganda of Congo oversteken. In Centraal-Afrika vindt momenteel de snelst groeiende vluchtelingencrisis plaats. Mensen die in die kampen terechtkomen, hebben niets. Enkel de steun die wij hen bieden.

Probeer je hun leven even in te denken en je weet waarom het zinvol is om aan Hongersnood 12-12 te schenken.

2. Die voedselcrisissen spelen zich ver weg af.  We kunnen er weinig aan veranderen.

Consortium 12-12: Niet akkoord. Kijk bijvoorbeeld naar Jemen.

‘Het Westen is nauwer betrokken dan we willen denken’

90% van ’s lands voedselvoorziening hangt af van import. Hodeidah (Al Hudaydah) is de belangrijkste toevoerhaven. Maar die is intussen geblokkeerd en volledig vernield door een coalitie van negen landen uit Afrika en het Midden-Oosten, geleid door Saoedi Arabië. Volgens de conventies van Genève gaat het hier om een oorlogsmisdaad. De coalitie wordt logistiek en militair echter gesteund door de VS en het UK, twee permanente leden van de VN-veiligheidsraad, het orgaan dat wereldwijd respect voor de conventies van Genève moet garanderen. Het Westen is dus nauwer betrokken dan we willen denken. Dat roekeloos omspringen met het oorlogsrecht schept bovendien een gevaarlijk precedent: wat staat ons te wachten als het hier een fout gaat?

Verder is ook het engagement tegen de verandering van het klimaat, geen inspanning van enkelingen maar een globale zaak.

Een meisje staat in het Keniaanse vluchtelingenkamp van Dabaab bij de graven van 70 kinderen die omkwamen door ondervoeding (2011). Dat scenario dreigt zich vandaag te herhalen.

CC. Oxfam East-Africa (cc by 2.0)​

3. Hebben noodhulpacties ook impact op de lange termijn?

Consortium 12-12: Zolang de crisis woedt en ze slachtoffers maakt, kun je niet anders dan werken op korte termijn. Maar we denken ook verder.

‘We bereiden de bevolking ook op nieuwe crises voor’

We kopen bijvoorbeeld lokaal in. Om zo goed mogelijk aan te sluiten op de behoeften van de mensen, maar ook om de lokale economie te stimuleren. We proberen ook te zorgen dat mensen in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Zo geven we bijvoorbeeld aan Zuid-Soedanese vluchtelingen in Uganda land waar ze zelf wat op kunnen verbouwen. In ‘veilige dorpen’ in Noord-Nigeria helpen we de teruggekeerde bevolking ook om de draad weer op te nemen.

Op de lange termijn is het belangrijk om inwoners van gebieden die sterk onderhevig zijn aan de klimaatverandering op nieuwe crises voor te bereiden, zodat er bij extreme omstandigheden in de toekomst minder slachtoffers vallen. Dat doen we onder meer door op economische ontwikkeling te werken en door de landbouw te verbeteren. Bijvoorbeeld door het verstrekken van zaden die beter bestand zijn tegen klimaatverandering.

Wat de conflicten betreft, zit het vaak een stuk complexer ineen dan je denkt. Inmenging door buitenstaanders is niet noodzakelijk het beste voor de bevolking. Dat neemt niet weg dat humanitaire organisaties op soms zéér lokale en concrete terreinen pogingen ondernemen om de conflicten te beëindigen.

4. Hoeveel van de noodhulp komt effectief op het terrein?

© Hongersnood 12-12​

Consortium 12-12: 12-12 is opgezet om de krachten te bundelen en zo effectief mogelijk geld te werven voor een ernstige ramp.

We maken minimale kosten voor de wervingscampagne zelf. Veel wordt gratis gedaan door de betrokken partijen. Minimaal 86% van de opbrengsten wordt gebruikt voor noodhulp, met name voor voedsel, medische hulp en zuiver drinkwater.

Je kan dit volgen op donorinfo.be.

5. Konden de huidige crisissen niet worden voorzien?

Consortium 12-12: De voedselcrisis is het gevolg van opeenvolgende mislukte oogsten en een militaire crisis in de verschillende landen. We hebben die crisissen zien ontstaan en in heftigheid voelen toenemen. Maar de preventieve diplomatie van de internationale gemeenschap werkt blijkbaar niet.

‘De preventieve diplomatie van de internationale gemeenschap werkt blijkbaar niet’

Ter illustratie. De onafhankelijkheid van Zuid-Soedan (2011) werd door sommigen op handgeklap onthaald, in de veronderstelling dat ze de groeiende invloed van het islamisme uit het noorden een halt kon toeroepen. Maar daardoor werd de broederstrijd tussen huidig president van Zuid-Soedan, Salva Kiir, en Riek Machar, voormalig vice-president en nu rebellenleider, genegeerd. Er werd ook nooit werk gemaakt van een transitie van een militair naar een politiek bewind. Met alle gevolgen van dien.

In Jemen werken westerse wapenleveringen aan Saoedi Arabië en Qatar - onder meer van de VS en Groot-Brittannië - de oorlog in de hand. Wat Somalië betreft: 30% van de globale petroleumtrafiek passeert via de Poort der Smarten, de zee-engte tussen Jemen en Somaliland. Het geopolitieke belang van die kusten/wateren valt niet te onderschatten. Elk leger van enige betekenis heeft een basis in Djibouti, en toch blijft Somalië onstabiel…

In Noord-Nigeria maakt niet enkel Boko Haram maar ook het Nigeriaanse leger zich schuldig aan misdaden tegen te menselijkheid. Maar blijkbaar gelden er weinig of geen regels in gelijk welke oorlog tegen het terrorisme.

We constateren te dikwijls dat de preventieve internationale diplomatie contraproductief is, dat ze de huidige situatie en invloedssferen eerder bestendigt dan verhelpt.