Op 5 september jongstleden maakten drie kogels een einde aan het leven van Gauri Lankesh. De 55-jarige journaliste kwam thuis van haar werk. Twee mannen onder een verkeershelm wachtten haar op, losten de schoten, en verdwenen op een motor in het verkeer van de Indiase miljoenenstad Bangalore.
Twee (willekeurige) mannen op een motor in India.
© Akshathkumar Shetty
Lankesh was klein van stuk, maar onverschrokken. Ze streed voor vrouwenrechten en tegen het kastensysteem, en bemiddelde tussen de staat en de (maoïstische) Naxalieten, die in het oosten van het land al jaren een gewapende strijd voeren.
De roep om sociale rechtvaardigheid bracht haar regelmatig in conflict met de hindoenationalisten van, onder andere, de Bharatiya Janata Partij (BJP), die onder leiding van premier Narendra Modi een absolute meerderheid in het Indiase parlement geniet.
Lankesh is de vierde intellectueel in vier jaar die wordt gedood door twee mannen op een motor.
In die kringen was men bepaald niet rouwig om het voortijdig heen gaan van Lankesh. Zoals zo vaak blonk Modi uit in stilzwijgen, terwijl verschillende van zijn volgelingen haar dood openlijk toejuichten op Twitter.
De moord op Lankash kwam me helaas bekend voor. Zij is de vierde intellectueel in vier jaar die wordt gedood door twee mannen op een motor.
Op 20 augustus, 2013, was het allereerst de beurt aan de 67-jarige Narendra Dabholkar. Hij werd op klaarlichte dag doodgeschoten in het centrum van Pune, een stad in de westelijke deelstaat Maharashtra. De daders verdwenen in het verkeer. Dabholkar was arts en oprichter van het Maharashtra Committee for the Eradication of Blind Faith (MANS), een organisatie die strijdt tegen bijgeloof, kwakzalverij en uitbuiting in naam van religie.
U moet weten dat in India de wonderen de wereld nog niet uit zijn. Goeroes kunnen geesten verbannen en helers kunnen kanker verhelpen door handoplegging of een paar druppels gezegend water. Dat alles tegen een kleine vergoeding. Uiteraard.
Ik bezocht MANS in Pune in Februari 2015. ‘Er zijn duizenden en duizenden “God men and women” in India’, vertelde de gepensioneerde wetenschapper Prahbakan Nanawaty me. ‘Als rationalisten richten wij ons op de uitwassen van hun praktijken. Maar de echt groten kunnen we niet aan pakken. Die zijn te rijk, te machtig.’
Toen ik hem vroeg of de daders achter de moord op Dabholkar in politiek-religieuze hoek gezocht moesten worden, weigerde hij te antwoorden. ‘In India kan iedereen twee mannen op een motor in huren’, zei hij slechts. ‘En, als het moet, die twee mannen doen verdwijnen.’
***
Zijn woorden galmden in mijn oren toen twee dagen later, op 16 februari, 2015, Govind Pansare vlakbij Pune werd vermoord. De 81-jarige intellectueel en zijn vrouw kwamen thuis van hun ochtendwandeling.
‘In India kan iedereen twee mannen op een motor in huren, en als het moet, die twee mannen doen verdwijnen.’
Daar wachtten twee mannen en een motor hen op. Pansare werd door vijf kogels geraakt en overleed vier dagen later in het ziekenhuis. Zijn vrouw werd tweemaal getroffen en overleefde de aanslag.
Pansare was reeds enkele malen bedreigd, vermoedelijk vanwege zijn boek Who Was Shivaji?: een biografie van de beroemde koning en krijgsheer Shivaji die in de zeventiende eeuw een onafhankelijk Maharashtra op de omliggende moslim sultanaten wist te veroveren.
De hindoenationalisten hebben Shivaji zo’n beetje heilig verklaard en vooral in Maharashtra hangt zijn beeltenis in elke stad en gehucht. Pansare betoogt in zijn boek dat Shivaji weliswaar een overtuigd hindoe was maar een open houding had naar andere religies.
Zo had hij tal van moslims in dienst, zelfs in het leger, zoals de omringende sultans ook tal van hindoes in dienst hadden. Een dergelijke visie past niet in de Hindutva ideologie van India’s hindoenationalisten, waarin de moslim steevast als indringer en boeman fungeert.
Echter, veel erger is Pansare’s suggestie dat Shivaji uit een lage kaste stamt en in een speciale ceremonie “opgewaardeerd” zou zijn. Dat is heiligschennis! Toen ik vorig jaar India’s belangrijkste historicus Romila Thapar interviewde, verzocht ze me uitdrukkelijk haar niet te citeren met betrekking tot Shivaji: te gevaarlijk.
***
Zes maanden na de dood van Pansare was het opnieuw raak. Op 30 augustus, 2015, vermoordden twee mannen op een motor professor Malleshappa Madivalappa Kalburgi in zijn huis in Dharwad in de zuidelijke deelstaat Karnataka.
Een eventuele afscheiding van het hindoeïsme door de Lingayat-gemeenschap zou uiterst negatieve gevolgen hebben voor de politieke macht van de BJP in Karnataka.
De 76-jarige was een expert op het gebied van de middeleeuwse Kannada literatuur en poëzie. Dat is wel zo’n beetje de laatste reden om vermoord te worden, zou je denken, ware het niet dat ook hier het verleden een directe link heeft met het heden.
Kalburgi’s onderzoek bracht nieuwe inzichten over de machtige Lingayat gemeenschap in Karnataka en de voor hen heilige Basavanna, die in de twaalfde eeuw rebelleerde tegen het orthodoxe hindoeïsme. Voor hem was iedereen gelijk, en dat staat haaks op het traditionele kastensysteem.
Dat laatste is de belangrijkste reden waarom een grote groep binnen de Lingayat-gemeenschap streeft naar afscheiding van het hindoeïsme. Zij willen als zelfstandige religie beschouwd worden, wat uiterst negatieve gevolgen zou hebben voor de politieke macht van de BJP in Karnataka.
***
En dat brengt ons terug bij Gauri Lankesh. Zij maakte deel uit van de Lingayat gemeenschap, die de afgelopen maanden honderdduizenden volgelingen op de been wist te krijgen met de roep om afscheiding. Lankesh was voorstander, al was ze nauwelijks de voornaamste stem binnen de beweging.
Was dat de reden voor haar dood? Een waarschuwing voor anderen? Of was het veeleer een optelsom? Schopte ze te vaak tegen het zere been van de macht?
Het motief van de moordopdracht zullen we waarschijnlijk nooit weten. Net zomin als de identiteit van de daders. En, mochten er binnenkort onverhoopt twee twintigers als daders gepresenteerd worden, laten we dan vooral niet vergeten dat ‘in India iedereen twee mannen op een motor kan huren en, als het moet, die twee mannen kan doen verdwijnen’.