Japanse regering wil pacifistische grondwet herzien

Japan kent sinds de Tweede Wereldoorlog geen officieel leger meer. Artikel Negen van de grondwet verbiedt het gebruik van geweld en de regering heeft geen recht oorlog te verklaren aan derden. Het land heeft wel de beschikking over de zogenaamde “Japanse Zelfverdedigingskrachten” die ter verdediging ingezet mogen worden, en het achtste grootste defensiebudget ter wereld hanteren.

Premier Abe, lid van de Liberaal-Democratische Partij die het land al sinds 1955 vrijwel onafgebroken leidt, pusht nu voor een herinterpretatie van Artikel Negen. De Zelfverdedigingskrachten moeten meer bevoegdheden krijgen, want alleen binnen de eigen landsgrenzen opereren is volgens de premier onhoudbaar.

Senkaku-eilanden

De groeiende Chinese invloed in de regio en de dreiging van een potentieel nucleair Noord-Korea baren de regering zorgen, en er gaan dan ook al langer stemmen op voor een assertievere buitenlandpolitiek. Het recente conflict om de Senkaku-eilanden, die zowel door China als Japan geclaimd worden, drijft de spanningen alleen maar verder op.

Premier Abe is van mening dat Japan zijn veiligheid moet garanderen door bondgenootschappen aan te gaan met andere landen in de regio. Maar omdat de grondwet het gebruik van troepen verbiedt, zou zo’n bondgenootschap in de praktijk dode letter blijven.

Daarom pleit de premier voor een herinterpretatie van de grondwet. Troepen zouden zo voor de verdediging van bondgenoten ingezet worden, en militair conflict zou (theoretisch gezien) van defensieve aard blijven.

Geen militair monster

Afgelopen woensdag verklaarde Shinichi Kitaoka, het hoofd van een adviescommissie, nog aan de premier dat ‘het idee dat Japan zijn veiligheid kan verbeteren, zonder het bestaande verbod op hulp aan bevriende landen te laten vallen, een mirakel is dat nooit zal gebeuren.’

‘Als Japan zich door individuele zelfverdediging alleen wil verdedigen, moet het een grote nucleaire macht worden. Beroep doen op het recht van collectieve zelfverdediging, beroepen op een betrouwbare partner, is beter dan een militair monster worden.’

Amerikaans president Obama sprak al zijn steun al uit, maar op de internationale scène is niet iedereen even enthousiast. Premier Abe behoort tot de rechtervleugel van de partij, en zijn beleid kenmerkt zich door koele relaties met China. De premier heeft een nationalistisch imago en erkent niet alle oorlogsmisdaden die het Japanse leger tijdens WO II tegen de Chinese bevolking beging.

Nationale weerstand

Ook binnenlands is er verzet tegen de geplande herinterpretatie. Tegenstanders vrezen dat Japan op lange termijn in andermans oorlogen betrokken zal raken, en Nieuw Komeito (NKP), een Boeddhistische partij en lid van de huidige regeringscoalitie, staat afkerig tegenover de voorgestelde herzieningen.

Ook het feit dat premier Abe mikt op een herinterpretatie van de grondwet, en geen officiële herziening waar een tweederdemeerderheid voor nodig is, wekt wrevel op. Critici zijn van mening dat zo’n herziening meer legitimiteit zou creëren.

Ruime interpretatie

Japan is de derde economie ter wereld en het tiende grootste land qua bevolking, maar heeft amper militaire invloed. Het land leunt al decennialang op de Verenigde Staten om zijn veiligheid te garanderen, en mag strikt gezien zelfs geen troepenmacht onderhouden. De Zelfverdedigingskrachten kunnen dan ook alleen gehandhaafd worden door een ruime interpretatie van de grondwet.

Zo werden in de jaren ’50 bij de uitbouw van de Zelfverdedigingskrachten alleen maar niet-militaire termen gebruikt om de aanwezigheid van de troepenmacht te rechtvaardigen. Tanks kregen de term “speciale voertuigen” mee, en het leger is in theorie nog altijd maar een verlenging van de politiemacht.