Miljoenen slachtoffers door koken op hout

Zeba Begam kookt de maaltijden voor haar gezin op een houtvuur. Ze woont in Rakh, een dorpje in het zuiden van Kashmir. ‘Als mijn man genoeg zou verdienen, zouden we gasflessen kopen’, zegt ze. Maar de familie leeft onder de armoedegrens, dus dat is geen optie. Brandhout is gratis. Het was wel lastig om te wennen aan de rook in hun kleine, krappe huis. Maar nu, zegt Begam, zijn ze daar aan gewend. Dat maakt hen echter nog niet meteen immuun voor de gezondheidsproblemen die hierdoor worden veroorzaakt.

Kachels

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gebruik zo’n drie miljard mensen open vuur en kleikachels voor koken en verwarming, waarvoor ze hout, mest, tuinafval of kolen gebruiken. Bij onvolledige verbranding van deze materialen komen ongezonde stoffen vrij. Volgens de WHO eist de praktijk jaarlijks 4,3 miljoen slachtoffers, door ademhalingsproblemen, longkanker of beroertes. Dit komt vooral neer op vrouwen en kinderen, die het meeste thuis zijn. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het effect heeft op ongeboren kinderen, met name in ruimtes die slecht geventileerd worden.

Vooral in India is het probleem groot. Uit de census van 2011 blijkt dat 45 procent van alle gezinnen op het platteland, dat zijn er 75 miljoen, geen stroom hebben, en 85 procent is voor het koken volledig afhankelijk van biomassa, dus mest of brandhout. Ondanks zware subsidie van de regering om LPG toegankelijk te maken voor de armen, lukt het hen nog niet om de schonere energie te betalen.

Klimaat

‘Een transitie naar schone kookstellen zou de totale uitstoot van brandhout met 17 procent doen afnemen.’

Volgens klimaatwetenschappers levert dit ook nog eens een grote bijdrage aan het broeikaseffect. Schone energie, vooral voor arme huishoudens, zou op de agenda van de klimaatconferenties moeten staan, zegt Veerabhadran Ramanathan, directeur van het Centre for Atmospheric Sciences aan de University of California. Het is de verantwoordelijkheid van de rijken – de bovenste vier miljard – om de armsten – de onderste drie miljard – te helpen om niet de fossiele ladder te bewandelen, maar de ladder van de hernieuwbare energie. ‘Niet alleen minder koolstofdioxide in de economie van de bovenste 4 miljard, maar ook moderne energie voor de onderste 3 miljard’, aldus Ramanathan.

Een transitie naar schone kookstellen zou de totale uitstoot van brandhout met 17 procent doen afnemen, zegt de Global Alliance for Clean Cookstoves. Volgens Radha Mutthiah, directeur, wil haar organisatie dat doen door zich ‘vooral te richten op de hotspots, waar schone energie de grootste impact kan geven, niet alleen op gebied van klimaat, maar ook de gezondheid van de mensen’. Deze gebieden bevinden zich vooral in Zuid-Azië. India en China hebben de hoogste uitstoot door brandhout, volgens Mutthiah.