Jens Stoltenberg gaf op 28 oktober in Brussel zijn eerste publieke toespraak als hoofd van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Navo). MO* ging luisteren en vat zijn toespraak samen in vier opvallende stellingen.
NATO
Het Brusselse Concert Noble was op uitnodiging van de trans-Atlantische denktank German Marshall Fund volgelopen voor de eerste publieke toespraak van Jens Stoltenberg, de nieuwe secretaris-generaal van de Navo.
In de stemmige balzaal van het Concert Noble deed Stoltenberg zijn visie over de rol van de Navo in de wereld uit de doeken. Dat die nodig is, daar mocht volgens Stoltenberg geen twijfel over bestaan. Dat bleek ook uit de kernboodschap van zijn toespraak die achter hem geprojecteerd was: ‘Navo: een unieke alliantie met een duidelijke koers.’
1. We leven in een gevaarlijke wereld - hou de Navo sterk
Stoltenberg vloog er onmiddellijk in en schetste, net als zijn voorganger Rasmussen, een somber plaatje van een onveilige en onzekere wereld. ‘Ik besef dat ik deze baan begin op een uiterst kritiek moment. Nationale grenzen en internationale regels worden door geweld bedreigd. De Russische acties in Oekraïne bedreigen de Euro-Atlantische veiligheid, terwijl in het Zuiden hele grenzen aan het verdwijnen zijn en staten steeds fragieler worden. Het risico bestaat bovendien dat het terrorisme daar overwaait naar onze straten’, aldus Stoltenberg.
‘Ik zie het als mijn plicht ervoor te zorgen dat huidige en toekomstige generaties zich even veilig voelen als ik tijdens mijn jeugd’
Ook de verspreiding van raketten, cyberaanvallen en energiekwesties zijn volgens de nieuwe Navo-chef meer dan ooit accute bedreigingen.
Stoltenberg, een voormalige Noorse Eerste Minister, vertelt hoe veilig hij zich tijdens zijn jeugd voelde dankzij het Noorse Navo-lidmaatschap. ‘Ik wist dat de Navo daar was om mij te beschermen. Vandaag zie ik het als mijn plicht om ervoor te zorgen dat huidige en toekomstige generaties zich even veilig voelen als ik tijdens mijn jeugd.’
De nieuwe secretaris-generaal benadrukte dat veiligheid – waarvoor de Navo best geplaatste garant is – een eerste voorwaarde is voor het verzekeren van welvaart en het omgaan met de gevolgen van klimaatverandering.
De Navo is voor Stoltenberg evengoed een politiek bondgenootschap waarin lidstaten solidair en vastberaden moeten zijn, maar ‘we moeten voorbereid zijn om militair geweld te gebruiken indien nodig.’
2. Collectieve verdediging en partnerschappen centraal
Stoltenberg benadrukte in de eerste plaats de afspraken die werden gemaakt tijdens de Top van Wales (begin september 2014) te willen uitvoeren. Deze herbevestigden het belang van de collectieve verdediging van het Navo-grondgebied. Bovendien kwamen lidstaten overeen hun defensiebudgetten de komende tien jaar te doen toenemen tot twee procent van het nationale BBP.
Navo-leiders namen in Wales ook een Readiness Action Plan (RAP) aan, wat moet leiden tot de creatie van een ‘snelle interventiemacht’ die, indien nodig, binnen de paar dagen ontplooid kan worden.
‘We moeten ervoor zorgen dat de NAVO beschikt over de middelen om al haar moeilijke taken te vervullen en over de politieke wil om die middelen te gebruiken.’
Stoltenberg benadrukte dat het RAP de grootste versterking is van het principe van collectieve verdediging sinds het einde van de Koude Oorlog. Dat principe vormt voor Stoltenberg meer dan ooit de ‘grondslag’ van de Navo.
Hij stelde verder - niet zonder enige trots - dat het aantal Navo-vluchten in Oost-Europa de afgelopen maanden vervijfvoudigde en er elke twee dagen gezamenlijke oefeningen worden gehouden aan de oostelijke grenzen.
Dat komt wel met een prijskaartje: ‘We moeten allemaal investeren in onze alliantie, zowel politiek als financieel. Zo kunnen we ervoor zorgen dat de NAVO de middelen heeft om de moeilijke taken te vervullen waarvoor ze instaat. En de politieke wil om die middelen te gebruiken, indien nodig.’
De secretaris-generaal belichtte verder de vooruitgang die de afgelopen jaren werd geboekt in het afsluiten van nieuwe partnerschappen met aangrenzende landen.
Stoltenberg had wel een waarschuwing voor Rusland in petto: ‘Rusland probeert de verwezenlijkte vooruitgang terug te draaien. Elk land heeft echter het recht zijn eigen pad te kiezen’, aldus de Navo-baas, die zich verheugde dat ‘Oekraïne afgelopen zondag duidelijk voor een Europees pad heeft gekozen.’
De kwestie van Navo-lidmaatschap voor Oekraïne is voorlopig niet aan de orde, aangezien Oekraïne hier vooralsnog geen aanvraag toe heeft ingediend.
3. Rusland is niet de “vijand”
Stoltenberg onderlijnde tegelijk de noodzaak van een hernieuwde dialoog met Rusland: ‘Rusland is de grootste buur van de Navo. We hebben dus een relatie met deze staat. De vraag is wat voor relatie we willen met Rusland: één die gebaseerd is op wederzijds respect en de rechtsstaat, in plaats van een relatie op basis van achterdocht en het recht van de sterkste.’
‘Laat me heel erg duidelijk zijn: de Navo zoekt geen confrontatie met Rusland. We willen geen nieuwe Koude Oorlog’
Stoltenberg hoedde zich wel voor al te stoere taal: ‘Laat me heel erg duidelijk zijn: de Navo zoekt geen confrontatie met Rusland. We willen geen nieuwe Koude Oorlog’.
Dat is alvast een stijlbreuk met zijn voorganger, die het steevast had over Rusland als een ‘revisionistische macht’, steeds vaker een koude oorlogsretoriek hanteerde en nauwelijks nog moeite deed een dialoog met Rusland open te houden.
Stoltenberg verzekerde geen tegenstelling te zien tussen een sterke defensiepolitiek en het aangaan van een constructieve dialoog met Rusland. Meer nog, beiden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden voor Stoltenberg: zonder geloofwaardige defensie is geen constructieve en zelfverzekerde relatie met Rusland mogelijk.
‘De uitvoering van het RAP is cruciaal voor onze relatie met Rusland’, aldus de nieuwe Navo-baas, hij beschouwt het inzetten van Navo-troepen op roterende basis in Oost-Europa niet als een schending van de Navo-Rusland Stichtingsakte uit 1997 (de akte verbiedt de permanente aanwezigheid van ‘substantiële gevechtstroepen’).
4. Navo is niet het antwoord op alle crises
Stoltenberg lauwerde het succes van de elfjarige Navo-missie in Afghanistan, die er volgens hem niet enkel voor zorgde dat Afghanistan niet langer een ‘veilige haven’ voor terroristen is, maar ook sociaaleconomische vooruitgang voor de Afghaanse bevolking bracht.
Vanaf 1 januari 2015 komt er een nieuwe Navomissie gericht op het trainen, adviseren en ondersteunen van de Afghaanse veiligheidstroepen, maar de toekomst van Afghanistan ligt vanaf dan in de handen van het Afghaanse volk.
‘Navo is het antwoord op vele crises, maar niet op alles. Soms is het zelfs beter dat de Navo niet betrokken raakt.’
De Navo-topman ziet een soortgelijke ondersteunende rol voor de Navo in Irak en andere plaatsen. ‘Navo is het antwoord op vele crises, maar niet op alles. Soms is het zelfs beter dat de Navo niet betrokken raakt. Daarom zullen we in de toekomst meer focussen op het trainen en adviseren van lokale partners opdat ze in staat zijn hun eigen problemen te regelen.’
Tegelijk stelde hij wel dat de ‘snelle interventiemacht’ indien nodig ingezet kan worden aan de oostelijke of zuidelijke grenzen van de Navo.
Stoltenberg benadrukte verder dat de militaire operatie in 2011 in Libië een succes was. Hij erkende dat sindsdien onvoldoende aandacht ging naar de heropbouw van het land.
‘Iemand moet verantwoordelijk zijn voor de opvolging van een post-conflictsituatie, maar dat hoeft niet noodzakelijk Navo te zijn, de EU of de VN kunnen die rol evengoed op zich nemen.’