Waarom het dalend aantal gieren slecht nieuws is voor de Afrikaanse volksgezondheid

Gieren zijn essentieel voor een gezond ecosysteem. Zonder hen worden karkassen vaker geconsumeerd door aas-etende zoogdieren zoals honden en jakhalzen. Dit kan de kans op overdracht van ziekten aanzienlijk vergroten, met mogelijk ernstige gevolgen voor de volksgezondheid.

Rottende karkassen

Het onderzoeksrapport dat onlangs in Conservation Letters werd gepubliceerd, concludeert dat het aantal gieren snel afneemt in heel Afrika, zelfs in beschermde gebieden, en dat de meeste Afrikaanse gieren nu ‘ernstig bedreigd’ zijn.

‘Zo’n sterke afname van gieren is bijzonder verontrustend, omdat ze een essentieel onderdeel zijn van een gezond milieu’, zegt medeauteur van het rapport Ralph Buij van de Universiteit Wageningen. ‘In grote delen van Afrika verwijderen gieren iedere dag grote hoeveelheden aas en leveren als zodanig een zeer belangrijke ecosysteemdienst, niet alleen op het platteland maar ook in stedelijke gebieden’.

‘Als zij dat niet doen worden rottende karkassen de centra voor de verspreiding van ziekten’, zegt Buij.

Hondsdolheid

‘In India resulteerde de afname van gieren in een sterke toename van de aantallen straathonden, die nu de belangrijkste consumenten zijn van karkassen van vee in de stedelijke gebieden’, zegt Buij. ‘Hierdoor nam het aantal gevallen van bijvoorbeeld hondsdolheid enorm toe. Dit resulteerde in India tussen 1993 en 2006 in een geschatte toename van de kosten voor de gezondheidszorg met maar liefst 34 miljard dollar.’

Vergiftiging vormt de grootste bedreiging voor gieren.

De nieuwe studie geeft aan dat vergiftiging de grootste bedreiging vormt voor gieren, goed voor 61 procent van alle gemelde sterfgevallen.

Afrikaanse gieren zijn vaak de onbedoelde slachtoffers van gevallen van vergiftiging, waarbij karkassen met landbouwbestrijdingsmiddelen door veehouders worden uitgelegd. Dit wordt gedaan om bijvoorbeeld leeuwen te doden, vaak als vergelding na predatie van vee.

De studie toont ook aan dat de recente snelle stijging van de olifanten- en neushoornstroperij in heel Afrika heeft geleid tot een sterke stijging van de sterfte bij gieren.

Stropers leggen namelijk steeds vaker vergiftigd aas uit om gieren te doden en zo te voorkomen dat die door het rondcirkelen de locatie van gestroopte dieren onthullen.

Pesticiden

Het duurt enkele jaren voordat langlevende gieren tot wasdom komen, en ze produceren slechts een of enkele nakomelingen om de een à twee jaar.

De studie geeft aan dat Afrikaanse gieren binnen drie generaties met 70 tot 97 procent in aantal zullen afnemen. Dit tijdsinterval wordt door de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) als maat gebruikt voor statusbeoordelingen over de instandhouding van plant- en diersoorten.

‘We stellen een reeks maatregelen voor, waaronder meer effectieve regulering van de invoer en verkoop van pesticiden en andere chemicaliën’, zegt Buij.

‘Dit komt niet alleen de gieren ten goede maar ook andere soorten die op deze manier gestroopt worden, en uiteindelijk ook de arme plattelandsbevolking die afhankelijk is van gieren voor de snelle verwijdering van karkassen en ander afval.’