Waterkrachtcentrales jagen Braziliaanse boeren weg

Waterkrachtcentrale aan de rivier Tele Pires

Christopher Borges CC BY 2.0​

‘Ik ben al drie keer gedwongen te verhuizen’, zegt Daniel Schlindewein (56). Als tiener moest hij samen met andere boerengezinnen verhuizen voor de uitbreiding van het Nationaal Park van Iguaçu, in het zuiden van het land. Zeven jaar later moest hij weg voor de bouw van de waterkrachtcentrale Itaipu Binacional.

Hij trok naar de noordelijke deelstaat Mato Grosso, 1500 kilometer verderop, maar daar bouwen ze nu vier waterkrachtcentrales op de Teles Pires-rivier.

Het maakte een activist van Schlindewein. Hij komt nu overal in de regio op voor wie moet wijken voor waterkrachtcentrales. Hij doet dat zo vurig dat hij een verbod heeft gekregen om in de buurt van de werken aan de waterkrachtcentrale van Sinop te komen.

Verzet

De aankondiging in het vorige decennium dat er nieuwe waterkrachtcentrales zouden komen in Mato Grosso heeft het verzet aangewakkerd, zegt Maria Luiz Troian, pedagoge aan de technische hogeschool in Sinop.

Landbouwers van wie de grond onder water wordt gezet voor een stuwmeer, moeten onrechtvaardige schadevergoedingen accepteren.

Groepen die voordien apart weerstand boden, hebben zich sindsdien verenigd. In 2010 ontstond het Forum Teles Pires. Dat groepeert vakbonden, inheemse inwoners, vissers, niet-gouvernementele organisaties, religieuze groepen, universiteitsprofessoren en sociale bewegingen zoals de Beweging voor Slachtoffers van Stuwmeren (MAB) en de Beweging van Landarbeiders Zonder Grond (MST).

Troian is een van de actiefste leden van het forum.

Landbouwers van wie de grond onder water wordt gezet voor een stuwmeer, moeten onrechtvaardige schadevergoedingen accepteren, zegt ze. Het alternatief is de juridische weg, maar die duurt lang en het resultaat is onzeker.

Onteigening

‘Het komt neer op onteigening,’ zegt Schlindewein. ‘Ze betalen ons vier keer minder dan de lokale marktprijs.’

‘Het komt neer op onteigening. Ze betalen ons vier keer minder dan de lokale marktprijs’

Hij kwam in 1997, vijf jaar nadat hij uit het zuiden geëmigreerd was, in het dorp Gleba Mercedes wonen. De grond in Mato Grosso was goedkoop. ‘Veel mensen zagen het leven hier niet zitten.

Het regent hier veel, en we doen er vier uur over om in de stad Sinop te komen, nochtans ligt deze amper 100 kilometer verderop.’ Elektriciteit had hij er de eerste tien jaar niet.

Samen met zijn broer kocht hij grond aan de Matrinxã, een riviertje dat in de Teles Pires uitmondt. Door de aanleg van een van de vier waterkrachtcentrales wordt hij opnieuw verplicht te verhuizen.

Verdreven

Van bijna de helft van de 560 families die in het gehucht Wesley Manoel dos Santos wonen, komt de grond gedeeltelijk of volledig onder water te staan, wanneer het stuwmeer volgend jaar gevuld wordt.

‘Ik had niet genoeg geld om een ander terrein binnen het gehucht te kopen. Ze hebben ons verdreven’

José da Silva Teodoro verloor 79 van zijn 81 hectaren. Met de schadevergoeding kon hij in de omgeving 70 hectare kopen, maar dat is grond waar geen rivier of beek langskomt.

‘Ik had niet genoeg geld om een ander terrein binnen het gehucht te kopen. Ze hebben ons verdreven.

De fruitbomen zijn we kwijt en daar kregen we bijna niets voor. We gaan nieuwe planten, maar die zullen pas over vier of vijf jaar vruchten opleveren.’

Vier waterkrachtcentrales

De waterkrachtcentrale van Sinop, op 70 kilometer van de gelijknamige stad, voedt met zijn stuwmeer van 342 vierkante kilometer drie andere centrales stroomafwaarts, die van Colider, Teles Pires en São Manoel.

De Companhia Energética Sinop (CES), eigenaar van de centrale, heeft de onderhandelingen met de omwonenden bijna afgerond. Ze zegt de impact op de omwonenden zoveel mogelijk te beperken en baseert zich voor de vergoedingen op de regels van de Braziliaanse Vereniging voor Technische Normen.

Om de lokale economie te stimuleren, lanceerde de CES een jaar geleden een project voor fruitteelt voor 88 gezinnen.