Wereldwijde kritiek op veroordeling Azerbeidzjaanse journaliste

Op 1 september veroordeelde het Hof voor Ernstige Misdaden in Bakoe Khadija Ismayilova (39), journaliste bij Radio Free Europe en het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), tot een gevangenisstraf van 7,5 jaar. Ismayilova werd op 5 december 2014 gearresteerd op beschuldiging van het “aanzetten tot zelfmoord” van een voormalig collega, maar voor die aanklacht werd ze uiteindelijk niet veroordeeld. 

In haar afsluitende verklaring voor de rechtbank klaagde Ismayilova de ‘oneerlijkheid’ van de Azerbeidzjaanse regering, parket en justitie aan. Ze stelde dat ze haar celstraf zou gebruiken om het gevangenissysteem van Azerbeidzjan te onderzoeken. ‘Ik zal huizen bouwen met de stenen die ze naar mij gooien’, aldus Ismayilova volgens de verklaring die ze had voorbereid. Naar verluidt –journalisten waren in de rechtbank niet toegelaten– stapte de rechter op nog voor ze haar volledige tekst had kunnen voorlezen.

MO*medewerker Berber Verpoest interviewde in juni 2015 Esmira Ismayilova, de moeder van Khadija. Bekijk hier het videofragment:

Kristische stemmen intimideren

Onder meer de International Federation of Journalists (IFJ) en zijn Europese koepel European Federation of Journalists (EFJ) verzetten zich tegen de veroordeling.

‘We veroordelen met klem de schandelijke straf die Khadija Ismayilova is opgelegd’, zegt IFJ-secretaris-generaal Beth Costa. ‘Het gaat duidelijk om een vergelding tegen een journaliste omwille van haar professionele inzet voor onderzoeksjournalistiek. Deze ongegronde, lange gevangenisstraf heeft enkel tot doel om alle kritische stemmen in Azerbeidzjan te intimideren.’

Mogens Blicher Bjerregård, voorzitter van de EFJ: ‘Dit is een schokkend vonnis dat onmiddellijk moet herroepen worden. Azerbeidzjan moet zich schamen over de manier waarop het journalisten behandelt die vervolgd worden omdat ze hun taak doen. We eisen de onmiddellijke vrijlating van Ismayilova.’

De IFJ en EFJ hebben Ismayilova’s zaak aanhangig gemaakt bij het digitaal platform van de Raad van Europa om de bescherming van journalistiek en veiligheid van journalisten te promoten.

‘Geen schriftelijk bewijs’

‘De overheid van Azerbeidzjan pakt iedereen aan die een kritisch geluid laat horen.’

‘De celstraf van de onderzoeksjournalist Khadija Ismayilova, die twee weken na de buitensporige veroordelingen van Leyla en Arif Yunus komt, is een nieuwe ernstige aanval op de vrijheid van meningsuiting in Azerbeidzjan’, reageert mensenrechtenorganisatie Amnesty International in een persbericht. ‘De overheid van Azerbeidzjan pakt iedereen aan die een kritisch geluid laat horen: politieke activisten, journalisten, mensenrechtenverdedigers. Door de inzet van draconische wetten is de vrijheid van meningsuiting en vereniging een strafbaar goed geworden. De autoriteiten misbruiken het strafrechtsysteem om dissidenten te vervolgen.’

‘Volgens de advocaat van Ismayilova kon de aanklager in de zaak geen schriftelijk bewijs opvoeren dat de aanklachten tegen haar onderbouwde. De ouders van Ismayilova en onafhankelijke journalisten werd de toegang tot de zittingen vaak ontzegd. De Azerbeidzjaanse overheid wil angst zaaien onder haar critici en hen laten weten dat de wet geen garantie biedt dat hun rechten worden nageleefd. Amnesty International roept op Ismayilova onmiddellijk en onvoorwaardelijk vrij te laten.’

‘Onregelmatigheden tijdens het onderzoek’

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken reageert ‘diep verontrust’ op het vonnis van de rechtbank. ‘We zijn bezorgd over de rapporten van onregelmatigheden tijdens het onderzoek en de rechtsgang, waaronder het schijnbare uitsluiten van getuigenverklaringen en ander belangrijk bewijsmateriaal’, aldus woordvoerder Marc Toner in een persbericht.

‘Deze zaak is nog maar eens een voorbeeld in een breed patroon van toenemende restricties op mensenrechten in Azerbeidzjan, waaronder het inperken van de persvrijheid. Zoals de president Aliyev onlangs zelf stelde, maakt de vrijheid van massamedia een integraal deel uit van democratische principes, en gaat de schending daarvan in tegen de belangen van Azerbeidzjan.’

De VS roepen Bakoe op om Ismayilova ‘en anderen die opgesloten zitten in verband met het uitoefenen van hun fundamentele vrijheden’ vrij te laten.

‘Systemische corruptie’

‘In plaats van bewijzen te leveren voor de aantijgingen tegen Khadija heeft dit proces enkel de systemische corruptie bewezen die Khadija al jarenlang aan het onderzoeken was.’

Ook het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), de non-profit die onder meer bekend is van de onthullingen LuxLeaks en SwissLeaks, en waar Ismayilova lid van is, reageert scherp. ICIJ-directeur Gerard Ryle vraagt haar onmiddellijke vrijlating.

‘In plaats van bewijzen te leveren voor de aantijgingen tegen Khadija heeft dit proces enkel de systemische corruptie bewezen die Khadija al jarenlang aan het onderzoeken was’, zegt Ryle. ‘Het hardhandig optreden tegen journalisten en mensenrechtenactivisten in Azerbeidzjan zou een alarmbel moeten zijn voor de internationale gemeenschap.’

‘We hebben lof voor Khadija’s aanhoudende moed, geconfronteerd met deze ongefundeerde beschuldigingen, en weten dat haar dapperheid collega’s zal motiveren om haar belangrijke werk verder te zetten: het blootleggen van corruptie op de hoogste niveaus in Azerbeidzjan.’

De superyachts van de president

Nadat Ismayilova eind 2014 werd gearresteerd, startte een journalistencollectief onder leiding van het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) het Khadija Project. Ze zetten Ismayilova’s onderzoek naar corruptie in Azerbeidzjan verder.

In de nieuwste aflevering van de publicatiereeks leggen de journalisten bloot dat de entourage van President Ilham Aliyev regelmatig superyachts mag gebruiken, die door het staatsgeleide oliebedrijf ter beschikking worden gesteld.

Verwilghen: ‘Democratiseringsproces moeilijker dan verwacht’

‘Het is de rechtbank die zich uitspreekt over vervolging’, reageert Marc Verwilghen. De voormalige justitieminister (Open VLD) staat vandaag aan het hoofd van de Benelux afdeling van The European Azerbaijan Society (TEAS), een organisatie die ijvert voor betere banden tussen Azerbeidzjan en Europa. Verwilghen: ‘Mijn taak is de culturele banden tussen Azerbeidzjan enerzijds, en Europa en de Benelux anderzijds aan te halen, en de economische contacten die tussen beide bestaan proberen aan te zwengelen. En ja, die contacten bestaan, zijn vrij uitgebreid en functioneren goed.’

Het proces rond Khadija Ismayilova heeft Verwilghen in de pers gevolgd. Verwilghen: ‘Zonder me te willen moeien in de interne rechtsgang van Azerbeidzjan kan ik enkel maar vaststellen dat het democratiseringsproces moeilijker loopt dan verwacht. Ik kan enkel maar hopen dat de vrijheden zoals wij ze kennen ook ginder zullen bestaan. Azerbeidzjan is een land dat zijn eerste stappen moet zetten in democratisering. De democratie bestaat overigens al een aantal jaar krachtens de grondwet. Men vraagt het land nu zich te standardiseren in no time terwijl wij er decennia en twee wereldoorlogen voor nodig hadden.’

Lees ook: Europese Spelen in een land met meer politieke gevangenen dan in Rusland en Wit-Rusland samen