“‘‘Alleen solidariteit kan vrouwenrechten redden’’

‘Het is hoog tijd om de progressieve krachten verder te bundelen, en een niet-aflatende strijd aan te gaan voor de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen wereldwijd’, schrijft Michelle De Baene van FOS.

Lorie Shaull / Wikimedia Commons (CC BY-SA 2.0)

Laat de beslissing van het Amerikaans Hooggerechtshof ons wakker schudden: vrouwenrechten zijn nooit verworven rechten, schrijft Michelle De Baene van de ngo FOS. Niet alleen in de Verenigde Staten staat het zelfbeschikkingsrecht onder druk, wereldwijd mogen miljoenen vrouwen niet zelf beslissen over hun eigen lichaam, leven en toekomst. Internationale solidariteit is meer dan ooit het antwoord.

‘Keep your laws off my body’, schreeuwden talloze Amerikanen afgelopen vrijdag in de straten. Al 49 jaar garandeert het arrest Roe v. Wade het recht op abortus voor miljoenen vrouwen in de VS. Dat een groepje conservatieve rechters dit federaal recht terugdraait, resoneert in de hele wereld. Een abortusverbod zal binnenkort in meer dan de helft van de staten een ernstige dreiging vormen voor de gezondheid van miljoenen vrouwen.

Voor wie er de cijfers op nahoudt: een verbod leidt niet tot minder abortussen maar wel tot meer illegale abortussen uitgevoerd in onveilige omstandigheden. Bovendien treft een abortusban net de meest kwetsbare meisjes en vrouwen helemaal onderaan de socio-economische ladder, en vergroot het de enorme ongelijkheid tussen arm en rijk.

Internationale antigenderstrijd

De pro-life-beweging is springlevend. Een regressieve tornado in de vorm van een groeiend internationaal netwerk van conservatieve en religieuze bewegingen tracht momenteel de vrouwen- en genderrechten, zoals het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen, te ondergraven.

Een verbod leidt niet tot minder abortussen maar wel tot meer illegale abortussen uitgevoerd in onveilige omstandigheden.

Ook in Centraal- en Latijns-Amerika horen we ‘Hou je wetten van mijn lichaam’. Zo heerst er in Honduras, Nicaragua en El Salvador een totaalverbod op abortus. 16 jaar en ongepland zwanger is er een levensbedreigende situatie. In een regio waar de cijfers over seksueel geweld en tienerzwangerschappen al torenhoog zijn. Hondurese feministische organisaties moeten er vechten om ook maar iets van seksuele opvoeding te geven. Vrouwen die hun toevlucht zoeken tot een clandestiene abortus riskeren bovendien juridische vervolging en gevangenisstraffen. Veel vrouwen worden op die manier gedwongen om een kind op te voeden in armoede, zonder garantie op een waardige toekomst.

Het regressieve netwerk van zijn kant heeft een duidelijke strategie, krijgt financiële steun van evangelische en rechtse bewegingen, en spreidt zijn tentakels uit van de VS tot Rusland en zelfs tot in Sub-Saharaans Afrika. In Europa woedt de geduchte “antigenderstrijd” ook. Het netwerk zet op slinkse wijze in op de traditionele familiewaarden en houdt er een stevige anti-abortusagenda op na. Zo kwam er in Polen bijvoorbeeld nog een wijziging in de abortuswet, een van de vele stappen terug in de mensenrechtensituatie van het land.

God versus vrouwenlichaam

En onder het alziende oog van God wordt het nog een tikkeltje erger. Conservatieve politici sluiten maar al te graag pacten met de kerk en andere religieuze bewegingen. ‘De macht van de kerk is niet te onderschatten in Honduras. We leven hier bijna onder een dictatuur’, zegt Cristina Alvarado van de Hondurese ngo Visitacion Padilla, die het opneemt voor de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen.

Je bent gewaarschuwd: een verbod of restrictie op abortus past perfect binnen het bredere discours van rechtste bewegingen om andere rechten te ondergraven.

In Peru, waar abortus enkel is toegestaan wanneer het leven van de moeder in gevaar is, is een ware strijd aan de gang tegen de zogenaamde “genderideologie”, doelend op de feministische strijd voor vrouwenrechten. De Peruaanse feministische ngo Promsex spreekt er over een samenzwering tegen elk progressief idee. Een gevecht voor elk recht.

Die groeiende internationale oppositie heeft niet alleen het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen in het vizier, ze schiet ook met scherp op alles dat te maken heeft met LGBTI+-rechten, zoals het homohuwelijk, de rechten van transpersonen, vrije seksuele opvoeding in het onderwijs, etc. Je bent gewaarschuwd: een verbod of restrictie op abortus past perfect binnen het bredere discours van rechtste bewegingen om andere rechten te ondergraven.

Abortus is gezondheidszorg

Zoals eerder aangehaald is abortus vooral een gezondheidskwestie en niet zozeer een ideologische. Meer dan de helft van de 121 miljoen ongeplande zwangerschappen resulteert in abortus. Laat duidelijk zijn dat het iedereen kan overkomen. Daarom net is er nood aan juiste gezondheidszorg alsook voldoende preventie in de vorm van seksuele opvoeding op school. Het volstaat niet dat het recht op abortus op papier staat. Vrouwen moeten effectief toegang krijgen tot de juiste gezondheidsdiensten, een goede ondersteuning en correcte informatie.

Hoewel Zuid-Afrika bijvoorbeeld een van de meest vooruitstrevende wetten heeft op vlak van abortus in het Afrikaanse continent, vindt amper een op de tien zwangerschapsafbrekingen plaats in een gezondheidscentrum. Het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen wordt beknot door enerzijds de heersende patriarchale maatschappelijke structuren en anderzijds het gebrek aan financiële middelen en toegang tot anticonceptie.

Groene golf in Latijns-Amerika

Amerikaanse vrouwen reizen nu vanuit hyperconservatieve en arme zuidelijke staten zoals Mississippi en Texas naar Mexico om een legale abortus uit te voeren. Het bewijst dat vrouwenrechten nooit verworven zijn, én toont tegelijk de kracht van het feministische middenveld in Latijns-Amerika. ‘Die feministische golf geeft hoop aan activisten in andere landen uit de regio om de strijd niet op te geven’, aldus Alvarado.

Amerikaanse vrouwen reizen nu vanuit hyperconservatieve en arme zuidelijke staten zoals Mississippi en Texas naar Mexico om een legale abortus uit te voeren.

Want strijd voeren loont. Dat bewijst de golf die in Latijns-Amerika startte, een jonge generatie van activisten die het voortouw nemen en hun rechten opeisen. De pro-life-beweging mag dan luid schreeuwen, de tegenstemmen zijn minstens even talrijk. Zo werd in Colombia eerder dit jaar een termijn van 24 weken vastgelegd, haalde Mexico abortus uit het strafrecht en in Argentinië is het sinds 2020 gelegaliseerd.

Quo Vadis België?

Enkel door de jarenlange, niet aflatende strijd van middenveldorganisaties en feministische activisten kwam er in 1990 in België een abortuswet. Daarvoor was de overheid nog volledig baas over de buik van meisjes en vrouwen.

Maar vergis je niet, de huidige Belgische abortuswetgeving blijft paternalistisch en plaatst nog té veel vraagtekens bij de vrije keuze van iedere vrouw. Zo ligt het voorstel om de termijn van 12 tot 18 weken op te trekken al 2 jaar stof te vergaren. Jaarlijks wijken daarom een 500-tal (!) vrouwen met een abortuswens uit naar Nederland. Terwijl vorige week in Nederland nog de verplichte bedenktijd bij een abortuswens werd geschrapt.

De verkiezingen van 2024 komen stilaan in het vooruitzicht. Met de opkomst en normalisering van extreemrechts is meer dan alleen waakzaamheid geboden. We hebben dringend stevige maatregelen nodig: kan abortus eindelijk in de grondwet worden verankerd?

Abortus is en blijft een mensenrecht

De recente gebeurtenissen in de VS ontlokken brede maatschappelijke verontwaardiging. Rechten zijn nooit zomaar verworven. Voor niemand. Zondag werd ik nog verrast door een Pride-betoging in Gent. Een lange colonne van jonge activisten met wapperende regenboogvlaggen schreeuwde luidkeels ‘My body my rights’ doorheen de Gentse straten. Met een bravoure die hoop gaf.

Het is hoog tijd om de progressieve krachten verder te bundelen, en een niet-aflatende strijd aan te gaan voor de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen wereldwijd. Internationale solidariteit vanuit België kan en moet stevig weerwerk bieden tegen de uiterst goed georganiseerde en gefinancierde aanval op genderrechten. Abortus is een gezondheidskwestie en hoort niet thuis in een ideologisch strijdtoneel waar conservatieve en rechtse tegenmachten een claim proberen te leggen op het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen en meisjes. Abortus is en blijft een mensenrecht.

Michelle De Baene is beleidsmedewerker Gender bij de ngo FOS.