“‘De grond van de aardappelzaak’

Als boer graven we graag naar de grond van de zaak, dus ook in deze kwestie. Laten we ons allereerst eens afvragen waarom de Vlaamse aardappelboeren ieder seizoen 10 tot 15 keer met hun spuittoestel uitrukken om de gevreesde schimmelziekte te lijf te gaan?

Bintje

Meer dan de helft van het Vlaamse bewaaraardappel-areaal wordt momenteel beplant met één en het zelfde ras: “Bintje”. Naast het feit dat Bintje top opbrengsten levert van goudgele, vastkokende, uniforme aardappelen, is dit een zeer plaaggevoelig ras. U moet geen landbouwer zijn om te beseffen dat indien wij dergelijke oppervlakte aanplanten met dit ziektegevoelige ras, in combinatie met een nauwe vruchtwisseling, een bemesting op basis van kunstmest en een chemische onkruidbestrijding, dat hier niet enkel aardappelen worden gekweekt maar vooral ziekte!

Toch dienen we ons dan af te vragen, waarom de Vlaamse boeren zo massaal inzetten op dit ziektegevoelige ras. Want er zijn aangenamere zaken dan om de twee weken met de veldspuit je land op te moeten gaan.

Anno 2011 wil de consument en de aardappelhandel enkel nog spotgoedkope, goudgele en vastkokende aardappelen die bovendien ook nog eens uniform zijn en lang bewaren: Bintjes dus. Om al deze positieve raseigenschappen te bundelen moest de Bintje-aardappel dus wel ergens toegeven, en dat was dus in zijn levensnoodzakelijke ziekteweerbaarheid. Tot op heden ook nog eens zeer interessant voor de agro-industrie, want met fungiciden (schimmelbestrijdingsmiddelen) valt veel geld te verdienen.

Prijzen en rassen

Laten we vervolgens even rekenen: omwille van de tal van tussenschakels in de vermarkting van de aardappelen en de zeer lage winkelprijzen van minder dan 0,5 € per kg, worden onze boeren verplicht om minstens 40 tot 50 ton aardappelen te halen van een hectare om zich van een waardig inkomen te voorzien.

Stel nu dat wij als consument bereid zouden zijn om minstens 1 € per kg te betalen voor onze aardappelen. En dat we daarenboven een beetje meer moeite zouden doen om de aardappelketen zo kort mogelijk te houden: via hoevewinkels, boerenmarkten, aardappel-abonnementen, … Dan zou onze Vlaamse aardappelboer zijn waardig arbeidsinkomen reeds kunnen halen bij een oogst van 20 tot 30 ton per hectare!

En stel nu ook eens dat wij als consument bereid zouden zijn om naast goudgele, vastkokende bewaar aardappelen ook af en toe eens te kiezen voor ietswat blekere aardappelen, ietwat bloemerige aardappelen, een mix van kleine en grotere aardappelen, of alternatieven zoals aardpeer?

Wel, het moet nu toch lukken dat een aantal aardappelrassen (Bionica, Toluca, Sarpo-mira, Bio-gold, Raja) bovenstaande eigenschappen bevatten alsook de geroemde resistentie tegen de aardappelplaag! Niet door genetische manipulatie zoals de aardappelen in Wetteren, maar door jaren van eerbiedwaardig biologisch veredelingswerk op maatschappelijk aanvaarde wijze.

De aardappelplaagproblematiek zou dus met andere woorden, mits een bewuste keuze voor alternatieve aardappelrassen en een eerlijke prijs voor de boer, vandaag op een duurzame en relatief goedkope manier op te lossen zijn. Maar wat met de onzekere toekomst? De klimaatsveranderingen en de opkomst van nieuwe ziekte en plagen?

Wel, indien deze biologische veredelaars ook maar een fractie van de financiële middelen zouden krijgen die de ggo-onderzoekers vandaag krijgen, zouden zij samen met de boeren deze natuurlijke aardappelsoorten kunnen verder veredelen om weerbaarheid op te bouwen tegen welke ziektes de toekomst ons ook zou brengen: robuustheid. Mits natuurlijk de voorwaarden dat de boer kiest voor rassendiversiteit en biologische landbouwtechnieken. Enkele prachtige voorbeelden hiervan zijn Niek Vos en zijn Bionica-aardappel, Sarvari-trust, Dottenfelderhof Zuchtung, Bingenheimer Saatgut, Werkgroep Eigen Zaadteelt, Botton-Village Seed breeding,…

De aardappelplaagproblematiek kan mits een bewuste keuze voor alternatieve aardappelrassen en een eerlijke prijs voor de boer vandaag op een duurzame en relatief goedkope manier opgelost worden.

En wat dan met de toenemende wereldbevolking? Als we momenteel, volgens Panorama, 1/3 van ons voedsel weg werpen, een groot deel van ons landbouwareaal opofferen voor veevoederteelten ten gunste van de vleesproductie, en zelfs een deel van onze land- en tuinbouwgewassen exporteren, dan zal een tekort aan aardappelen niet echt een probleem worden!

Vlaanderen in actie

Maar laat me eerlijk zijn, of u als consument nu deze extra moeite wel of niet gaat doen, en of onze Vlaamse regering “in actie” eindelijk hun gezond boerenverstand eens gaat gebruiken, daar lig ik niet wakker van, want dat zal vroeg of laat wel moeten gebeuren. Wat me wel enorm kwelt is het feit dat de Wetterse ggo-aardappelen zullen verkocht worden aan de hoogste bieder: Bayer, Monsanto of BASF. Bedrijven die niet dezelfde vredelievende intenties hebben als onze Gentse ggo-wetenschappers.

Een verduidelijking: door het onderzoeken van de ware impact van pesticiden op mens en milieu en de strenger wordende reglementering van Europa, zullen boeren in de toekomst steeds minder pesticiden mogen gebruiken. Jammer voor de Bintje-aardappel, want deze kan niet groeien zonder pesticiden. En jammer voor Bayer, Monsanto en BASF, toeleveranciers van pesticiden, want een belangrijke stroom van hun inkomsten zal hierdoor stoppen. Daarom kozen zij om samen met de wetenschap via genetische manipulatie, een aardappelras te ontwikkelen dat resistent is tegen de aardappelplaag en dat daarenboven te patenteren valt. Als de boer dus in de nabije toekomst geen pesticiden meer bij deze bedrijven zal mogen kopen, zal hij alsnog van hen afhankelijk worden voor zijn plantgoed!

Ggo’s in het Zuiden

We zagen dit al eerder gebeuren in Azië en Latijns-Amerika, waar deze bedrijven boerenfamilies en hun ecosystemen tot de wanhoopsdaden deden drijven. Het goedkope ggo-katoen, geproduceerd door de Indische boeren voor de kledij van de westerling, zorgt voor een golf van zelfmoorden op het Indische platteland, doordat zij niet langer hun schulden kunnen afbetalen aan deze bedrijven. En de goedkope ggo-soja, voor onze olie-houdende producten en onze veevoeders, zorgt voor een massale ontbossing van het amazonewoud in Brazilië.

De productie van deze ggo-gewassen creëert dus erbarmelijke socio-economische omstandigheden die voor deze mensen onhoudbaar worden. En nee, zij hebben geen keuze zoals de Vlaamse boeren. Ze worden door deze agro-multinationals subtiel gedwongen om te kiezen voor hun ggo-zaden en bijhorende gewasbeschermingsmiddelen. Alsook om hun oogst tegen zeer lage prijzen te verkopen zodat er door de agro-industrie duchtig mee gespeculeerd kan worden op grondstoffen markten.

Dus, “Wat is dan geweld meneer?”

Een 20-tal aardappelplanten uittrekken in Wetteren, om symbolisch de macht te breken van de wereldvreemde biotechnologie en agro-industrie? Of boeren in het zuiden tot de wanhoopsdaad drijven en consumenten in het Westen blijven voorliegen?

De ggo-onderzoekers hebben momenteel van Minister Lieten hun schadevergoeding reeds gekregen, zonder het proces te moeten afwachten: 250.000 €, geld van de Vlaamse burger. Bovenop de 150.000 € die ze reeds gekregen hadden voor hun 200 vierkante meter grote ggo-aardappelveld. En wat kregen wij, die opstonden voor rechtvaardigheid en het doorbreken van de leugens?

Maar geen getreur en geklaag, want u kan morgen kiezen waar en welke aardappelen u zal kopen en dat maakt het verschil!

Jan Thoelen is landbouwer in opleiding