“‘De Grote Nucleaire Verwarring: Wil België wel af van kernwapens?’

public domain (CC0)​

Op 27 maart 2017 starten in New York historische VN-onderhandelingen over een internationaal kernwapenverbod. 123 landen zien zo’n verbod als de logische volgende stap richting totale eliminatie van kernwapens. België zal deze onderhandelingen echter boycotten. Ons land pretendeert te streven naar een kernwapenvrije wereld, maar wil Amerikaanse kernwapens blijven huisvesten in Kleine Brogel en wil nieuwe gevechtsvliegtuigen uitrusten met kernwapens.

When Belgium met nukes

Het federale parlement organiseerde daarom op 14 maart 2017 een hoorzitting over de Belgische positie, waaraan ook de Belgische Coalitie tegen Kernwapens deelnam. De vertegenwoordiger van de minister van Buitenlandse Zaken plooide dubbel op het Belgische verzet tegen een diplomatiek en multilateraal VN-proces. Kernwapens zijn volgens Buitenlandse Zaken “essentieel” voor de Belgische veiligheid, terwijl ons NAVO-lidmaatschap België zou verplichten tot het behoud van kernwapens (wat niet zo is).

‘Het spijt me zeer, maar ik heb geen termijn. Misschien binnen 100 jaar, maar misschien ook niet.’

Wat volgde klonk soms als een langgerekte liefdesverklaring aan kernwapens. Gevraagd naar wat dan wel een realistische tijdshorizon is voor het bereiken van een kernwapenvrije wereld, klonk het als volgt: ‘het spijt me zeer, maar ik heb geen termijn. Misschien binnen 100 jaar, maar misschien ook niet’.

Het doet een levensbelangrijke vraag rijzen: wil België eigenlijk wel af van kernwapens?

Gevaarlijk en onverantwoordelijk

De Belgische positie over een verbodsverdrag is gevaarlijk en onverantwoordelijk. Een nieuw verbodsverdrag stigmatiseert kernwapens en verhoogt de druk op de kernwapenstaten om volledig te ontwapenen. Bij alle andere massavernietigingswapens is het altijd zo gegaan: ze werden verboden, gestigmatiseerd en uiteindelijk geëlimineerd. In die volgorde. Het heeft immers weinig zin om een massavernietigingswapen pas te verbieden als het al geëlimineerd is.

Het Belgische alternatief, vriendelijk vragen aan de kernwapenstaten om te ontwapenen, is niet bepaald effectief.

Een nieuw verbodsverdrag staat dus niet gelijk aan onmiddellijke en volledige nucleaire ontwapening, maar is een deeltjesversneller richting kernwapenvrije wereld. Het Belgische alternatief, vriendelijk vragen aan de kernwapenstaten om te ontwapenen, is niet bepaald effectief.

Alle kernwapenstaten plannen grootschalige moderniseringen van hun nucleaire arsenalen, hoewel ze al in 1970 in het Non-Proliferatieverdrag (NPV) beloofden volledig te ontwapenen. De kernwapenstaten eisen in de praktijk echter een eeuwigdurend recht op het bezit van kernwapens.

De Oostenrijkse ambassadeur bij de EU bevestigde tijdens de parlementaire hoorzitting dat de gerecycleerde recepten van de afgelopen twee decennia hebben gefaald. Er bestaat volgens deze topdiplomaat een urgente nood om de mondiale ontwapeningsdynamiek nieuw leven in te blazen. Een verbodsverdrag is volgens hem het meest effectieve instrument om het proces van nucleaire ontwapening te versnellen.

Russische roulette

Een verbod is bovendien dringend nodig om een nieuwe nucleaire wapenwedloop te vermijden. Steeds meer landen raken in toenemende mate gefrustreerd over het gebrek aan ontwapening van de kernwapenstaten. Deze niet-kernwapenstaten beloofden in 1970 om geen kernwapens te verwerven in ruil voor de belofte van de kernwapenstaten om te ontwapenen. Doordat deze “grand bargain” niet wordt nageleefd door de kernwapenstaten, groeit het risico dat de niet-kernwapenstaten zich niet langer iets aantrekken van hun belofte om geen kernwapens te verwerven.

België blijft zich koppig verzetten tegen diplomatieke onderhandelingen om kernwapens te elimineren.

Sinds 1945 is er ook veelvuldig sprake geweest van het bijna-gebruik (bewust of incidenteel) van kernwapens, en ontkwam de wereld tientallen keren op het nippertje aan een nucleaire ramp of oorlog. Militaire experts waarschuwen daarnaast voor diefstal of nucleaire cyberhacking door terroristen.

De enige manier om het gevaar op zo’n nucleaire catastrofe en een nieuwe wapenwedloop te vermijden, is het verbieden en vervolgens volledig elimineren van kernwapens. Terwijl de kernwapenstaten duizenden miljarden investeren in de lange termijn modernisering van hun kernwapens, blijft België zich echter koppig verzetten tegen diplomatieke onderhandelingen om kernwapens te elimineren. Dat is totaal onverantwoord: hoelang wil België nog Russische roulette blijven spelen met kernwapens?

Wat België moet doen

Aangezien minstens 123 landen de verbodsonderhandelingen steunen, is het bovendien niet de vraag of een verbodsverdrag er komt, maar wel wat voor vorm dergelijk verdrag aanneemt. Door de onderhandelingen te boycotten, verspeelt België elke kans om het verbodsverdrag mee vorm te geven.

Nederland toont aan dat NAVO-lidmaatschap een deelname aan de verbodsonderhandelingen niet in de weg hoeft te staan.

NAVO-bondgenoot Nederland zal daarentegen wél deelnemen aan het diplomatieke proces, juist omdat het wil wegen op de uiteindelijke vorm van het verbodsverdrag. Nederland toont zo aan dat NAVO-lidmaatschap een deelname aan de verbodsonderhandelingen niet in de weg hoeft te staan.

De dubbelzinnige en verwarde Belgische houding over kernwapens moet eindelijk stoppen. De Grote Nucleaire Verwarring heeft lang genoeg geduurd, het is tijd om kleur te bekennen. Vindt België kernwapens legitiem of niet? En volhardt de federale regering in haar nucleaire boosheid, of kiest ze er alsnog voor aan de juiste kant van de geschiedenis te staan?

Willem Staes is beleidsmedewerker Veiligheid en Ontwapening bij Pax Christi Vlaanderen, een lid van de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) en de Belgische Coalitie tegen Kernwapens.