“‘De waarheid komt uiteindelijk toch bovendrijven’
De baas van de militaire inlichtingendienst heeft foute informatie verspreid over drie terreuraanslagen in ons land, bericht De Tijd vandaag op basis van een rapport van het Comité I. In een interview met MO* had generaal Eddy Testelmans beweerd dat in België drie aanslagen waren voorkomen op basis van informatie afkomstig van de NSA. Tegenover het Comité I zwakte hij dat echter af. Goed dat de waarheid uiteindelijk toch naar boven komt, schrijft MO*journalist Kristof Clerix, die destijds het interview met de generaal publiceerde.
Toen klokkenluider Edward Snowden in juni 2013 de wereld wakker schudde met onthullingen over verregaande surveillance door de NSA, legde ik de laatste hand aan mijn boek Spionage. Doelwit: Brussel.
Daarvoor had ik drie jaar onderzoek gedaan in zes Oost-Europese archieven van geheime diensten.
Om de verhalen uit die archiefdocumenten te dubbelchecken, had ik aangeklopt bij de personen die in de dossiers opduiken én bij de Belgische contraspionage –de Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV.
Het is in die context dat ik generaal Eddy Testelmans, hoofd van de ADIV, persoonlijk ontmoette. Testelmans vertelde dat hij voorstaander was van meer transparantie en openheid, vandaar de bereidheid om mee te werken aan mijn boek. Op de persvoorstelling leidde Testelmans – samen met toenmalig Staatsveiligheid-baas Alain Winants – het boek in.
Blij met de scoop
‘Het gesprek met Testelmans is uitgeschreven als een vraag-antwoord-interview, zodat duidelijk is dat de uitspraken volledig voor rekening van de geïnterviewde zijn.’
Naar aanleiding van de Snowden-onthullingen brachten we in augustus 2013 op MO.be een online dossier over de NSA. Daarvoor interviewde ik verschillende goedgeplaatste bronnen, waaronder Alexandro Legein (hoofd veiligheid Europese Raad), NSA-kenner en Amerikaans historicus Mattthew Aid, de Britse journalist Duncan Campbell (die eerder het Echelon-systeem van de NSA had onthuld) en ook generaal Testelmans.
In de geschiedenis van de militaire inlichtingendienst – die overigens in november 2015 haar 100-jarig jubileum viert – was het de eerste keer dat een topman een lang interview gaf aan de pers. Uiteraard was ik erg blij met die scoop.
Het interview met Testelmans kwam er naar aanleiding van een tip die ik had gekregen tijdens mijn onderzoek naar NSA-activiteiten in België: de ADIV – nota bene dé Belgische expert inzake cyberveiligheid – was het mikpunt geweest van een ernstig cyberincident en had daarbij de hulp van de NSA ingeroepen –de dienst die op dat moment wereldwijd zwaar onder vuur lag. Kon het nog saillanter? Het nieuws werd dan ook ruim opgepikt door nationale en internationale media. In de Kamer en Senaat leidde het interview tot parlementaire vragen.
‘De NSA-informatie moest gerelativeerd en afgezwakt’
In het interview verwees Testelmans onder meer naar een hoorzitting met generaal Keith Alexander – destijds de grote baas van de NSA – in het Amerikaanse parlement: ‘In zijn toespraak voor het parlement lichtte Alexander toe hoeveel terroristische aanslagen de NSA heeft kunnen verijdelen. Niet alleen in de VS maar ook in partnerlanden zoals België’, zei Testelmans.
‘Gelukkig heeft het Comité I intussen zijn controle-opdracht vervuld, en de juiste feiten aan het licht gebracht.’
Ik vroeg of die informatie klopte. Heeft de NSA hier inderdaad aanslagen helpen voorkomen? Daarop antwoordde Testelmans: ‘Ja. In drie gevallen is er inderdaad een mogelijk terroristische daad verijdeld op basis van info waarvan we mogen aannemen dat die rechtstreeks uit het Prism-systeem komt, en die ons via geclassificeerde kanalen is bezorgd.’
Het Comité I, dat naar aanleiding van de Snowden-onthullingen verschillende onderzoeken rond surveillance had opgestart, voelde de ADIV aan de tand over de uitspraken van Testelmans.
‘De ADIV antwoordde het Comité I desgevraagd dat de door de NSA aangeleverde informatie geen drie aanslagen had voorkomen, maar slechts nuttig had bijgedragen tot een betere informatiepositie in één concreet Belgisch terrorismedossier’, citeert De Tijd uit een gelekt Comité I-rapport.
In een reactie in De Tijd bevestigt Testelmans de informatie in het rapport van het Comité I: ‘Op het ogenblik van het bewuste interview van 6 augustus 2013 beschikte ik enkel over informatie van de NSA zelf, gebaseerd op inlichtingen die ze voornamelijk aan de Staatsveiligheid had verschaft. Het is pas achteraf en na verdere analyse van deze informatie door de Belgische inlichtingendiensten dat het ook mij ter kennis is gekomen dat deze NSA-informatie gerelativeerd en dus afgezwakt moest worden. De informatie zoals verstrekt aan en door het Comité I is dus correct.’
Uitspraken voor rekening van de geïnterviewde
‘Als baas Belgische geheime dienst zegt dat drie aanslagen in België zijn verijdeld dankzij Amerikanen, gelooft u hem?’, tweette vandaag Tijd-journalist Lars Bové, die het Comité I-rapport uitbracht. Had MO* het interview met de generaal wel moeten publiceren?
Als baas Belgische geheime dienst zegt dat drie aanslagen in België zijn verijdeld dankzij Amerikanen, gelooft u hem? http://t.co/tbslPkqGDc
— Lars Bové (@ZaakJustitie) May 6, 2015
Toen ik destijds het interview uitwerkte, was ik er mij van bewust dat het Comité I de enige instantie was die die de informatie ten gronde kon dubbelchecken. Daarom heb ik het gesprek ook uitgeschreven als een vraag-antwoord-interview, zodat duidelijk is dat de uitspraken volledig voor rekening van de geïnterviewde zijn. De waarheid komt uiteindelijk toch bovendrijven.
Het was beter geweest als de generaal al tijdens het interview had aangebracht dat de info over de aanslagen afkomstig was van NSA zelf, of dat hij tenminste achteraf MO* had geïnformeerd toen bleek dat de informatie ‘gerelativeerd en dus afgezwakt’ moest worden, zodat we een rechtzetting konden publiceren. Dat is helaas niet gebeurd.
Gelukkig heeft het Comité I intussen zijn controle-opdracht vervuld, en de juiste feiten aan het licht gebracht. Het toont aan dat de democratische controle op de inlichtingendiensten in België in dit geval gewerkt heeft.