“‘The times, they are-a-changing! Voor wanneer zijn de betere tijden?’

Toen bekend werd dat Robert Zimmerman aka Bob Dylan de Nobelprijs voor Literatuur zou krijgen dit jaar, was het tumult op sociale media niet te harden. Tussen het oorverdovende boegeroep en het met evenveel uitroeptekens onderstreepte applaus, leek geen ruimte meer voor nuance of gewone, journalistieke vragen. Zoals deze, bijvoorbeeld: betekent Bob Dylan eigenlijk iets buiten de westerse, Angelsaksische ruimte? Of nog eenvoudiger: als we de titel van het iconische Er komen andere tijden voorleggen aan mensen in de rest van de wereld, waaraan denken zij dan? Het resultaat van die laatste vraag leest u hieronder.

Er komen andere tijden: tijd om de bittere vruchten te oogsten

Kashmir Global (CC BY 2.0)​

‘De eerste keer dat ik Er komen andere tijden las, was dezelfde dag dat ik las over de Nobelprijs voor Bob Dylan’, zegt de jonge freelance journalist Zahid Rafiq vanuit Srinagar, Kasjmir, India. ‘Het lied heb ik nog niet gehoord en ik heb er ook geen behoefte aan. Ik wéét dat de tijden veranderen en ik zie dat ze ons weer helemaal teruggebracht hebben naar waar we decennia geleden al waren aangekomen.’

‘We zijn opnieuw op het punt waar sterke leiders, populistische ideologieën en autoritaire heersers de dienst uitmaken. Dat is geen donderslag bij heldere hemel, het is het resultaat van een traag en volgehouden proces van verandering dat we voor onze ogen zagen gebeuren, of waarvoor we onze ogen dichtknepen. Een proces dat gedreven werd door onrecht en dat ons intussen Donald Trump opgeleverd heeft. Trump is het resultaat van de farce die de Amerikaanse media creëerden. Hij is ook de wekker die afgaat voor een wereld die steeds dieper wegzakt in een dieper kwaad.’

‘In Kasjmir, waar ik woon, heeft de macht al decennia lang geprobeerd een separatistische regio te veranderen in een “democratisch” India. Dat lijkt niet te lukken. Wel gaat India onder de absolute meerderheid van premier Narendra Modi steeds meer lijken op het Kasjmir dat ik al meer dan een kwarteeuw ken: een land onder bezetting en noodtoestand. Vooruitstrevend India, dat jaar na jaar de Indiase bezetting van onze grond vergoelijkt heeft, bevindt zich nu, net als wij, onder een autoritair bewind dat zijn ijzeren vuist niet langer camoufleert met een fluwelen handschoen.’

‘Van op de hoogte van de Himalaya zie ik hoe de tijden veranderen en hoe wij zelf misschien meer lijden dan ooit, maar hoe dat lijden ten minste niet langer verborgen wordt onder de sluiers van liefde, bezorgdheid en beschavingsdrang. Er komen andere tijden, zoals altijd. Het is tijd om de bittere vruchten te oogsten van het kwaad dat jaar na jaar gezaaid werd op de velden van onze leven.’

‘Ik zie geen positieve verandering, maar alleen onze veerkracht kan die brengen’

Julien Harneis (CC BY 2.0)​

Bob Dylan is niet gekend in Oost-Congo. Zelfs Chrispin Mvano uit Kivu, die een aantal stukken pleegde voor MO*, en toch volgt wat er in de wereld gebeurt, heeft er nog nooit van gehoord: ‘Ik ken die muzikant niet. Misschien heb ik ooit iets van hem gehoord, maar ik kan het niet preciseren.’

‘The times they are – a – changing met zijn ietwat positieve ondertoon van emancipatie, doet ook niet al te veel belletjes rinkelen. ‘Of de tijden veranderen, in positieve zin, is erg facultatief. Het verschil van plaats tot plaats, van continent tot continent, van de groepen van mensen waartoe je behoort… Zelf leef ik al meer dan de helft van mijn leven in oorlog en ik hoop natuurlijk op een positieve verandering.’

‘Maar als ik zie wat er in het Midden Oosten gebeurt, met de dood en vernieling in Syrië, Libië, Irak, Jemen, Palestina… Als ik hoor dat mensen zich in de zee gooien om Europa te bereiken en dan verdrinken. Al dat lijden voor zaken die de kleine mensen niet helpen. En dan is er nog de klimaatverandering en de democratie die er niet in slaagt om problemen op te lossen in rijke landen zoals de VS. Dat alles doet me twijfelen of de wereld wel in positieve zin zal evolueren. Maar de kracht zit in het hebben hoop en veerkracht. Alleen dat kan die positieve verandering brengen. ‘

‘Plots stopten de windmolens en begonnen de wielen van de geschiedenis te draaien’

Chris Belsten (CC BY-SA 2.0)​

Wejdene Bouabdallah is een schrijfster uit Tunesië die momenteel in de Verenigde Arabische Emiraten woont.

Alles ging zijn gangetje in Tunesië voor de winter van 2010. We waren gewoon geraakt aan het geruis van de deuren van de gevangenissen en aan de unie tussen kou en onrecht die de winter nog harder maakte in de achtergestelde wijken. De hoop op verandering was zwak en de ambitie laks. Maar plots stopten de windmolens en begonnen de wielen van de geschiedenis te draaien. Het volk kwam in opstand, het vroeg het leven. Het lot kwam in opstand om er gehoor aan te geven.

Er was niet meer nodig dan een groenteverkoper die tegen onrecht in opstand kwam en de barrière van stilte en angst doorbrak om de massa’s woedenden hem te laten volgden. De massa’s hebben de beul doen vluchten. Angstig, zonder zijn koffers mee te nemen, liet hij het land achter voor diegenen die voor dat land decennialang hadden gevochten. Wat heeft dat mogelijk gemaakt? Het is de verandering. De verandering in de nieuwe manier waarop wij de prioriteiten van onze kleine dingen opnieuw bepalen. Wanneer we het huis uit eigen wil verlaten om op straat te wonen. Wanneer we vrijheid, waardigheid en gerechtigheid eisen.

Verandering is niet dat jij slechts een vluchteling bent en ik slechts een banneling. Verandering is dat we zien dat alle pleinen van ons zijn en dat alle zeeën aan ons toe behoren. Verandering is de wilskracht die het lot voor ons doet buigen en voor ons de weg vrijmaakt: het geïsoleerde getto is vernietigd en de weg naar vrijheid is aan ons. Verandering is dat je in het vliegen van de andere geen verwerpelijke innovatie ziet als je zelf in een kooi zit, al lijkt dat wel comfortabel. Verandering is dat je experimenteert door je vleugels te doen bewegen. Pas dan kun je weten dat je in staat bent om te vliegen.

Verandering vandaag betekent dromen, dromen, dromen

Nicolas Santiago Romero (CC BY-NC SA 2.0)​

Anabella Abarzúa Cutroni is doctor Sociale Wetenschappen van de Universiteit van Buenos Aires (Argentinië) en onderzoekster verbonden aan PIDAAL (Programa de Investigación sobre Dependencia Académica en América Latina).

‘Verandering in Latijns-Amerika vandaag biedt zich aan als neoliberalisme, voorgesteld als een lach, vrolijk en een beetje new age. De intens destructieve kracht van deze nieuwe stroming wordt echter verstopt. De tijden zijn aan het veranderen in Argentinië. Zonder twijfel. Maar we hadden nooit gedacht dat verandering een onmetelijke stap terug naar het verleden kon zijn. We moesten nog veel volbrengen. Maar velen moesten zich geen zorgen meer maken om werk, pensioen of om erkend te worden in hun culturele of seksuele diversiteit, dit en andere overwinningen.’

‘We dachten dat verandering een intelligente stap zou zijn, een kans om ons even neer te vlijen, het hoofd op te richten en vooruit te gaan, bewuster, en beter georganiseerd. Het tegengestelde is waar. Vandaag leveren we weerstand. We zwemmen tegen de stroom van de verandering in. Het is als een woeste rivier die zij die zich onderaan bevinden ruw met zich meesleurt en zij die geprivilegieerd zijn bovenaan groet.’

‘We bieden weerstand, zoals ons volk historisch al deed tegen zo veel genocide van dictatuur en tegen de sluwe slagen van de markt. Nu ik er over nadenk, voor militanten betekent verandering dromen. Dromen, dromen, dromen. Om opnieuw de solide stap van het volk te beleven of “de ondergrond van het vaderland in opstand” ervaren, zoals Raúl Escalabrini Ortiz het in 1945 al omschreef.’

‏‘Wij hebben niet gezwommen toen het water begon te stijgen’

Roberto (CC BY-NC SA 2.0)​

Mustafa Fetouri is een Libische academicus en journalist die al meerdere prijzen won.

‘De bestaande orde verandert snel’, zong Bob Dylan. En of hij het nu had over de bestaande wereldorde of de dagelijkse orde van ons bestaan, hij had het helemaal bij het rechte eind, terwijl de rest van de mensheid er nog niet in slaagde om de tekenen te lezen en de context te begrijpen.’

‘De snelheid waarmee de verandering de jongste jaren over ons kwam is ongezien in de menselijke geschiedenis en we zijn er dan ook niet toe uitgerust. Het kostte de mensheid maar twee decennia om een atoombom te bouwen en nog veel minder om drones of chemische massavernietigingswapens te ontwikkelen. We zijn op de maan geland en straks zijn we op weg naar Mars, al weten we nog niet of de maan bewoonbaar is en hebben we evenmin de kennis die nodig is om ziektes te bannen die jaarlijks miljoenen dodelijke slachtoffers maken.’

‘En wie niet wil verzuipen is wijs als hij zwemt’, bij het horen van dat vers kan ik niet anders dan de beelden uit de regio voor mijn ogen zien. In het Midden-Oosten en Noord-Afrika hebben zowel burgers als beleid niet gezwommen toen het water begon te stijgen, en dus zijn we verzopen en gezonken als een steen –volkomen onvoorbereid en verrast.’

‘Ook het Westen lijkt vandaag onmachtig om de verandering die zich “out of the box” voltrekt te omarmen. Sociale verandering is enorm en vaak verwarrend geweest, maar de politieke structuren zijn dezelfde gebleven. Dat heeft met name jongeren die verandering willen en voortbrengen ertoe gedreven om de extremen op te zoeken, in nationalisme, islamhaat en vreemdelingenhaat. Of ze zijn zo gedesillusioneerd geraakt in een schijnbaar onwrikbare status quo, dat ze het opgegeven.’

De tijden veranderen, maar ze verbeteren niet

Peretz Partensky (CC BY-SA 2.0)​

Danish Karokhel is directeur van het Afghaanse persagentschap Pajhwok Afghan News

‘Stilstand of een traditie die niet verandert, dat zijn zaken waarover je in Afghanistan alleen maar nostalgisch kunnen denken. Sinds 1979, met de Sovjetinval, is alles voortdurend in gewelddadige beweging. De Amerikaanse inval in 2001 heeft de koers van de politiek, maar ook van het samenleven opnieuw heel grondig veranderd. En sinds het grotendeels terugtrekken van de NAVO-troepen in 2014 boeren we alleen maar achteruit.’

‘De regering controleert de steden, maar grote delen van het land zijn gecontesteerd of onder virtuele controle van de Taliban of andere opstandelingen. En intussen neemt de internationale inmenging nog steeds toe. China is een heel belangrijke speler geworden in Afghanistan, al was het maar om de invloed van India te counteren. Rusland is de jongste tijd héél actief aanwezig om de invloed van de NAVO te ondermijnen. En uiteraard blijft Pakistan de voornaamste speler op het Afghaanse schaakbord’.

‘De NAVO heeft deze week in Evere vergaderd over het verlengen van zijn aanwezigheid in Afghanistan, maar ooit komt de dag dat de laatste NAVO-soldaat de deur achter zich dichttrekt in Kaboel, en dan zullen we vaststellen dat we decennia verloren hebben om een eigen economie en een eigen bestuur op te bouwen. De tijden veranderen, ook in Afghanistan, maar ze lijken alleen maar te verslechteren.’

‘The changes, they will come with the time’

Patrick Rasenberg (CC BY-SA 2.0)​

Nidzara Ahmetasevic, Sarajevo, Bosnië en Herzegovina: onafhankelijke journaliste en linkse activiste, schreef al voor Al Jazeera en The New Yorker.

“The times, they are a’changing”, zijn woorden van hoop voor mensen in Bosnië en Herzegovina vandaag. Meer dan 20 jaar na de oorlog zit dit land klemvast. Elke beweging die we maken, wordt een stap achteruit in plaats van vooruit. We voelen ons vaak eenzaam als land.’

‘Bosnië is het armste land van Europa en een van de 20 armste landen ter wereld. Onze jeugdwerkloosheid bedraagt meer dan 53 procent, het hoogste percentage in Europa en een van de hoogste in de wereld. We zijn nog steeds op zoek naar een manier om de oorlog te beëindigen, ook al zwegen de wapens na een vredesakkoord in 1995. De oorlog is nog springlevend in onze hoofden en we kunnen de weg niet vinden om er op een vreedzame manier over te praten. Ik weet hoe het moet, maar de huidige politieke elites en de media die zij besturen – en dat zijn bijna alle grote media – maken ons bang voor elkaar.’

‘Voortdurend herinneren ze ons eraan hoeveel haat we in het verleden voelden. Het heden, verdraagzaamheid en liefde zijn gewoonweg geen onderwerpen in de media. Politici zijn zo corrupt dat het bijna pervers wordt. The times, they are a’changing? Neen, nog niet. In Bosnië zingen we voorlopig eerder “The times, they are not a’changing”.

‘Maar ook steeds vaker zingen we “The changes, they will come with the time”. We zijn op zoek naar verandering en we weten dat ze zal komen met de tijd. Het kan niet anders. De hoop van veranderende tijden ligt bij de basisbewegingen van burgers die proberen om ruimte te maken voor nieuwe ideeën. Meestal zijn het jongeren die deze bewegingen oprichten en aansturen, jongeren die manieren zoeken om dit land te veranderen. Zij zullen slagen in hun opzet.’