“‘Weet u straks nog wat u eet? Neen!’

Terwijl uit recente plenaire stemmingen blijkt dat een ruime meerderheid van het Europees parlement én van Europese burgers geen genetisch gemanipuleerde organismen (GGO’s) in de landbouw en op hun bord willen, proberen agrochemische bedrijven als Bayer, BASF, Monsanto en Dow Chemical ze door onze strot te duwen.

Deze bedrijven willen de Europese regels zo aanpassen dat GGO’s voortaan zonder labels, en dus zonder dat we weten wat we eten, op ons bord kunnen komen . Hét sleutelwoord is: onzichtbaarheid.

Boerenzoon en rockster

Vandaag (24/6) treedt rock icoon Neil Young op in Antwerpen, in een mondiale tour om zijn nieuwe plaat ‘The Monsanto Years’ te promoten. Wij zullen bij het Sportpaleis, op uitnodiging van Neil Young zelve – hij geeft onafhankelijke activisten bij élk concert een podium -  concertbezoekers informeren over nieuwe en oude GGO’s.

Boerenzoon Neil Young is oprecht bezorgd over waar we naar toegaan met een op hol geslagen landbouwsysteem waar boeren, burgers en ecosystemen de dupe van zijn. Met stevige rock kleedt hij de mythe van ‘de vooruitgang’ uit tot op het bot. Wie bepaalt immers wat vooruitgang is? Is dat de zogenaamde ‘sound science’ van Monsanto & co?  Die levert een ‘toxische moderniteit’ op.

Volgens Neil Young is ‘Monsanto het poster-kind voor wat er mis is met een door industriën gecontroleerde wereld.’ Zijn album ‘The Monsanto Years’ verzamelt verschillende thema’s die wereldwijd miljoenen burgers verontrusten, en die hen engageren. ‘De aarde is niet van ons. Wij behoren tot de aarde. Dat is wat ik ervan vind. Wanneer we onze thuis plunderen, doen we uiteindelijk onze kinderen en hun kinderen pijn’, aldus Neil Young,

Koppelverkoop

Toevallig is het vandaag ook de dag waarop duidelijk zal worden of de EU de vergunning voor glyfosaat zal verlengen of niet.  De Europese vergunning voor dit product, dat erg populair is in onkruidverdelgers, loopt af einde juni. Of die verlenging er komt, is helemaal niet zeker. Experten verbonden aan milieu- en gezondheidsorganisaties luiden immers de alarmbel onder andere over de mogelijk kankerverwekkende werking van glyfosaat.

Het gaat er niet om dat we ‘angst willen zaaien’, de feiten spreken voor zich

Wie onlangs Panorama zag, of andere onafhankelijke berichtgeving over dit thema onder ogen kreeg, weet hoe ook wetenschappelijk onderzoek naar toxiciteit van chemische producten teveel in het vaarwater van private en commerciële belangen is geraakt. Het gaat er niet om dat we ‘angst willen zaaien’, de feiten spreken voor zich.

De toenemende macht van een handvol agrochemische multinationals over de mondiale voedselpropductie staat vast: van de controle over landbouwzaden, patenten, de koppelverkoop van zaden met giftige pesiticiden, de greep op boeren die worstelen met stijgende kosten van allerlei chemische en andere input, lage bulkprijzen, schulden, het maakt allemaal deel uit van een landbouwsysteem dat vierkant draait. En waarbij ook het wetenschappelijke onderzoek geprivatiseerd raakt, omdat kapitaalkrachtige bedrijven de budgetten hebben om de onderzoeksagenda’s grotendeels te bepalen.

Het is geen feest om op deze nagel te blijven kloppen. Maar zoals één van zijn muzikanten over Neil Young zei: ‘It’s too late in the game to be subtle, he doesn’t even care if it rhymes.’ Thema’s als honger, de giftigheid van pesticiden, GGO’s, eigendom van zaden en ecologie lopen als een rode draad door Neil Youngs laatste platen (The Monsanto Years (2015) en Earth (2016)).

Regelgeving omzeilen en ondergraven

Wie denkt dat Monsanto (en dito bedrijfsmodel in de voedselketen) wegens zijn slechte reputatie op zijn retour is, vergist zich schromelijk. Integendeel, deze bedrijven zijn aardig op weg om de ruim 15 jaar oude Europese wetgeving om te beoordelen of GGO’s wel of niet op de markt mogen, te omzeilen en te ondergraven.

CC Antoine Couturier (CC BY-NC 2.0)

Vooraleer GGO’s in Europa toegelaten worden in de landbouw (als gewas, voor voedsel of veevoeder), moet hun impact op het milieu en de gezondheid worden geëvalueerd door het Europees Voedselveiligheidsagentschap (EFSA). Daarna kunnen ze geval per geval goedgekeurd worden (of niet) door een speciale commissie. Alle voor de Europese markt goedgekeurde GGO’s , moeten ook als GGO geëtiketteerd worden. Ondanks alle tekortkomingen in deze wetgeving en de uitvoering ervan, stelt die boeren en consumenten wel in staat om geïnformeerde keuzes te maken.

De agrochemische-industrie is daar niet gelukkig mee en hoopt via het NBT Platform hierin verandering te brengen. Het lobby-platform probeert er voor te zorgen dat nieuwe GGO’s zonder publieke informatie en zonder etikettering, in de Europese voedselketens terecht komt.

Nieuwe technieken of grote veiligheidsrisico’s

Waar gaat het om? De laatste jaren zijn nieuwe biotechnologieën ontwikkeld waarbij het genoom van planten, dieren, bacteriën en mensen worden gemanipuleerd. Ze worden verhullend ‘nieuwe plantveredeling technieken’ genoemd. Deze term is uitgevonden door public relations kantoren, met name het Nederlandse ‘Schuttelaar & Partners, de lobbyfirma die het NBT Platform coordineert.

Met deze weinig zeggende verpakking willen bedrijven doen uitschijnen dat deze nieuwe technieken niet zoveel verschillen van conventionele veredeling, zodat ze buiten het toepassingsgebied van de biotechnologie-wetgeving kunnen blijven. Maar laat u niet vangen. Deze nieuwe gentechnieken zijn niet beter of veiliger dan de oude. Het gaat om technieken met futuristische namen als Zinc Finger Nuclease (ZFN) of Oligonucleotide-Directed Mutagenesis (ODM).

Overigens, Amerikaanse inlichtingendiensten zeggen dat sommige van dit soort nieuwe technieken (Crispr, lekker thuis knutselen met DNA) een ‘national security problem’ zijn… Als sommige van deze biotechnologische technieken dan al gebruikt zouden worden in de voedselketen, moeten ze volgens ons op zijn minst traceerbaar zijn én gelabeld. Enkel zo kunnen boeren en consumenten een bewuste en geïnformeerde keuze maken.

Het is tijd om de stem van onze eigen lobby luider te laten klinken

Onder nauw toezicht van de geoliede (en goed gefinancierde) lobby van het NBT platform, is de Europese Commissie bezig met een wettelijke interpretatie van deze nieuwe biotechnologische technieken. De verwachting is dat de Europese Commissie oor zal hebben naar de argumenten van de industriële lobby. En dit ondanks het in het Europese Verdrag verankerde voorzorgsprincipe.

Onder het motto ‘better regulation’ is de Europese Commissie in milieudossiers helaas meer bezig met de-reguleren, dan zijn beschermende rol te spelen. Ook de onderhandelingen over het vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS (TTIP) beïnvloeden de besluitvorming over de nieuwe GGO’s. Verschillende Amerikaanse en Europese ambtenaren verklaarden al dat indien de nieuwe GGO technieken gereguleerd zouden worden, ze als handelsbarrières beschouwd zullen worden.

Nochtans beantwoorden de producten van deze technieken wel degelijk aan de definitie van ‘genetisch gewijzigd organisme’, zoals de EU-Richtlijn 2001/18 voorschrijft. Net zoals de klassieke (transgenese) GGO’s brengen ook de deze GGO’s dezelfde en nieuwe, nog ongekende, risico’s teweeg.

Lobbyen met Vlaams belastingsgeld

Onlangs legde Corporate Europe Observatory (CEO)  bewijsmateriaal op tafel dat aantoont dat het Vlaams Instituut voor  Biotechnologie (VIB) actief mee lobbyt voor deregulering van nieuwe GGOs. Is dat de taak van een grotendeels met belastinggeld gefinancierd onderzoeksinstituut? Werkelijk?

Het is hoog tijd dat de Vlaamse overheid zich serieus buigt over de activiteiten waaraan het VIB haar jaarlijkse dotatie besteedt. Naast lobby-activiteiten, geneert het VIB zich er niet voor om openlijk regelgeving aan te klagen die net bestaat om burgers te behoeden voor onnodige en onverantwoorde risico’s voor het milieu en de volksgezondheid.

A propos, hoe zou een Neil Young songtekst over dit thema op Vlaamse wijze eruit zien? Wij suggereren ‘tijd voor een eigen lobby’ van Stef Kamil Carlens en Jeroen Olyslaegers. Inderdaad, het is tijd om de stem van onze eigen lobby luider te laten klinken. Het is echt te laat voor onverschilligheid.

Bart Staes, Europees parlementslid Groen
Nina Holland, Corperate Europe Observatory (CEO)
Petra De Sutter, wetenschapster en senator Groen
Barbara van Dijck, wetenschapster en activiste voor een duurzamere landbouw     
Anneleen Kenis, post doc onderzoekster KU Leuven en co-auteur  van ‘De mythe van de groene Economie’